Vísbending - 11.07.2008, Blaðsíða 2

A!rir orkugjafa
Olían er takmarka!ur og óendurn"janlegur orkugjafi. N"jum olíufundum hefur
fækka! talsvert um lei! og eftirspurn hefur aukist grí!arlega, #á sérstaklega frá
Asíu. Í Kína er bensínver! fast og hefur hækkun heimsmarka!sver!s leitt til #ess a!
bensín er ni!urgreitt í Kína. Fjármagn hefur flúi! fjármálamarka!i heimsins og leita!
a! miklu leyti í olíu. Heimsmarka!sver! á olíunni hefur af #essum sökum hækka!
meira en sjöfalt frá árinu 2002. $etta ásamt aukinni me!vitund um umhverfisáhrif
hefur leitt til #ess a! leita! er a! ö!rum orkugjöfum til a! taka vi! af olíunni.
Mynd 1: Hlutfall mismunandi orkugjafa sem nota!ir eru í heiminum

Heimild: REN21
Fjölgun kjarnorkuvera?
Bandaríski öldungadeildar#ingma!urinn John McCain hefur lagt fram áætlun um a!
byggja hundra! n" kjarnorkuver í Bandaríkjunum og #ar af 45 fyrir ári! 2030 til
#ess a! kljást vi! orkukreppuna. Hann segir #a! líka umhverfisvænan kost í #ví
samhengi a! #au valda engum gró!urhúsaáhrifum. Kostna!ur vi! a! byggja slík
orkuver hefur meira en tvöfaldast á tveimur árum vegna hækkandi launakostna!ar
og ver! á steypu og stáli hefur hækka!, en #a! er kaldhæ!nislegt a! #a! má rekja
a! einhverju leyti til hærra olíuver!s. Kjarnorkuver eru bæ!i mjög kostna!arsamar
og áhættusamar fjárfestingar og ver!a tæpast bygg! án stu!nings ríkisstjórnar.
Jafnvel #ótt hann komi til er #a! ekki nóg, me!al annars vegna skorts á starfsfólki
me! næga #ekkingu og ekki eru komin nógu gó! úrræ!i til a! kljást vi! úrgang úr
svo mörgum orkuverum. Engin ástæ!a er heldur til a! taka fram fyrir hendur frjáls
marka!ar. Ef fyrirtækjum finnst #a! ekki áhættunnar vir!i a! byggja kjarnorkuver
2 V í s b e n d i n g • 2 5 . t b l . 2 0 0 8
Aðrir orkugjafar
Olían er takmarkaður og óendur-nýjanlegur orkugjafi. Fækkað hefur nýfundnum olíulindum
á sama tíma og eftirspurn hefur aukist
gríðarlega, sérstaklega frá Asíu. Í Kína var
bensínverð fast til skamms tíma og hækkun
heimsmarkaðsverðs hefur leitt til þess að
bensín er niðurgreitt þar. Fjármagn hefur
flúið fjármálamarkaði heimsins og leitað
í olíu. Heimsmarkaðsverð á eldsneyti
hefur af þessum sökum hækkað meira en
sjöfalt frá árinu 2002. Þetta ásamt aukinni
meðvitund um umhverfisáhrif hefur leitt
til þess að leitað er að öðrum orkugjöfum
til að taka við af olíunni.
Fjölgun kjarnorkuvera?
Bandaríski öldungadeildarþingmaðurinn
John McCain hefur lagt fram áætlun
um að byggja hundrað ný kjarnorkuver
í Bandaríkjunum og þar af 45 fyrir árið
2030 til þess að kljást við orkukreppuna.
Hann segir það líka umhverfisvænan
kost í því samhengi að þau valda engum
gróðurhúsaáhrifum. Kostnaður við
að byggja slík orkuver hefur meira en
tvöfaldast á tveimur árum og verð á
steypu og stáli hefur líka hækkað, en
það er kaldhæðnislegt að það má rekja
að einhverju leyti til hærra olíuverðs.
Kjarnorkuver eru bæði mjög dýr og
áhættusöm sem fjárfestingar og verða víða
ekki byggð án stuðnings ríkisins. Jafnvel
þótt hann komi til er það ekki nóg, meðal
annars vegna skorts á starfsfólki með næga
þekkingu og þess að ekki eru komin nógu
góð úrræði til að kljást við úrgang úr svo
mörgum orkuverum. Engin ástæða er
heldur til að taka fram fyrir hendur frjáls
markaðar. Ef fyrirtækjum finnst það ekki
áhættunnar virði að byggja kjarnorkuver
er tæpast réttlætanlegt að stjórnmálamenn
taki þá áhættu með peninga almennings.
Einkageirinn veðjar hins vegar í auknum
mæli á endurnýjanlega orku á borð
við sólar- eða vindorku en miklar
tækniframfarir hafa verið í þeim geirum.
