Vísbending - 31.07.2009, Blaðsíða 3

V í s b e n d i n g • 3 0 . t b l . 2 0 0 9 3
Endurfjármögnun bankanna
Þegar ríkið setti neyðarlögin og skipti bönkunum í nýja banka og gamla, færði það ýmsar eignir og
skuldir frá gömlu bönkunum og setti í
þá nýju. Þetta voru yfirdráttarlán, bílalán,
fyrirtækjalán og aðrar eignir sem tilheyrðu
innlendri starfsemi, meðan skuldirnar
voru aðallega innistæður fólks og
fyrirtækja. Á sama tíma skuldbatt ríkið sig
til þess að tryggja að kröfuhöfum gömlu
bankanna yrði bættur mismunurinn á
milli eigna og skulda sem voru færðar yfir.
Endurfjármögnun bankanna er liður í því
uppgjöri. Skilanefndum gömlu bankanna
var gert að gæta hagsmuna kröfuhafa og
semja fyrir þeirra hönd í þessu uppgjöri.
Fjármálaeftirlitinu var hins vegar falið að
semja fyrir hönd ríkisins.
Niðurstaða í þessum samninga við-
ræð um var birt 20. júlí síðastliðinn.
Ríkið mun leggja til 70 milljarða króna
í Nýja Kaupþing, 60 milljarða króna í
Íslandsbanka og líklega um 140 milljarða
króna í Nýja Landsbankann. Glitni
(gamla bankanum) verður veitt réttur til
að kaupa hlutafé ríkisins í Íslandsbanka,
og Gamla Kaupþing getur eignast allt
að 90% í Nýja Kaupþingi. Til þess geta
gömlu bankarnir tveir fengið víkjandi lán
frá ríkinu upp á 25 milljarða króna hvor,
auk þess sem Gamla Kaupþingi býðst
að fá 8 milljarða króna í formi hlutafjár.
Mögulegar niðurstöður má sjá á myndinni.
Skilanefndirnar ráða hvort þær nýta sér
rétt sinn til kaupa á nýju bönkunum. Þá
ákvörðun munu þær væntanlega taka í
samráði við kröfuhafa gömlu bankanna.
Samkvæmt fjármálaráðuneytinu er von á
ákvörðunum í lok september. Þá er einnig
settur sá fyrirvari að aðgerðir samræmist
kröfum um fjármögnun, styrk bankanna
og stöðu eiganda samkvæmt úrskurði
fjármálaeftirlitsins. Ef skilanefndirnar
ákveða að nýta sér ekki rétt sinn til að
eignast nýju bankana verða þeir áfram í
eigu ríkisins. Ekkert hefur verið gefið út
um hvort það yrði til skemmri eða lengri
tíma.
Samningar við skilanefnd Lands-
bankans eru styttra á veg komnir en samið
hefur verið um það hvernig framhald
viðræðna verður. Þó er ljóst að hann mun
verða áfram í eigu ríkisins.
Endurfjármögnun bankanna þýðir
fjárframlag frá ríkinu upp á 271 milljarð
króna. Ef skilanefndirnar ákveða að
notfæra sér rétt sinn til að eignast
gömlu bankana mun framlagið nema
198 milljörðum króna. Áður hafði
Alþingi samþykkt að ríkissjóður gæti
lagt bönkunum þremur til allt að 385
milljörðum króna.
Vonir hafa staðið til þess að kröfu-
hafarnir gangi að tilboðinu um að taka
yfir nýju bankana. Þeir hafa líklega betri
aðgang að erlendum lánamörkuðum
en Íslendingar og vonandi að þeir aðilar
sem koma til með að reka bankana í
framtíðinni hafi alþjóðlega reynslu og
þekkingu af bankarekstri. Þá hefur þessi
lausn minni fjárútlát í för með sér fyrir
ríkið.
Kostir og gallar
ríkisrekinna banka
Eins og áður sagði hefur ríkisstjórnin
ákveðið að halda eftir einum banka í eigu
hins opinbera. Sú ákvörðun hefur sína
kosti og galla. Stjórnendur ríkisrekins
banka hafa minni hvata en einkaaðilar
til þess að gæta að hagkvæmni og eru
ekki jafn viðkvæmir fyrir samkeppni.
