Vísbending - 06.06.2008, Blaðsíða 3

V í s b e n d i n g • 2 0 . t b l . 2 0 0 8 3
Fyrir hvað fá stjórnendur í rauninni greitt? Það er misskilningur að þeir fái greitt fyrir það eitt að mæta í
vinnuna. Þeir fá fyrst og fremst greitt
fyrir að geta tekið réttar ákvarðanir.
Ákvörðun er að mörgu leyti magnað
fyrirbæri. Hún kostar í raun lítið sem
ekkert. Það eru afleiðingar hennar sem eru
kostnaðarsamar eða ábatasamar. Ákvörðun
sem tekin er í dag kann að skila miklum
ávinningi í framtíðinni. Hún kann einnig
að valda miklum vandræðum, kostnaði og
tjóni. Ákvörðun er mikilvæg tímamót sem
marka endalok vangaveltna og upphaf
athafna með tilheyrandi útgjöldum. Það
sætir því furðu hversu lítil áhersla er lögð
á upplýsta ákvarðanatöku og hve litlum
tíma er oft og tíðum varið til hennar.
Oft er með ráðum gert að kasta höndum
til ákvörðunartökunnar. Aðalatriðið er
ekki að hámarka ávinningurinn eða
lágmarka kostnaðinn heldur sérhags-
munir. Galdurinn felst í að koma verk-
efninu af stað í þeirri vissu að það
verður ekki stöðvað sama hve vitlaust og
óarðbært það er. Ákvarðanir sem mótast
af sérhagsmunum, fífldirfsku og blekk-
ingum með tilheyrandi framúrkeyrslu
kostnaðar eru stórt vandamál hér á landi
sem annarsstaðar. Ekki er víst að þessi bók
geri mikið fyrir þá sem þannig hugsa. Þeir
munu fara sínu fram eftir sem áður enda
yfirleitt ekki að hætta sínum peningum
heldur annarra manna fé.
Öðru máli gegnir þegar ákvarðanir eru
teknar með góðum ásetningi um ávin-
ning en þekkinguna skortir. Þessi bók er
ætluð þeim sem óska þess að taka betri
ákvarðanir. Vandamál ákvörðunartöku er
fyrst og fremst óvissan um niðurstöðuna.
Ef engin er óvissan liggur ljóst fyrir hvað
gera á. Ef óvissa ríkir um
niðurstöðuna þýðir það
jafnframt að fleiri en einn
valkostur kemur til greina.
Besti valkosturinn er sá
sem gefur mestan ávinn-
ing í aðra hönd þegar tekið
hefur verið tillit til áhætt-
unnar.
Áhætta er sá atburður,
eða atburðir, sem getur lagt
stein í götu okkar og stefnt
markmiðum okkar um
ávinning í voða. Áhætta
því er greind í aðstæður
sem geta komið upp, lík-
indin á að slíkt hendi og
afleiðingarnar sem fylgja
í kjölfarið ef aðstæð-
urnar verða að veruleika.
Tækifæri er á hinn bóginn
sá atburður, eða atburðir,
sem getur lagt okkur lið
við að ná fram mark-
miðum okkar. Tækifæri
eru greind á sama hátt.
Áhættu og tækifæri má
því líta á sem tvær hliðar
á sömu mynt. Því má líta
svo á að þessi bók kenni
í senn hvernig forðast má
stærstu boðana og grípa bestu tækifærin.
Leiða má rök að því að aldrei hafi upp-
lýst ákvörðunartaka skipt okkur meira
máli. Við lifum á öld risaverkefna og
risaákvarðana. Þótt aðeins sé litið örstutt
fram á veginn blasa við sum af stærstu
viðfangsefnum Íslandssögunnar. Ákvarð-
anir um gjaldmiðilinn, samfélagsgerðina
og framtíðarsýn landsins í bráð og lengd
eru aðkallandi. Þess utan eru í vinnslu
eða undirbúningi risaverkefni á sviði sam-
gangna, orkuvirkja, listastarfsemi og heil-
brigðismála.
