Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.2009, Blaðsíða 3

Morgunblaðið/Einar Falur
Yoshitomo Nara „Þegar ég teikna og mála þá er það grafalvarleg vinna. En þegar ég sýni verkin þá þarf að vera ákveðið jafnvægi milli alvarleikans og leiksins.“
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
F
jöldi trékassa í mismunandi stærðum
situr á gólfi eins salarins í Listasafni
Reykjavíkur í Hafnarhúsinu. Sums
staðar er þeim staflað upp og á milli
þeirra glittir á einum stað í skúlptúr
sem sýnir stóreygt barn. Á kassa opnast dyr,
hann er veggfóðraður að innan og þar er mál-
verk í gylltum ramma af barni með lokuð
augu; á öðrum kassa eru göt og ef gægst er inn
má sjá hvítan hund. Ef kíkt er inn um gat aftan
á sama kassa grillir í svartan hund í myrkri.
Kassarnir líkjast þeim sem eru venjulega not-
aðir til að flytja listaverk milli landa en þessir
eru hluti af viðamikilli innsetningu japanska
myndlistarmannsins Yoshitomo Nara en sýn-
ingin var opnuð á fimmtudaginn var og kallast
Innpökkuð herbergi.
Á hliðar sumra kassanna hafa verið hengdar
teikningar og málverk eftir Nara, sumar
myndanna eru skissulegar og gerðar á bréfs-
efni af hótelum og á umslög, aðrar myndir hafa
verið hengdar á veggina umhverfis kassastæð-
una. Í myndum Nara mætast á furðulegan
hátt sakleysi æskunnar og áreiti, vanlíðan og
jafnvel ofbeldi sem áhorfandinn tengir við
heim hinna fullorðnu. „Kill The Poor“ er skrif-
að á eina mynd af stóreygu barni, „Love Me
Tender - Kill me Softly“ stendur á annarri og
svipurinn ber merki um vonleysi.
„Finnst þér það,“ spyr Nara og glottir.
Hann hefur gert hlé á óreglulegri uppheng-
ingu innrammaðra mynda á annan langvegg
salarins og ég spyr hann um þennan árekstur
heima barna og fullorðinna.
„Mér finnst þetta ekki mjög hættulegur
heimur,“ svarar hann svo. „Þetta er ekki þrívíð
og raunveruleg veröld heldur eru hún tvívítt
hugarfóstur mitt. Þetta er myndlist.“
Í anda barnabóka og teiknimynda
Verk Yoshitomo Nara hafa verið sett upp í
söfnum og galleríum víða um heim á síðustu
árum; talað hefur verið um sigurför lista-
mannsins. Hann er fimmtugur, nam fyrst við
listaskóla í heimalandinu en síðan við listaka-
demíuna í Düsseldorf í Þýskalandi á árunum
kringum 1990. Myndheimur Nara er iðulega
tengdur við svokallaða japanska popplist. Í af-
ar lofsamlegum dómi í The Los Angeles Times
fyrir nokkrum árum talar gagnrýnandinn um
„varnarleysið og þögla þjáninguna“ sem birtist
í verkunum. Gagnrýnendur tala einnig um
mörg lög af merkingu, þar sem ekkert er sem
sýnist.
Árið 2003 hóf Nara að vinna náið með hópi
hönnuða og listamanna í Osaka í Japan sem
kalla sig Graf, en þeir hafa í sameiningu hann-
að litla kofa og ýmiss konar óvenjuleg rými,
sem verða vettvangur myndheima Nara inni í
sýningarsölum, þar á meðal hér í Hafnarhús-
inu. Einn liðsmanna hópsins kom með Nara til
landsins til að aðstoða hann við þann þátt sýn-
ingarinnar.
„Raunsæislegar myndir sem hefðu þessar
vísanir í ofbeldi eða heim fullorðinna væru
undarlegri, hættulegri ef til vill, en mínar
myndir eru meira í anda barnabóka og teikni-
myndasagna,“ segir Nara og vill smeygja sér
undan umræðum um hættulegan heim sem ég
reyni að draga hann inn í. Hann bætir við að
þótt teiknimyndasögur í manga-stíl hafi lengi
verið afar vinsælar í Japan, og verði sífellt
þekktari á Vesturlöndum, þá sæki hann ekki í
þann heim heldur miklu frekar í mynd-
skreyttar barnabækur og barnamyndir.