Sjónmengun af vindmyllum hefur einna
helst komið í veg fyrir að þær hafi náð að
vinna sér sess, en ný tegund af myllum sem
standa í sjó gætu breytt því. Vindorkuver
hafa reyndar fengið skattaafslátt og því
einnig notið stuðning ríkisstjórnarinnar,
en sá stuðningur er töluvert minni en þarf
til að reisa kjarnorkuver.
Heimsmarkaðsverð á bensíni hefur
hækkað mun meira en verðið í smásölu
á Íslandi og má aðallega rekja það til
skatta sem eru fastir að krónutölu.
Stærstur hluti skatta á bensín
hefur verið óbreyttur um nokkurt
skeið og er því sífellt minni
þáttur í bensínverðinu. Össur
Skarphéðinsson sagði í júní að
fjölorkustöðvar væru framtíðin
og að ríkisstjórnin myndi styðja
það markmið með ráðum og dáð.
Ríkisstjórnin er því samtímis að
auka hvata til bensínneyslu og neyslu
annarra orkuforma. N1 hefur gefið út
að breyta eigi nær öllum bensínstöðvum
fyrirtækisins í fjölorkustöðvar og bjóða
upp á metan, etanól og lífræna díselolíu
auk venjulegs bensíns og díselolíu.
Hækkandi eldsneytisverð hefur komið
sér illa fyrir marga bílaframleiðendur,
sérstaklega í Norður-Ameríku. Bandarískir
neytendur eru í auknum mæli að hverfa
frá stóru ökutækjunum sem hafa einkennt
markaðinn o snúið sé að eyðslumi ni
bílum á borð við Yaris. Evrópubúar
hafa lengi verið hrifnir af minni bílum
því að bensín í Evrópu hefur verið
hátt skattlagt. Japanskir og evrópskir
bílaframleiðendur eru því komnir
langt á undan Bandaríkjamönnum í
eyðsluminni bílum, sem og bílu sem
ganga fyrir öðrum orkugjöfum. Nú þurfa
bandarískir bílaframleiðendur að vera
fljótir að aðlagast, ella eru þeir úr leik
í samkeppninni. Neytendur þurfa ekki
að óttast að bílar sem ganga fyrir öðru
en bensíni séu lakari því til þeir eru til í
öllum stærðum og gerðum. Til eru bæði
jeppar og sportbílar sem ganga fyrir vetni
og metanbílarnir verða sífellt kraftmeiri.
Frelsi er leiðin
Orkugjafi framtíðarinnar á ekki að
vera ákveðinn af ríkisstjórnum heldur
á frjálsum markaði. Kostnaður við að
framleiða orku, geyma hana og smíða tæki
sem nýta hana munu leiða í ljós hvaða
form verður ofan á. Hækkandi bensínverð
mun gera það fýsilegt að fjárfesta í öðrum
orkugjöfum auk þess að hagkvæmt
verður að ná í olíu á stöðum þar sem
erfitt hefur verið að bora. Ríkisstjórnir
verða að leyfa orkuverði að myndast á
frjálsum markaði eins og hverri annarri
vöru. Erfitt getur verið fyrir einkaaðila að
keppa við ríkisstyrkt orkuver. Auðvitað
á skattleggja orkugjaf , en það á að
gera með flötum skatti. Ef skatthlutf llið
er síbreytilegt gefu það röng skilaboð
raunve ulega ve ðþróun. Til þess
að porna ið mengun á in ig leggja
skatt á hverja einingu mengunar í
stað þess að handvelja ork gjafa eftir
geðþóttaákvörðunum stjórnmálamanna.
Þ nnig mun sá orkugjafi vera ofan á
sem hefur lægstan kostnað með tilliti til
mengunar. Ólíklegt er að einn orkugjafi
vinni kapphlaupið heldur verður frekar
framleitt hagkvæmasta magn með
hverjum orkugjafa. Ef ódýrara er að
framleiða sólarorku en vindorku munu
næstu fjárfestingar verða í sólarorkuverum
þar til viðbótareining í sólarorkuveri
er orðin jafndýr samsvarandi einingu í
vindorku. Fjárfesting felst að sjálfsögðu
ekki einungis í orkuverunum sjálfum
heldur einnig í rannsóknum og þróun
sem mun skila minni kostnaði eða betri
nýtingu. Íslendingar geta hæglega nýtt
sér sérþekkingu sína og landsins gæði í
framtíðinni. Ríkisstjórnin á ekki að flýta
fyrir með niðurgreiðslum eða styrkjum.
Ef ríkisstjórn Íslands eða stjórnmálamenn
annarra landa velja óhagkvæmari kostinn
getur það reynst dýrkeypt. ksf
Heimild: REN21.
Mynd: Hlutfall mismunandi orkugjafa sem notaðir eru í heiminum.