Vísbending - 05.10.2009, Blaðsíða 2

2 V í s b e n d i n g • 3 9 . t b l . 2 0 0 9
Aðgerðir í sjónmáli?
Mynd: Árleg greiðsla af 10 milljóna króna annuitetsláni
Vextir af verðtryggða láninu eru 6%, því óverðtryggða 9%, lánstími 40 ár, breytilegt verðlag.
Ákvörðun Íslandsbanka um aðgerðir í lánamálum heimila var mikið fagnaðarefni. Bankinn
hefur samkvæmt frétt Morgunblaðsins
ákveðið að bjóða einstaklingum upp á
það að breyta gengistryggðum lánum
í lán í íslenskum krónum. Höfuðstóll
lánanna yrði lækkaður um 25%. Þá mun
viðskiptavinum bankans, sem eru með
hefðbundin verðtryggð lán, standa til boða
að breyta lánum sínum í óverðtryggð lán
miðað við 10 prósenta lækkun höfuðstóls.
Svo er að skilja að eftir þrjú ár muni menn
taka ákvörðun um hvort lánið verði með
föstum eða breytilegum vöxtum.
Jafnframt eru tillögur félagsmálaráð-
herra um tímabundna lækkun afborgana
með greiðslujöfnun áhugaverðar. Á móti
kemur að lán eru lengd um allt að þrjú ár.
Miðað er við að greiðsla af verðtryggðum
lánum verði sú sama og hún var í janúar
2008. Í gengistryggðum lánum er
miðað við stöðu í september 2008, ef
rétt er skilið. Í stuttu máli má segja að
hugmyndirnar gangi út á það að lækka
greiðslubyrðina með þeim hætti að héðan
í frá verði hún fast hlutfall af launum. Þess
ber að geta að tillögurnar hafa ekki komið
formlega fram þegar þetta er skrifað.
Misjafnar áherslur
Þrátt fyrir að lengi hafi verið beðið
eftir aðgerðum er óhætt að segja að
undirtektir eru misjafnar. Samt virðist
það borðleggjandi að með þessu móti
er komið til móts við skuldunauta. Með
höfuðstólslækkun minnkar auðvitað
það sem fólk skuldar, en á móti kemur
að vextir verða hærri. Gildir þá einu
hvort um er að ræða verðtryggð lán eða
gengistryggð. Már Másson hjá Íslands-
banka segir í grein í Morgunblaðinu:
„Breytilegu vextirnir á óverðtryggðu
lánunum taka mið af markaðskjörum
sem eru í dag um 9,5%, en fyrstu þrjú
árin verða veitt stiglækkandi ívilnandi
vaxtakjör og verða breytilegu vextirnir
skv. núverandi vaxtastigi því 7,5%. Einnig
verður boðið upp á lán með föstum
vöxtum sem eru núna 9,0%. Að þremur
árum liðnum gefst viðskiptavinunum
kostur á að velja hvort þeir haldi áfram
með lánið á gildandi markaðskjörum
eða hvort þeir endurfjármagni lánið hjá
Íslandsbanka eða annarri lánastofnun.“ Í
fljótu bragði virðist sem heppilegast væri
fyrir viðskiptavini að nýta sér þennan
þriggja ára tíma. Ef verðbólga verður lág
til frambúðar (sem auðvitað er alls ekki
víst miðað við reynsluna) virðast 9% vextir
kannski fremur háir ef litið er til 30 eða
40 ára. Biðin gæti minnkað óvissu. Þó er
mikill munur á slíkum ferli og greiðsluferli
af verðtryggðu láni. Fyrir þá sem eru í
aðstöðu til þess að greiða inn á höfuðstól
lánanna er þetta auðvitað líka raunveruleg
bót, því að skuldin lækkar þá beinlínis.
Greiðslubyrði verður hins vegar þyngri
fyrst um sinn af leið Íslandsbanka en þeirri
leið sem félagsmálaráðherra stingur upp á.
Á mynd 1 eru þrjár leiðir bornar saman
útfrá greiðslubyrði af 40 ára annuitetsláni:
1. Annuitetslán til 40 ára tekið í janúar
2008. 6% vextir og lánskjaravísitala.
2. Sama lán með greiðslujöfnun og þriggja
ára lengri lánstíma.
3. Lánið eftir að höfuðstóll hefur verið
lækkaður um 10% og vextir festir í 9%
óverðtryggt (Íslandsbankaleiðin).
Ekki þarf að horfa lengi á myndina
til þess að sjá hvaða ferill er hagstæðastur
lántakendum til lengri tíma litið.