„Manga er samþætting mynda og frásagnar
en ég hef áhuga á stökum myndum sem segja
alla söguna og vekja hughrif með áhorfand-
anum.“ Hann bætir glottandi við að fólki sem
hafi mikinn áhuga á manga þyki ekki alltaf
mikið til um sínar myndir.
Sýningar Nara tóku miklum breytingum
þegar hann hóf að vinna með Graf-hópnum og
skapa furðuveraldir innan sýningarsalanna.
Hvers vegna fór hann þá leið?
„Þetta er allt einn leikur,“ segir hann og
brosir. „Þegar ég teikna og mála þá er það
grafalvarleg vinna sem ég einbeiti mér óskipt-
ur að. En þegar ég sýni verkin þá þarf að vera
ákveðið jafnvægi milli alvarleikans og leiks-
ins.“
- Eins og í verkunum sjálfum?
Hann svarar með brosi. Segir síðan að hinn
dæmigerði hvíti sýningarsalur sé of fullkominn
fyrir sig, of hreinn og tær. „Ég er hinsvegar
ekki fullkominn maður. Allir þekkja hina full-
komnu malargarða við búddamusterin í Japan.
Þegar ég var strákur var mér treyst fyrir því að
raka einn slíkan garð og láta hann vera óaðfinn-
anlegan, formrænt séð. Mér fannst garðurinn
hinsvegar of hreinn þannig. Þess vegna tók ég
lauf og dreifði yfir hann, það fannst mér betra.
Fólk er ekki fullkomið og það vil ég að sjáist
í myndunum.“
Upplifunin af verki Nara í Hafnarhúsinu er
ekki í samræmi við hina formhreinu ímynd
búddahofanna. „Formrænn hreinleiki getur
orðið leiðinlegur … reyndar bý ég á hljóð-
látum stað úti í sveit og þar er ekkert nema
það nauðsynlegasta í kringum mig og eig-
inkonuna. En þá gengur mér reyndar mjög vel
að vinna.“
Pönk gott fyrir 17 ára unglinga
En hvað með áhrifavaldana? Eru þeir japönsk
menning og vestræn í bland?
„Ég held að það sé allt mögulegt. Ég ólst
upp í litlum bæ í Norður-Japan þar sem var
ekki hægt að sjá neinar myndir. Þar var ekk-
ert safn og engar „alvöru“ myndir að skoða,
engar frummyndir. En foreldrar mínir fóru oft
með mig á bókasafnið og þar naut ég þess að
skoða myndir frá öllum heiminum í bókum,
það hafði mikil áhrif á mig.
Síðan var bandarískur herflugvöllur í ná-
grenni við bæinn minn og þar var útvarpsstöð
þar sem var leikin bandarísk tónlist daginn út
og inn. Þegar ég var smástrákur var ég
dæmigert lyklabarn; þegar ég kom heim úr
leikskólanum og svo grunnskólanum var ég
einn heima og kveikti strax á útvarpinu. Ég
skildi ekki fréttirnar á japönsku rásunum en
þessa tónlist gat ég skilið og notið. Þegar ég
var orðinn unglingur fór ég síðan að leita að
þessari sömu tónlist á hljómplötum. Þetta
hafði áhrif á mig, rokktónlistin, auk mynda-
bóka.
Þegar ég var 17 ára kynntist ég pönktónlist
og hún hafði gríðarleg áhrif á mig. Þá fann ég
loksins eitthvað sem passaði fyrir mig. Pönk er
gott fyrir 17 ára unglinga!“ segir Nara og
brosir. Ég samsinni, enda er þarna snertiflöt-
ur á milli okkar.
Þegar ég spyr Nara út í hina fornu list Jap-
ana, grafíkina, ukyo-e prentin af stríðs-
mönnum, listamönnum og erótískum ævintýr-
um, kinkar hann kolli.
