Lesbók Morgunblaðsins - 16.05.2009, Blaðsíða 8

Eftir Rögnu
Sigurðardóttur
ragnahoh@gmail.com
E
inn af stærri viðburðum Listahátíðar er
gjörningurinn Laugavegurinn – geng-
ið á vit sögunnar. Hópur listamanna á
vegum sýningarsalarins StartArt hef-
ur tekið sig saman og býður almenn-
ingi að taka þátt í skipulagðri göngu
frá Lækjartorgi og að gömlu Þvottalaugunum í
Laugardal, gangan fer fram hinn 23. maí. Uppá-
komur verða við upphaf og lok göngunnar og á
leiðinni og fjölmargir listamenn taka þátt. Fólk er
beðið að taka með sér lök eða handklæði, tengja
með þeim gönguna svo hún verði óslitin og skapa
um leið áhrifamikið, sjónrænt listaverk í borginni.
Tilgangurinn er að sjálfsögðu sá að beina sjónum
að hinum ósýnilegu verkum kvenna gegnum tíð-
ina, kannski ekki verra að hafa í huga að enn þarf
að vinna verkin þó þvottavélar séu komnar til sög-
unnar.
Hér eru störf kvenna í brennidepli, þær eru sú
þungamiðja sem samfélagið hefur löngum hverfst
um og gerir enn í dag. Gjörningurinn fellur vel að
þeim erfiðu tímum sem við lifum núna, þó líklega
hafi hugmyndin kviknað áður en kreppan skall á.
Nú er tíminn til að íhuga hverjir það voru sem
byggðu og byggja kannski enn í dag, hinar raun-
verulegu undirstöður samfélagsins.
Huldukonur
Ekki er langt síðan íslenskar myndlistarkonur
voru eins og þvottakonurnar flestum ósýnilegar.
Á þetta minnti Hrafnhildur Schram í bók sinni
Huldukonur í íslenskri myndlist sem út kom árið
2005. Þar varpaði Hrafnhildur ljósi á hlut kvenna í
íslenskri myndlist fyrir og í kringum aldamótin
1900, en í bók sinni segir hún frá tíu konum sem
menntuðu sig í myndlistinni. Á tíma vaxandi borg-
arastéttar nutu þær góðs af því að teikning og
málun þótti við hæfi sem hluti af fágaðri skólun
ungra stúlkna. Þær fengu því tækifæri til að
mennta sig að einhverju leyti en ekki mikið meira.
Viðhorf samfélagsins voru ólík því sem gerist í
dag, hjónaband og barnauppeldi gekk fyrir og
nær ógerningur að sameina þetta metnaðarfullu
starfi í myndlist. Það leið þó ekki á löngu áður en
íslenskar myndlistarkonur stigu skrefið til fulls og
gerðust atvinnumenn í listinni, eins og sagan sýnir
okkur. Nú í maí eru konur afar sýnilegar í listasöl-
um landsins. Konur sem tilheyra ólíkum kyn-
slóðum, frumkvöðlar, konur sem eru rísandi og
hafa náð langt á ferli sínum og list yngri kynslóð-
arinnar.
Breyttar áherslur
Hvernig stendur á þessu? List kvenna er ekki sér-
stakt þema hjá Listahátíð í ár. Þeir sýningar- og
safnstjórar sem hér standa að baki hafa heldur
ekki samráð um sýningaval sitt með ákveðið
kynjahlutfall í huga, þá hefðu kannski fleiri karl-
menn komist að. Það er freistandi að hugsa sem
svo að hér eigi breyttar áherslur í samfélaginu
einhvern hlut að máli. Ekki verður horft framhjá
því að undanfarna mánuði höfum við eignast enn
fleiri kvenkyns fyrirmyndir en áður hér á landi,
fyrirmyndir af ólíkum kynslóðum. Nöfn þeirra Jó-
hönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra og Katr-
ínar Jakobsdóttur menntamálaráðherra koma
fljótt upp í hugann, ekki síður var Þorgerður
Katrín ímynd hinnar sterku og dugandi konu á
ráðherrastól sínum og svo mætti áfram halda.
