Morgunblaðið - 17.04.2009, Blaðsíða 26

26 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. APRÍL 2009
✝ Ingólfur Guð-brandsson fædd-
ist á Kirkjubæj-
arklaustri 6. mars
1923. Hann lést á
Landspítalanum 3.
apríl sl.
Foreldrar hans
voru Guðrún Auð-
unsdóttir húsmóðir, f.
1895, d. 1973 og Guð-
brandur Guðbrands-
son bóndi á Prest-
bakka á Síðu, f. 1892,
d. 1981. Systir Ingólfs
var Rósa, f. 1926, d.
1995. Eiginkona Ingólfs 1943-63
var Inga Þorgeirsdóttir kennari, f.
1920. Börn þeirra eru: 1) Þorgerð-
ur, kórstjóri, f. 1943, gift Knut
Ødegård, skáldi; 2) Rut, fiðluleik-
ari, f. 1945, gift Birni Bjarnasyni,
fv. ráðherra, börn þeirra eru Sig-
ríður Sól og Bjarni Benedikt; 3) Vil-
borg, hjúkrunarfræðingur, f. 1948,
gift Leifi Bárðarsyni, lækni, dætur
þeirra eru Margrét María og Inga
María; 4) Unnur María, fiðluleikari,
f. 1951, gift Thomas Stankiewicz,
arkitekt, börn þeirra eru Catherine
María, Helene Inga og Thomas
Davíð; 5) Inga Rós, sellóleikari, f.
1953, gift Herði Áskelssyni, org-
anista, börn þeirra eru Guðrún
Hrund, Inga og Áskell. Eiginkona
Ingólfs 1964-68 var Laufey Krist-
jánsdóttir, f. 1931. Börn þeirra eru:
aði sem skólastjóri Barnamús-
íkskólans í Reykjavík um skeið.
Ingólfur stofnaði ferðaskrifstof-
una Útsýn árið 1955 og var forstjóri
hennar til ársins 1988. Hann stofn-
aði ferðaskrifstofuna Prímu og
Heimsklúbb Ingólfs, og starfaði á
vettvangi ferðamála allt til ársins
2006.
Ingólfur var frumkvöðull í kór-
starfi og tónlistarflutningi á Ís-
landi. Árið 1957 stofnaði hann Pólý-
fónkórinn og undir hans stjórn voru
frumflutt á Íslandi mörg af stærstu
verkum tónbókmenntanna. Kórinn
hélt tónleika víða um heim og hafa
margar plötur og geisladiskar kom-
ið út með söng hans.
Ingólfur hlaut margvíslegar við-
urkenningar fyrir störf sín. Hann
var sæmdur riddarakrossi hinnar
íslensku fálkaorðu árið 1977 og
ítölsku riddaraorðunni Cavaliere
della Repubblica Italiana sama ár.
Árið 1972 var hann gerður að heið-
ursfélaga Félags íslenskra tón-
menntakennara. Þá var hann út-
nefndur Capo dell’Ordine „Al
Merito della Repubblica Italiana“
árið 1991.
Í febrúar síðastliðnum hlaut hann
heiðursverðlaun Íslensku tónlist-
arverðlaunanna.
Útför Ingólfs verður gerð frá
Hallgrímskirkju í dag, 17. apríl
2009, kl. 15.
Meira: mbl.is/minningar
6) Eva Mjöll, fiðluleik-
ari, f. 1962, gift
Kristni Sv. Helgasyni,
viðskiptafræðingi,
dóttir þeirra er Andr-
ea; 7) Andri Már, for-
stjóri, f. 1963, kvænt-
ur Valgerði
Franklínsdóttur,
snyrtifræðingi, synir
þeirra eru Alexander
Snær og Viktor Máni.
Barnsmóðir Ingólfs
er Sigrún E. Árna-
dóttir, f. 1949, sonur
þeirra er: 8) Árni
Heimir, tónlistarfræðingur, f. 1973.