Ekki verður annað sagt en sporin
hræði. Mörgum kann að vera í fersku
minni svonefnt Grímseyjarferjumál, REI
málin, að ekki sé minnst á umdeildar
ákvarðanir um stuðning við stríðs-
rekstur í Írak, eftirlaunalög alþingismanna,
einkavæðingu, frumvarp um fjölmiðla svo
aðeins fáeinar ákvarðanir séu nefndar sem
líklega hefðu þolað betri ígrundun. Mann-
virkjagerð á vegum hins opinbera
Áhætta, ákvarðanir og óvissa
er síðan kapítuli út af fyrir sig en
sáralitlar líkur eru á að slíkar fram-
kvæmdir standist áætlanir.
Þetta er skrifað 5. júní
2008. Þótt aðeins sé litið
til frétta undanfarna daga
blasa við tilefnin til að hafa
áhyggjur við. Tónlistarhúsið
glæsilega við Reykja-
víkurhöfn gæti kostað
upp undir tvöfalt það
sem áætlað var upp-
haflega. Hátæknisjúkra
húsið átti upphaflega
að kosta 50 milljarða
en nú er rætt um mun
hærri tölur! Deilt er
af móð um opinberar
framkvæmdir eins og
vegagerð í kringum Tón-
listarhúsið, flugvöllinn í
Vatnsmýri, hafnarmann-
virki á Landeyjarsandi,
nýjan Herjólf, skipulag
miðbæjarins, hvalveiðar,
aflamark, Grímseyjar-
ferju, Héðinsfjarðargöng,
Vaðlaheiðargöng, stjórn-
sýslu í Reykjavík... list-
inn er langur.
Því miður segir reynsl-
an okkur að margt af
því sem núna ber hátt í
umræðunni verði fórnar-
lömb óupplýstrar ákvörð-
unartöku. Góður ásetningur mun lúta
í lægra haldi fyrir sérhagsmunum, skorti
á faglegum vinnubrögðum, deilna um
keisrans skegg og aukaatriði. Sérhags-
munir eru erfiðir viðureignar en að greina
aðalatriði frá aukaatriðum og ástunda
betri vinnubrögð við ákvörðunartöku má
vel bæta úr.
Til þess er bókin Áhætta, ákvarðanir og
óvissa ætluð.
Bókin rekur sögu áhættustjórnunar og
ákvörðunartökufræða til okkar samtíma.
Hún útskýrir tilgang áhættustjórnunar
og það verklag sem sem skal beita við
ákvörðunartökuna. Sú grundvallartöl-
fræði sem kunna þarf skil á er sett fram
og útskýrð á einfaldan hátt. Ítarlega er
farið í þá þætti í mannlegu fari sem hafa
áhrif á ákvörðunartökuna og afvegaleiða
ákvörðunartakann á stundum. Þá eru
helstu verkfæri upplýstrar ákvörðunar-
töku s.s. áhættumat, ákvörðunarlíkön,
framhald á bls. 4
Þórður Víkingur
Friðgeirsson
verkfræðingur
Bók Þórðar Víkings Friðgeirs-
sonar „Áhætta, ákvarðanir og
óvissa“ er framlag höfundar til
að segja óvönduðum ákvörðun-
um stríð á hendur. Þótt bókin
sé í grunninn kennslubók er
hún ekki síður ætluð stjórnend-
um, stjórnmálamönnum, athafna-
mönnum og frumkvöðlum í leit
að þekkingu til að gera betur.
Útgefandi bókarinnar er JPV-
útgáfa í samvinnu við Háskólann
í Reykjavík.
Bókin rekur
sögu áhættustjórn-
unar og ákvörð-
unartökufræða til
okkar samtíma.
Hún útskýrir
tilgang áhættu-
stjórnunar og
það verklag sem
sem skal beita við
ákvörðunar-
tökuna.