Fyrstu kvenkyns bankastjórarnir tóku til starfa.
Konur stóðu sig vel á bókmenntavellinum á síð-
asta ári, konur af ólíkum kynslóðum eins og þær
Álfrún Gunnlaugsdóttir, Auður Jónsdóttir og
Guðrún Eva Mínervudóttir eru lýsandi dæmi um.
Og nú er komið að fjölda myndlistarkvenna.
Jafnvel þó að flestar þær sýningar sem opna í
maí eigi sér aðdraganda frá því áður en kreppan
varð opinber raunveruleiki, má að mínu mati
greina í þessum fjölda sýninga listakvenna eitt-
hvað sem ekki var til staðar fyrir ári. Sem dæmi
má nefna að stærsti viðburður Listahátíðar 2008
var Tilraunamaraþonið í Hafnarhúsi Listasafns
Reykjavíkur, en að því unnu rúmlega fjörutíu virt-
ir lista- og vísindamenn úr alþjóðasamfélaginu.
Nú sýna íslenskar konur í Hafnarhúsi, listakonur
sem hlotið hafa viðurkenningu úr Guðmundusjóði,
og því óhætt að segja að áherslurnar séu aðrar.
Hugsanlega endurspeglast hér breytt gildismat.
Ég er þess fullviss að þær konur sem sýna verk
sín nú í svo mörgum sýningarsölum á landinu í vor
eru ekki valdar vegna þess að þær eru konur.
Hins vegar getur verið að eitthvað í list þeirra,
vinnuaðferðum eða viðhorfum sé þess valdandi að
þær verði fyrir valinu frekar en eitthvað annað.
Kannski þurfa karlarnir að fara að gæta hags-
muna sinna nú þegar eiginleikar á borð við hóg-
værð, þrautseigju, þolinmæði og nægjusemi, svo
eitthvað sé nefnt, eiga upp á pallborðið? Eig-
inleikar sem löngum hafa verið kenndir við konur.
Líkum má þó einnig leiða að því að íslenskir
myndlistarmenn af báðum kynjum njóti góðs af
tímum þegar erfiðara er um vik að fá erlenda
myndlistarmenn til landsins, en nú sýna t.d. tveir
íslenskir listamenn á Listasafni Íslands á Listahá-
tíð, þeir Kristján Guðmundsson og Hrafnkell Sig-
urðsson og má vænta glæsilegra sýninga af hendi
beggja.
Samvinna í brennidepli
Undanfarin ár hafa starfshættir listamanna tekið
breytingum sem kannski henta konum vel, sam-
starf og samvinna hafa átt mjög upp á pallborðið í
öllum listgreinum. Oft snýst framkvæmdin um að
skapa sameiginlega upplifun með áhorfendum,
frekar en að kynda undir eiginhagsmunum ein-
stakra listamanna, nokkuð sem fellur vel að kven-
legri hógværð – hvort sem hún er áunnin eða eðl-
islæg. Nýjar tegundir samskipta í tölvuformi, sem
dæmi má nefna tengslanet Facebook, hafa áhrif á
dreifingu listaverka og listviðburða.
Laugavegurinn er dæmi um listviðburð af þess-
Kvennavor í myndlistinni
Tilraun um þúfu Verk Finnu Birnu Steinsson sem verður á sýningunni Möguleikar, en þar verða verk styrkþega úr sjóði
Þegar rennt er yfir
myndlistarviðburði
vorsins er ljóst að
hlutur kvenna er
óvenju stór. Það er
sama hvar gripið er
niður, nær alls stað-
ar eru konur í aðal-
hlutverki. Myndlist á
Listahátíð gerir
konum hátt undir
höfði en sama er að
segja um aðra sýn-
ingaraðila. Hér
verður úrval sýn-
inga listakvenna
skoðað og spáð í
hvað veldur þessari
áherslu á myndlist
kvenna vorið 2009.
Sjálfsmynd Sjálfmynd Nínu Tryggvadóttur, frumkvöðuls meðal íslenskra myndlistarkvenna.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. MAÍ 2009
8 LesbókMYNDLIST