Vísbending - 03.10.2008, Blaðsíða 1

3. október 2008
37. tölublað
26. árgangur
ISSN 1021-8483
1 4Efnahagskreppan er aðalefni Vísbendingar.
Hvað gerðist og hvað
gerist?
Ríkið hefur ákveðið að
koma inn í bankarekstur.
Er ríkisrekstur góður fyrir
fyrirtæki?
Stundum verða fyrirtæki
svo stór að ríkið þolir ekki
að þau fari á hausinn.
Landlæknir hvetur fólk
til þess að tala varlega
um kreppuna. Hvað má
segja?
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 3 7 . t b l . 2 0 0 8 1
Ávarp forsætisráðherra mánudaginn 6. október verður lengi í minnum haft. Ekki vegna þess að það hafi
verið sérstaklega skorinort eða skýrt, því
að það var hvorugt, heldur fyrst og fremst
að það skyldi vera haldið. Engum duldist
að slæm tíðindi voru í uppsiglingu. Þegar
þetta er skrifað eru áhrif af lögunum
sem sett voru í kjölfarið enn ekki komin
fram. Ástandið minnir á yfirvofandi
hernaðaraðgerð. Vandinn er sá að menn
vita ekki nákvæmlega hver óvinurinn
er eða hvaða vopn menn hafa til þess að
berjast við hann.
Hvernig gat þetta gerst?
Enginn vafi er á því að ástandið
á Íslandi vekur athygli víða um
heim. Sjónvarpsfréttastöðvar
flétta frásögnum af yfirvofandi
þjóðnýtingu bankakerfisins á Íslandi
inn í sögur af fundum leiðtoga
stærstu Evrópulanda. Í leiðara í
fjármálablaðinu The Economist
birtist fyrirsögnin What’s the
Icelandic for “domino”? Hér á landi
er athyglin að þessu sinni óvelkomin
og óverðskulduð að margra mati.
Aðgerðir dönsku stjórnarinnar til
bjargar sínum bönkum á sama
tíma vöktu t.d. miklu minni áhuga
alþjóðasamfélagsins.
Mjög mikilvægt er að átta sig á því að
vandinn er alls ekki bundinn við Ísland.
Engir bankar í heiminum vilja lána öðrum
þessa dagana nema skammtímalán sem
hægt er að afturkalla nánast fyrirvaralaust.
Í sjálfu sér bætir það ekki stöðu Íslendinga
nema síður sé, en engu að síður er
mikilvægt þegar menn meta stöðuna að
átta sig á því að aðrir sitja í sömu súpu.
Nú virðist það ljóst að einhverjir
bankanna munu sigla í þrot og kannski
þeir allir. Landsbankinn gat ekki greitt
út af innlánsreikningum í Englandi á
mánudag og þegar svo er komið getur ekki
Allt í rúst?
verið langt eftir. Flest bendir til þess að
bankinn fari í þrot og ríkið kaupi íslenskar
eignir hans af þrotabúinu. Hluti af þeim
aðgerðum sem rætt var um áður en ljóst
var að engin erlend lán fengjust er að selja
erlendar eignir. Eignir banka og annarra
íslenskra fyrirtækja erlendis eru hluti af
útrás þeirra. Allir eru sammála um að erfitt
sé að finna kaupendur að þessum eignum
á viðunandi verði. Allar líkur eru á því að
selja verði .þær með tapi. Sú sala gæti orðið
hlutverk bústjóra.
Miklar erlendar eignir eru líka ein
meginástæðan fyrir því að bankavandinn
er meiri hér á landi en annars staðar. Þegar
fór að halla undan fæti síðastliðið haust og
vetur hefðu samt sem áður verið aðstæður
til þess að selja starfsemina með tiltölulega
litlu tapi. Á þetta var bent þá en íslenskir
eigendur bankanna töldu (réttilega) að með
því að selja misstu þeir af möguleikanum á
því að græða á ný þá fjármuni sem þegar
höfðu tapast. Því miður var þetta líka
rangt mat á stöðunni. Á þeim tíma var enn
möguleiki á því að létta á stöðunni með
því að selja eignir á skaplegu verði. Flestar
þessar eignir eru eflaust veðsettar þannig
að ekki er hægt að taka peningana sem fást
við söluna beint heim heldur þar að byrja
á því að greiða áhvílandi lán.
Viðskipti Landsbankans og Straums í
síðastliðinni viku hafa ekki vakið verðuga
athygli. Í þeim seldi Landsbankinn hluta
af erlendri starfsemi sinni. Félögin sem
um ræðir eru: Landsbanki Securities í
Bretlandi, Landsbanki Kepler á meginlandi
Evrópu og 84% hlutur bankans í Merrion á
Írlandi. Kaupverðið nemur 380 milljónum
evra (55,4 mö.kr.) og verða 50 milljónir
evra greiddar með reiðufé og afgangurinn
með útgáfu víkjandi láns og sölu útlána.
Þar sem viðskiptin eiga sér stað milli
tengdra aðila er rík ástæða til þess að þau
verði skoðuð nákvæmlega af eftirlitsaðilum
eða skiptastjóra, ef svo fer að bankinn geti
ekki staðið við skuldbindingar sínar.
Lausafjárskorturinn veldur því
að bankarnir geta ekki borgað upp
skuldir sem nú eru á gjalddaga. Ef
fjármunir ríkisins hefðu verið nýttir í
það eru menn að veðja á að alvarlegu
ástandi létti eftir nokkrar vikur þegar
kemur að næsta gjalddaga. Verði
frostið á alþjóðamörkuðum hins
vegar viðvarandi er hætt við því að
innspýting ríkisins myndi reynast
skammgóður vermir.
Aðkoma lífeyrissjóða
Margir benda réttilega á það að
hlutverk lífeyrissjóða felist í nafninu,
það er að greiða lífeyri. Þeir eru nú
í vanda staddir. Ef þeir nýta sér bágt
gengi krónunnar nú hafa þeir þar með
innleyst mikinn gengishagnað og tryggt
sjóðfélögum ávöxtun í krónum talið.
Krónan er hins vegar afar veik mynt og ef
hún heldur áfram að falla með svipuðum
hraða og undanfarna daga eru sjóðfélagar í
verri stöðu með íslenskar krónur í sjóðum
sínum er evrur, dali og pund. Gjaldeyrir
sem fæst með sölu á eignum lífeyrissjóða er
hins vegar veðfrjáls og hægt að nýta hann
að fullu til þess að kaupa krónur.
Forráðamenn lífeyrissjóðanna eru því
settir í mjög erfiða stöðu. Ábyrgð þeirra er
2
framhald á bls. 4