„Já, stundum hef ég samsamað mig þörfinni
að baki ukyo-e verkum, listafólkinu og þeirri
sköpun. Ukyo-e var list fyrir alþýðuna, ekki
fyrir keisarann og aðalinn. Mér finnst líka að
mín myndlist sé fyrir fólkið, fyrir alþýðuna.“
Í dag eru stór og áhrifamikil gallerí í Japan
og áhugi á samtímalist hefur aukist verulega á
nokkrum árum. „Nú er ungt fólk farið að
kaupa myndlist, af einskærum og alvarlegum
áhuga. Það er ekkert langt síðan söfn og pen-
ingamenn vildu kaupa verk frægra vestrænna
listamanna, til að sýna hvað þeir gætu, en nú
hefur raunverulegur áhugi tekið yfir og lista-
lífið í Japan er ennfremur orðið miklu áhuga-
verðara,“ segir Yoshitomo Nara.
Mín myndlist er fyrir fólkið
„Mér finnst þetta ekki
mjög hættulegur heim-
ur,“ segir myndlistar-
maðurinn Yoshitomo
Nara. Verk hans hafa
vakið mikla athygli á
undanförnum árum og
verið sýnd víða um
heim; stóreyg börn í ill-
skiljanlegum heimi. Inn-
setning Nara var opnuð
í Hafnarhúsinu í vikunni.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 2009 Lesbók 3MYNDLIST
T
omio Koyama er galleristi Yshitomo
Nara í Japan og kom með honum hing-
að til lands. Hann er einn kunnasti
galleríeigandinn þar í landi, er með um 50
listamenn á sínum snærum, álíka marga jap-
anska og erlenda, en þeirra á meðal eru Rich-
ard Tuttle, Erwin Wurm, Laurie Simmons, Er-
nest Neto og Stephan Balkenhol. Koyama
sýnir jöfnum höndum innsetningar, málverk,
teikningar og ljósmyndir í galleríunum í Tók-
ýó og Kyoto, en einnig rekur hann verslanir
með bókum, upplagsverkum og gjafavöru
sem byggist á verkum listamanna gallerís-
ins. Þá tekur hann reglulega þátt í mörgum
helstu listkaupstefnum Evrópu.
„Síðasta áratuginn hafa viðskipti með
samtímamyndlist verið afar lífleg í Japan,“
segir Koyama þegar hann er spurður um
stöðu myndlistarinnar þar í landi. „Auðvitað
hefur komið bakslag í markaðinn síðasta ár,
en á meðan samdrátturinn hjá evrópskum og
bandarískum galleríum er 30% þá er hann
ekki nema 8% hjá okkur.“
Koyama segir að áhugi á alþjóðlegri sam-
tímalist hafi kviknað
seint í Japan en á síðustu
árum hefur markaðurinn
orðið tilbúinn og nú hefur
myndast nokkuð stór
hópur ástríðufullra kaup-
enda, sem kaupa og safna
myndlist inn á heimili sín
og fyrirtæki.
Koyama setur að með-
altali upp sýningar með
japönsku listamönnunum
sínum á tveggja ára fresti en með þeim er-
lendu á þriggja ára fresti. Flestir eru einnig á
mála hjá öðrum galleríum, í Evrópu og
Bandaríkjunum. „Ég er þannig bara einn af
galleristum Nara, hann vinnur til dæmis með
mjög góðu fólki í Þýskalandi, í New York og
Los Angeles. Verk Nara njóta líka mikillar
hylli á Vesturlöndum og hann sýnir víða;
hann á sér marga aðdáendur. Það er líka
áhugavert hvernig áhrif japanskrar og vest-
rænnar menningar mætast í verkum hans,
sem eru þó afar persónuleg.“
Mikill áhugi á samtímalist
Kunnur galleristi í Japan
Tomio Koyama
Þetta er ekki þrívíð og
raunveruleg veröld
heldur eru hún tvívítt
hugarfóstur mitt.
Þetta er myndlist.
Birt með leyfi Galerie Zink, München/Berlin.
Banging the Drums, málverk eftir Bara frá 2007. Birt
með leyfi Galerie Zink í München og Berlín.