Langskynsamlegast er að velja óverðtryggða
lánið þar sem greiðslan helst föst allan
tímann. Forsendur um verðbólgu eru
hóflegar á íslenskan mælikvarða eða 2% og
gert er ráð fyrir 3,5% launahækkunum frá
árinu 2013. Fram að því er miðað við að
laun muni standa í stað eða jafnvel lækka
um 2% á næsta ári.
Þess ber að geta að flestir eru með lán
til mun skemmri tíma en hér er sýnt.
Einnig eru margir með lán með jöfnum
afborgunum, þar sem ávallt er greiddur
sami hluti höfuðstóls í afborgun. Þar er
greiðsluferillinn öðruvísi þar sem greiðslur
fara lækkandi ár frá ári. Meginniðurstaðan
yrði þó svipuð.
Greiðslujöfnun er sanngjörn
Með greiðslujöfnun er miðað við að menn
borgi í raun sama hlutfall af launum sínum
árlega. Miðað við núverandi ástand er ekki
ólíklegt að það henti mörgum að lækka þetta
hlutfall frá því sem nú er vegna tímabundins
mótbyrs í efnahagslífinu, jafnvel þó að það
þýði að greiðslubyrðin verði hærri en ella frá
því sem nú er eftir um 15 ár. Menn koma sér
því undan erfiðleikunum, án þess að leggja
hlutfallslega meira á sig síðar sem hlutfall af
launum. Hins vegar þýðir þetta að menn
greiða lánin hægar. Nema launahækkanir
verði þeim mun meiri ná menn ekki að
greiða þau upp á þremur aukaárum.
Í leið Íslandsbanka er greiðslubyrðin
svipuð og nú í upphafi en lækkar mjög
hratt ef laun hækka í takt við verðlag. Því
ættu þeir sem hafa val að horfa á þessa leið.
Byrðin fyrstu þrjú árin yrði reyndar léttari en
hér er sýnt ef valin er 7,5% ívilnun bankans
þessi ár og 9% vextir eftir það (en auðvitað
er ekki víst að það tilboð standi eftir þrjú
ár). Aðrir bankar hafa ekki látið í ljós sínar
áætlanir um leiðir lántakenda, en ætla má
að þær verði í takt við leið Íslandsbanka
þannig að jafnræðis yrði gætt. Leiðin ívilnar
mest þeim sem skulda lán til mjög langs
tíma og eru nýbúnir að taka lánin, en það
eru einmitt þeir sem mest þurfa á aðstoð að
halda. Því verður að telja að hér sé kominn
grunnur að almennri lausn á lánavanda
almennings. Enn hefur ekki sést hvað
bankarnir ætla að gera varðandi fyrirtæki,
en ef þeir velja svipaða leið og Íslandsbanki
hefur boðið einstaklingum upp á, má
segja að glitti í lausn á skuldavanda þeirra
fyrirtækja sem lífvænleg eru.

Með greiðslujöfnun er miðað við að menn borgi í raun sama hlutfall af launum sínum af lánum.
Miðað við núverandi ástand er ekki ólíklegt að það henti mörgum að lækka þetta hlutfall frá því
sem nú er vegna tímabundins mótbyrs í efnahagslífinu jafnvel þó að það þýði að greiðslubyrðin
verði hærri en ella frá því sem nú er eftir um 15 ár. Menn koma sér því undan erfiðleikunum án
þess að leggja hlutfallslega meira á sig síðar sem hlutfall af launum. Hins vegar þýðir þetta að
menn greiða lánin hægar og nema launahækkanir verði þeim mun meiri ná menn ekki að greiða
þau upp á þremur aukaárum.
Í leið Íslandsbanka er greiðslubyrðin svipuð og nú í upphafi en lækkar mjög hratt ef laun hækka í
tak við verðlag. Því ættu þeir sem hafa val að horfa á þessa leið. Byrðin fyrstu þrjú árin yrði
reyndar léttari en hér er sýnt ef valin er 7,5% ívilnun bankans þessi ár og 9% vextir eftir það (en
auðvitað er ekki víst að það tilboð standi eftir þrjú ár). Aðrir bankar hafa ekki látið í ljós sínar
áætlanir um leiðir lántakenda, en ætla má að þær verði í takt við leið Íslandsbanka þannig að
jafnræðis yrði gætt. Leiðin ívilnar mest þeim sem skulda lán til mjög langs tíma og eru nýbúnir
að taka lánin, en það eru einmitt þeir sem mest þurfa á aðstoð að halda. Því verður að telja að hér
sé kominn grunnur að almennri lausn á lánavanda almennings. Enn hefur ekki sést hvað
bankarnir ætla að gera varðandi fyrirtæki, en ef þeir velja svipaða leið og Íslandsbanki hefur
boðið einstaklingum upp á er þar með hægt að fullyrða að komin sé viðunandi lausn á
skuldavanda þeirra fyr rtækja sem lífvæn eg eru.