Ingólfur átti 11 barnabarnabörn.
Ingólfur lauk kennaraprófi frá
Kennaraskóla Íslands 1943 og
stundaði tungumálanám við Há-
skóla Íslands á árunum 1944 til
1949. Síðar hélt hann til tónlistar-
náms við Guildhall School of Music í
London og nam ensku og hljóðfræði
við University College í London. Þá
stundaði hann framhaldsnám í tón-
list við Tónlistarháskólann í Köln, í
Augsburg og í Flórens.
Árið 1943 hóf Ingólfur störf sem
kennari við Laugarnesskóla og
bryddaði þar upp á ýmsum nýj-
ungum í tónlistarkennslu, þar á
meðal morgunsöng sem enn er lif-
andi hefð í skólastarfinu. Hann var
námstjóri tónlistarfræðslu hjá
menntamálaráðuneytinu og starf-
Ég þakka Guði fyrir pabba minn,
Ingólf Guðbrandsson, og allt sem
hann var mér og minni fjölskyldu.
Hann var mikill hugsjónamaður og
gáfur hans, næmleiki og innsæi voru
einstök. Hann hafði djúpa innsýn í
heim lista og menningar og var hann
frumkvöðull í að kynna Íslendingum
menningu og listir annarra þjóða.
Ferðir hans um heiminn eru í há-
vegum hafðar og eins flutningur hans
á hinum ýmsu stóru kórverkum.
Klassísk tónlist var hans hjartans
mál. Hann stefndi hátt og leitaði alltaf
að „hinum eina sanna tóni“, bæði í
söng og hljóðfæraleik. Markmiðið var
alltaf hið fegursta og mest hrífandi í
flutningi tónlistar og hann sparaði
ekki hrósið, ef honum fannst eitthvað
vera framúrskarandi. Ingólfur var
fljótur að sjá hæfileika í fólki. Hann sá
hvað í því bjó og gat hvatt það til dáða
og gefið því trú og von að stefna
hærra í list sinni.
Ég er Guði svo þakklát fyrir síð-
ustu ár lífs pabba míns, þar sem hann
hafði tíma til að njóta fjölskyldunnar í
ríkari mæli. Hann sýndi barnabörn-
unum mikinn áhuga og gladdist af
öllu hjarta yfir þroska þeirra og fram-
förum í námi og tónlist. Dýrmætar
voru stundirnar sem við gátum beðið
saman þar sem pabbi snertir djúpt af
nærveru Heilags Anda og gat fundið
áþreifanlega fyrir blessuninni og
kraftinum sem felst í trúnni í Jesú
Krist.
Ég þakka öll þau góðu áhrif sem
hann hafði á líf okkar og þá merku
arfleifð sem hann skildi eftir sig.
Guð blessi minningu hans.
Unnur María.
Dymbilvikan, tími passíunnar, var
alveg á næsta leiti, þegar Ingólfur
Guðbrandsson kvaddi sitt jarðneska
líf. Þetta var sá tími, þegar hann á ár-
um áður kallaði saman söngvara og
hljóðfæraleikara til flutnings á stór-
virkjum kirkjutónlistarinnar. Þús-
undir Íslendinga komust þá í fyrsta
skipti í snertingu við mestu tónlist-
verk sögunnar og það í gæðaflutningi.
Þegar litið er til baka er það með
ólíkindum hvernig óbilandi trú og
viljastyrkur frumkvöðulsins lyftu
hverju grettistakinu af öðru. Matth-
eusarpassía, Jóhannesarpassía, H-
moll messa og Messías eru fyrstu
verkin sem koma upp í hugann. Í
dymbilviku breyttist Háskólabíó í
helgidóm, sem fylltist dag eftir dag.
