Vísbending - 29.06.2009, Blaðsíða 3

Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun, VR og samtökum atvinnulífsins

Mynd 2: Meðalatvinnuleysis í mánuði fyrir allt landið

Heimild: Hagstofa Íslands

Mynd 3: Útgjöld ríkissjóðs vegna atvinnuleysisbóta. Upphæðirnar eru í milljörðum króna.
V í s b e n d i n g • 2 6 . t b l . 2 0 0 9 3
f amhald á bls. 4
Atvinnuleysisbætur
Atvinnuleysisbætur eru nauðsyn-legar í vestrænum þjóðfélögum. Þær eru veittar í öllum ríkjum
OECD og mörgum meðalríkum löndum.
Þær mynda öryggisnet þannig að missi
fólk vinnuna verður fallið ekki of hátt.
Tryggja á að menn lifi af atvinnumissi
þar til þeir finnur nýja vinnu. Bæturnar
hækka laun á vinnumarkaði. Það er vegna
þess að fólk verður að fá að minnsta kosti
jafnmikið borgað fyrir vinnu og nemur
bótunum, að viðbættum kostnaði við að
koma sér úr og í vinnu og helst meira.
Ella kýs fólk að hafna atvinnutilboðum
og lifa bara á bótum.
Á sama hátt leiða háar bætur til meira
atvinnuleysis. Fyrir því eru einkum þrjár
ástæður. Í fyrsta lagi hefur fólk frekar
efni á því að vera atvinnulaust í einhvern
tíma. Slíkt getur verið kostur því eins
og áður sagði gefst meiri tími til að
finna vinnu sem hentar betur, en það er
jákvætt fyrir allt samfélagið. Í öðru lagi
kjósa sumir frekar að vera atvinnulaustir
og lifa á bótum. Í þriðja lagi eru færri
atvinnurekendur tilbúnir til þess að ráða
starfsmenn vegna þess að laun eru of há.
Í uppsveiflunni kvörtuðu atvinnu-
rek endur yfir því að það væri ómögulegt
að fá ungt fólk til að vinna vinnuna sína
almennilega. Ástæðan var sú að það
hafði litlar afleiðingar að vera sagt upp
vinnu. Menn röltu bara yfir götuna og
fengu annað starf. Nú er hætt við því að
sumir atvinnurekendur þurfi að kljást
við sama vandamál af annarri ástæðu.
Grunnatvinnuleysisbætur eru 149.523
kr. á meðan lágmarkslaun eru 157.000
kr. á mánuði. Atvinnuleysisbætur eru
því 95,2% af lágmarkslaunum, en voru
80% af þeim árið 2001. Sá sem er á
lágmarkslaunum og missir vinnuna
finnur lítið fyrir því fjárhagslega. Á
þenslutímum skipti þetta litlu máli, því
að fáir voru á lágmarkslaunum. Þá var
líka auðvelt fyrir ríkisstjórn að hækka
atvinnuleysisbætur. Það kostar lítið
þegar atvinnuleysi er innan við 2% og
skatttekjur drjúgar. Nú hefur atvinnuleysi
aukist mikið og útgjöld ríkisins vegna
atvinnuleysisbóta þar með (sbr. mynd 3).
Þau voru 4,5 milljarðar króna í fyrra, en
Mynd 1: Þróun lágmarkslauna, atvinnuleysisbóta
og neðri fjórðungsmarka launa.
Mynd 2: Meðalatvinnuleysi í mánuði fyrir allt landið

Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun, VR og samtökum atvinnulífsins

Mynd 2: Meðalatvinnuleysis í mánuði fyrir allt landið

Heimild: Hagstofa Íslands

Mynd 3: Útgjöld ríkissjóð vegna atvinnuleysisbóta. Upphæðirnar eru í milljörðum króna.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun, VR og samtökum atvinnulífsins.
Heimild: Hagstofa Íslands.
eru nú þegar komin upp í 10,1 milljarð
á fyrstu fimm mánuðum ársins. Ef
útgjöldin verða jafnhá út árið munu þau
enda í 24,3 milljörðum króna.
Á sama tíma hafa laun lækkað og
yfirvinna minnkað og því fleiri sem fá
greitt kaup sem er nálægt lágmarks -
l aunum. Það gæti skýrt hvers vegna
atvinnu rekendur kjósa heldur að fækka
starfsfólki en lækka laun þess. Reynt er
að lágmarka misnotkun á kerfinu, t.d.
með því að krefjast þess að bótaþegar
sýni fram á að þeir séu í atvinnuleit.
Jafnframt eru tímamörk á því hversu
lengi fólk getur verið á bótum. Rannsókn
Bruce D. Meyers sýndi að líkurnar á að
atvinnulaust fólk finni sér starf aukast
Atvinnuleysisbætur eru 95,2% af lágmarkslaunum,
en voru 80% af þeim árið 2001. Sá sem er á lágmarkslaunum
og missir vinnuna finnur lítið fyrir því fjárhagslega.
Lágmarkslaun
Atvinnu­
leysisbætur
Neðri fjórð ungs ­
mörk launa