Þeir gætu því orðið verðmyndandi á
mörkuðum og veitt öðrum bönkum
ósanngjarna samkeppni. Stjórnmálamenn
gætu freistast til þess að nýta bankann í
pólitískum tilgangi. Þeir gætu til dæmis
veitt fyrirtækjum lán eftir því hvers
konar starfsemi þeim finnst æskileg í
þjóðfélaginu, en ekki eftir greiðsluhæfi.
Þannig getur bankinn brugðist hlutverki
sínu að hjálpa til við að koma fjármagni
þangað sem það verður best nýtt og
ávöxtunin er mest. Reynslan hefur einnig
sýnt að bankar og stjórnmálamenn fara
framhald á bls. 4
ekki vel saman. Ekki verður þó sagt að
reynsla undangenginna ára sé til hróss
fyrir einkarekna banka. Stjórnendur þeirra
höfðu oft hvata sem voru óæskilegir fyrir
þjóðfélagið og juku áhættu í útlánum. Þess
vegna verður að skapa viðunandi regluverk
um fjármálastarfsemi í framtíðinni.
Þekktur hagfræðingur sem sérhæfði
sig í hagsögu sagði frá því þegar hann
hitti gamlan kunningja sinn, sem
var bankamaður í Rússlandi rétt eftir
hrun Sovétríkjanna. Bankastjórinn var
mjög spenntur yfir þessum „frjálsa“
markaði og hlakkaði til að takast á við
samkeppnina sem því fylgdi. Nokkrum
árum síðar þegar hagfræðingurinn hitti
bankastjórann aftur, þá spurði hann
hvernig gengi. Bankamaðurinn svaraði á
þennan veg:
„Tja, ég veit nú ekki alveg með þessa
samkeppni, held að hún sé fullmikil. Nú
eru bankastjórar drepnir vegna hennar og
ég er hræddur um að ég sé næstur.“
Í raun verður alltaf að takmarka
markaðsstarfsemi að einhverju leyti. Það
verður t.d. að liggja fyrir gagnkvæmur
vilji fyrir viðskiptum og þau mega
ekki valda þriðja aðila tjóni. Ríkið
gerir þetta t.d. með því að framfylgja
lögum um viðskipti og um eignarrétt. Í
bankageiranum skipta þessi afskipti mjög
miklu máli. Starfsemi banka felst í því
að taka við stuttum innlánum og lána til
lengri tíma. Vegna tímamismunar á inn-
og útlánum getur enginn banki staðið
við allar skuldbindingar sínar á neinum
tímapunkti. Því er trúverðugleiki banka
Mynd: Nauðsynleg fjárframlög ríkissins
vegna endurfjármögnun bankanna
!
!
"#$%&'()&*+,#%#!-.#/.##.!0123&!'()&'&.*4.,!%55)!678!*344(.&2!/&9#.:!"'!.2!;/34.#<'#$3&#.&!)/=<2.!
.2!#>?'@&.!;A&!&A??!;3##!?34!.2!<3,#.;?!,+*4%!-.#/.#.!*%#%!'&.*4.,32!#<*.!8BC!*344(+&2%*:! !D2%&!
E.'23!F403#,3!;.*0G//?!.2!&H/3;;(92%&!,@?3!4.,?!-+#/%#%*!0&<*%&!?34!.44?!.2!ICJ!*344(+&2%*!/&9#.:!!
!
K>#3&!;?.#$.!?34!.2!/&+'%E.'.&#3&!,.#,3!.2!0<;;%*!?34->2%*!%*!.2!?./.!G'3&!#1(%!-.#/.##.:!L<3&!E.'3!
4H/4<,.!-<?&3!.2,.#,!.2!<&4<#$%*!4)#.*+&/%2%*!>,!=>#.#$3!.2!0<3&!.234.&!;<*!*%#%!/>*.!?34!*<2!
.2!&</.!-.#/.#.!H!'&.*?H23##3!E.'3!.2<3#;!*<3&3!&<G#;4%!>,!0<//3#,%!.'!-.#/.&</;?&3:!L)!E<'%&!0.2!<3#;!