Þar upplifðum við hjónin okkar fyrstu
sameiginlegu óratóríu, leikandi á selló
og orgel „fylgiröddina“ í Jóhannesar-
passíu Bachs árið 1974. Það var stórt
fyrsta skref á ferðalagi um töfraheim
óratóríanna, fararstjórinn Ingólfur
leiddi okkur af stað. Starf Ingólfs
Guðbrandssonar með Pólýfónkórnum
lagði traustan grunn fyrir okkur sem
á eftir komum og höfum fengist við
tónlistarflutning á sama sviði.
Það var bjart í sjúkrastofunni, þeg-
ar Ingólfur kvaddi. Það var líkt og
páskasólin gæti ekki beðið eftir uppri-
suhátíðinni, vorbirtan var allt um
kring. Friður var yfir ásjónu hins
mikla frumkvöðuls, manns, sem þráði
alla ævi að hafa áhrif með verkum sín-
um og sem svo sannarlega hafði mikil
áhrif á samtíðarfólk sitt á langri ævi.
Við eigum honum mikið að þakka.
Hann var ævinlega mikill stuðnings-
maður Hallgrímskirkju og listastarfs-
ins þar. Þar stjórnaði hann í nývígðri
kirkjunni flutningi á Messíasi eftir
Händel árið 1986 og þar hlýddi hann í
byrjun þessa árs á sama verk í hinsta
sinn. Í lok þeirra tónleika veitti hann
barnabarni sínu, víóluleikara í bar-
okkhljómsveitinni, styrk til að halda
áfram að efla barokkflutning á Ís-
landi. Það var ógleymanlegt augna-
blik fyrir alla viðstadda þegar hinn
mikli fjöldi tónleikagesta reis úr sæt-
um og hyllti frumkvöðulinn, sem fram
á síðustu stundu beitti kröftum sínum
til að hvetja okkur til metnaðarfullra
verka.
Megi sú hvatning lifa áfram með
okkur. Megi minningin um þennan
eldhuga gefa þor til að takast á við
metnaðarfull verk á sviði tónlistar og
hugarfar til að sætta sig ekki við með-
almennsku.
Ingólfur verður borinn til grafar í
birtu páskasólar. Við ferðalok þakka
dóttir og tengdasonur blessunarríka
samferð.
Guð blessi minningu Ingólfs Guð-
brandssonar.
Hörður Áskelsson.
Þær eru margar minningarnar sem
leita á hugann við fráfall tengdaföður
míns Ingólfs Guðbrandssonar. Hann
stendur útitekinn fyrir framan hóp
ferðalanga í fjarlægum heimshluta og
útskýrir það sem fyrir augu og eyru
ber á sinn einstaka og lifandi hátt.
„Höfðuð þið ímyndað ykkur að slík
fegurð væri til, að þið ættuð sjálf eftir
að fá að upplifa hana hér á þessum
stað í heiminum, þennan mikilleik
sköpunarverksins? Það eru mikil for-
réttindi.“ Smám saman smitar hann
alla viðstadda með hrifningu sinni og
einlægni. Þeim finnst þeir vera orðnir
hluti af sköpunarverkinu, vera að
upplifa eitthvað sem væri alveg ein-
stakt og dýrmætt veganesti. Eitthvað
sem skipti máli í lífinu. Þetta er ein af
þessum ljóslifandi myndum sem
koma fram í hugann þegar ég lít yfir
samferð mína með honum. Ingólfur
sem áleit að hann hefði orðið þeirra
forréttinda aðnjótandi að hafa haft
tækifæri til að skoða fleiri framandi
lönd og menningarheima en margur
annar og þannig auðgað eigið líf. Hon-
um fannst það vera ljúf skylda sín að
deila þessari upplifun með sem allra
flestum, að gefa sem flestum Íslend-
ingum tækifæri til að njóta alls þessa
með sér, sannfærður um að ef ein-
staklingar fengju að njóta þeirrar
fegurðar og margbreytileika sem
heimurinn hefði upp á að bjóða þá
yrði hver og einn betri maður. Hann
var alltaf að kenna og fræða. Fræða
um óendanlegan fjölbreytileika
heimsins sem við ættum aldrei að
hætta að skoða og læra af. Leita uppi
það sem væri fagurt í heiminum og
taka það til okkar, gera að okkar.
