Vísbending - 10.10.2008, Blaðsíða 1

10. október 2008
38. tölublað
26. árgangur
ISSN 1021-8483
1 4Flestir telja að Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn sé eina von
Íslands núna.
Hvað er til ráða í
kreppunni sem hefur
komið svo skyndilega?
Er þjóðin komin aftur á
tíma áætlunarbúskapar
Sovéttímans?
Lífeyrissjóðir hafa tapað
miklu af eignum sínum
við þrot bankanna.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 3 8 . t b l . 2 0 0 8 1
Eftir að íslenska bankakerfið hefur hrunið á einni viku er ljóst að þjóðin hefur tímabundið færst áratugi
aftur í tímann. Gjaldeyrir er skammtaður
og gengisskráning er margföld. Í raun og
veru er ekkert að marka skráð gengi þessa
dagana því að enginn gjaldeyrir fæst.
Öllu skiptir að jafnvægi náist á ný. Til
þess að svo verði þarf stórt gjaldeyrislán.
Þar getur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
(e: International Monetary Fund, IMF)
komið til hjálpar, en ekki er minna vert
að fá ráðgjöf hans við enduruppbyggingu
efnahagslífsins og koma í veg fyrir að
ástandið verði verra en þegar er orðið.
Hvað gerir IMF?
Sjóðurinn er geysilega sterkur fjárhagslega
og getur nýtt styrk sinn til þess að lána
aðildarríkjum fé tímabundið til þess
að ná tökum á gjaldeyrismálum enda
er það hlutverk hans. Langalgengast er
að sjóðurinn hafi komið til hjálpar í
löndum þar sem ringulreið hefur verið
í stjórnmálum og spilling mikil. Hér á
landi eru ríkisfjármál í góðu horfi að því
leyti að ekki er halli á ríkissjóði og hann
er skuldlítill. Spilling er hér eflaust mjög
lítil miðað við þriðja heims ríki. Innviðir
þjóðfélagsins eru sterkir, menntun góð og
samfélagið nútímalegt. Samt er öllum ljóst
að hér hefur eitthvað mikið verið að því að
stjórnmálamenn hafa almennt ekki áttað
sig á þeirri miklu áhættu sem fylgdi stærð
bankanna og ábyrgð ríkisins á erlendum
innlánsreikningum Landsbankans. Ef
hún fellur á þjóðina að stórum hluta er
útilokað að hægt verði að standa undir
henni. Ein leið út úr því ástandi væri
einhvers konar nauðasamningar.
IMF myndi í fyrstu tryggja mjög hátt
lán í erlendum gjaldeyri. Þetta lán yrði að
Er Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
fyrir aumingja?
nota fyrst og fremst sem blóðgjöf inn í
atvinnulífið. Ekki mætti nota það til þess
að greiða gjaldfallnar skuldir bankanna
heldur gæta þess féð nýtist til þess að
halda lífi í þeirri atvinnustarfsemi sem
hefur verið í lagi. Fyrst og fremst yrði
framboð á gjaldeyrismarkaði þannig að
ekki yrðu tugprósentasveiflur innan hvers
dags. Líklegt er að gengisvísitalan yrði í
upphafi nálægt 200 og lækkaði svo smám
saman þar til eðlilegu langtímajafnvægi er
náð. Það næst hins vegar aldrei ef þjóðin
tekur á sig skuldaklafa.
Margir hafa spurt hvaða skilyrði
sjóðurinn muni setja. Mjög líklegt er
að þau verði öll mjög skynsamleg fyrir
þjóðina, en ekki þar með sagt að þau séu
aðgengileg fyrir stjórnmálamenn. Aðhald
í ríkisfjármálum er forgangsmál. Það
þýðir ekki að ekki verði halli á fjárlögum
næsta árs því að fyrirsjáanlegt er að
skatttekjur minnka og útgjöld vaxa. Hins
vegar verður örugglega mikill þrýstingur
af hálfu sjóðsins að hér verði áfram beitt
markaðslausnum og hér verði ekki komið
á áætlanabúskap.
Hvað um Rússana?
Umræðan um að Rússar séu tilbúnir
að veita Íslendingum hátt lán á
viðráðanlegum kjörum hefur sett svip á
þjóðfélagið. Rússar hafa myndað stóra
sjóði með hagnaði af olíusölu. Þeir hafa
hins vegar sett mikla fjármuni til þess að
styðja banka sína undanfarna daga. Sagt
er að þegar verð á olíu verði komið niður
í 70 dali tunnan verði halli á fjárlögum
Rússlands. Það fór í 78 dali 10. október.
Sjóðirnir hafa að undanförnu minnkað
undrahratt. Því er alls ekki víst að loforð
sem gefið var fyrir viku standi enn.
Margir hafa undrast að Seðlabankinn
skyldi gefa út fréttatilkynningu um
upphæð láns upp á fjóra milljarða evra
og kjör eftir símtal. Það kann að vera
að síðar komi í ljós að með því að segja
frá láninu fyrirfram hafi verið slík pressa
sett á Rússana að þeir geti ekki hætt við
núna. Enginn vafi er á því að með því að
hætta við lánið núna yrðu Rússar fyrir
álitshnekki. Shigeo Katsu, aðstoðar-
forstjóri Alþjóðabankans, hefur sagt að
Rússland og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
ættu að vinna saman að því að veita
Íslandi lánafyrirgreiðslu. Rússar og
Íslendingar ætla að hefja viðræður á
næstu dögum um fjögra milljarða evra
lánveitingu til Íslands. Mikilvægt er að
þær gangi hratt fyrir sig.
Á sama tíma og lánið yrði veitt og
aðkoma IMF tilkynnt væri rétt að lækka
vexti talsvert. Með því móti kæmist
íslenskt atvinnulíf fyrr í samkeppnishæft
ástand á ný. Eflaust þarf að setja
skorður við lántökum, yfirdrætti og
kreditkortaeyðslu tímabundið. Það
er eðlilegt að viðhafa eðlilegt aðhald í
lánveitingum.
Þessar aðgerðir ásamt markaði með
bankaskuldabréf sem nota mætti til
skuldajöfnunar gætu gert það að verkum
að jafnvægi næðist mun fyrr en ella. Þetta
jafngildir niðurfærslu skulda, en hún
er fyrirsjáanleg hvort eð er. Þannig væri
það fyrirtækjum hvati að koma skuldum
sínum í eðlilegt horf og jafnræði yrði
milli skuldara. Það er mjög mikilvægt,
að þeir sem skást hafa komið út úr
áföllum undangenginna daga verði ekki
refsað af ótta við að þeir bæti stöðu
sína. Hugsanlega yrðu slíkar aðgerðir til
þess að erlendir aðilar eignuðust hluti í
íslenskum fyrirtækjum en það væri hollt
til lengri tíma litið.
2