>,!)2%&!;<,3&M!*3##3!'()&N?4)?!H!'+&!*<2!;A&!'G&3&!&H/32:!
!"#$%&'"('()**)&'&+,%#&-,.)'/).,)'
"3#;! >,! )2%&! ;.,23! E<'%&! &H/3;;?(9&#3#! )/=<232! .2! E.4$.! <'?3&! <3#%*! -.#/.! H! <3,%! E3#;! >53#-<&.:! ON!
E<'%&! ;H#.! />;?3! >,! ,.44.:! O?(9&#<#$%&! &H/3;&</3#;! -.#/.! E.'.! *3##3! E=.?.! ?34! 0<;;! .2! ,@?.! .2!
E.,/=@*#3M!>,!<&%!<//3!(.'#!=32/=@*3&!'G&3&!*+&/%2%*:!L<3&!,@?%!0=H!;<??!=<&2!)!*+&/%2%*!>,!=<3??!
+2&%*!-+#/%*!9;.##,(.&#.!;.*/<55#3:!O?(9&#*)4.*<##!,@?%!(.'#=<4!'&<3;?.;?!?34!0<;;!.2!#>?.'@&.!
;A&! -.#/.#! H! 5943?H;/%*! ?34,.#,3:! L<3&! ,@?%! ?34! $@*3;! =<3??! 'G&3&?@/(%*! 4)#! <'?3&! 0=H! E=<&;! />#.&!
;?.&';<*3!0<3*!'3##;?!@;/34<,!H!0(92'A4.,3#%M!<#!<//3!<'?3&!,&<32;4%E@'3:!L.##3,!,<?%&!-.#/3##!-&%,23;?!
E4%?=<&/3!;H#%!.2!E()45.!?34! =32!.2!/>*.!'()&*.,#3!0.#,.2!;<*!0.2!=<&2%&!-<;?!#1??!>,!)=+P?%#3#!<&!
*<;?:! Q<G#;4.#! E<'%&! <3##3,! ;1#?! .2! -.#/.&! >,! ;?(9&#*)4.*<##! '.&.! <//3! =<4! ;.*.#:! "3#/.&</#3&!
-.#/.&!E.'.!09!<3##3,!=<&32!?34!=.#$&@2.!H!,<,#%*!?H23#.:!O?(9&#<#$%&!0<3&&.!E.'.!>'?!E=.?.!;<*!<&%!
9@;/34<,3&! 'G&3&! 0(92'A4.,32:! R34! 0<;;! =<,#.! =<&2%&! .2! ?./.! )! 0<3*! =.#$.! ;<*! 0.&! ;/.5.;?M! *<2.4!
.###.&;!*<2!=32%#.#$3!&<,4%=<&/3:!
0-(*12-&,%3'
L.2!=<&2.!.44?.'!.2!,34$.!<3#E=<&!4+,!%*!-.#/.!&A??!<3#;!>,!+##%&!'G&3&?@/3:!L<//?%&!E.,'&@23#,%&!;<*!
;A&E@'23!;3,!H!E.,;+,%!;.,23!<3??!;3##!'&)!0=H!0<,.&!E.##!E3??3!,.*4.#!/%##3#,(.M!;<*!=.&!-.#/.*.2%&!H!
QN;;4.#$3!&A??!<'?3&!E&%#!O>=H<?&H/(.#.:!S.#/.;?(9&3##!=.&!*(+,!;5<##?%&!G'3&!0<;;%*!T'&()4;.U!*.&/.23M!!
>,! E4.//.23! ?34! .2! ?./.;?! )! =32! ;.*/<55#3#.! ;<*! 0=H! 'G4,$3:! V>//&%*! )&%*! ;H2.&! 0<,.&!
W.%503#,!>,!X43?#3&!#1?.!<//3!&A??!;3##!?34!.2!<3,#.;?!*<3&3E4%?.!H!#1(%!-+#/%#%*!
W.%503#,!>,!X43?#3&!#1?.!&A??!;3##!?34!.2!<3,#.;?!*<3&3E4%?.!H!#1(%!-+#/%#%*!
!