Þess vegna taldi hann ferðalög vera
hluta af þroska mannsins.
Viðhorf hans til tónlistar var það
sama. Þá tónlist sem hann taldi feg-
ursta vildi hann leyfa sem flestum að
njóta. Honum fannst aldrei of mikið í
fang færst til þess að Íslendingar
fengju af njóta þess sem sígild tónlist
hefði upp á að bjóða. Tónlistin var hitt
svið kennslu hans og fræðslu og nem-
endurnir voru allir Íslendingar.
Á legsteini föður Ingólfs, Guð-
brands Guðbrandssonar, stendur
þessi hógværa grafskrift: „Blessuð
séu verkin þín.“ Hún á jafn vel við um
óþrjótandi elju tengdaföður míns að
gefa okkur hinum hlutdeild í mikilli
auðlegð heimsins af andlegri og ver-
aldlegri fegurð.
Tæplega hálfum mánuði fyrir and-
lát Ingólfs sátum við heima í stofunni
hans og hlýddum á undurfagra tón-
list. Innlifun hans var sú sama og
forðum er hann var að lýsa undrum
veraldar á ferðalögum. „Hlustaðu,“
sagði hann. „Þetta er um það bil það
næsta sem hægt er að komast í full-
komnun í söng.“ Hann var allt til síð-
ustu stundar að njóta angans af
margbreytileika heimsins og það er
dýrmætt að hafa fengið að taka þátt í
því.
Hvíl þú í þeim friði og þeirri fegurð
sem þú trúðir svo sterkt á.
Leifur Bárðarson.
Vits er þörf
þeim er víða ratar,
dælt er heima hvað.
Orð Hávamála voru afa mínum,
Ingólfi Guðbrandssyni, mjög hugleik-
in. Andstæðurnar voru miklar í lífi
hans. Hann kom úr einangraðri sveit
en varð einn víðförlasti maður á Ís-
landi og þótt víðar væri leitað. Hann
hafði mikinn áhuga á uppruna sínum,
íslenskri menningu og móðurmálinu,
en var um leið sannur heimsborgari
og vildi sýna það í verki hvar sem
hann fór. Þessar andstæður mótuðu
líf hans og sköpuðu ákveðna tog-
streitu sem dreif hann áfram í metn-
aðarfullum verkum og störfum.
Að koma á heimili hans var eins og
að stíga inn í annan heim. Hann vildi
hafa hlýtt og fagurt í kringum sig og
íslensk veðrátta stöðvaði hann ekki í
þeirri viðleitni. Ítölsk silkiföt, fram-
andi réttir á borðum, hitabeltislofts-
lag og litrík listaverk sköpuðu honum
einstaka umgjörð sem ávallt var gam-
an að heimsækja og njóta með hon-
um. Hann naut þess ekki síður að sjá
silkifötin og támjóa skóna klæða okk-
ur yngri menn fjölskyldunnar vel eftir
að við fengum að skoða í skápana – þá
var eins og hann hrifist aftur til gull-
aldaráranna í Útsýn á 8. áratugnum.
Ég átti því láni að fagna að fá að að-
stoða afa minn við fararstjórn erlend-
is og einnig við umsjón ýmissa nám-
skeiða, jafnt á sviði ferðamála og
tónlistar. Á þessum fjölbreytta vett-
vangi sást greinilega sá hæfileiki hans
að vera í senn kennari, tónlistarmað-
ur og fararstjóri. Ingólfur lifði fyrir
augnablikið – hann vildi að þeir, sem á
hann hlýddu, tækju vel eftir því sem
fyrir augu og eyru bar. Hann lét
sömuleiðis ákveðið í ljós ef honum
þóttu viðbrögð við orðum hans ekki
nægilega skýr. Hann náði ávallt að
sýna fram á að stefna mætti enn
lengra í þekkingarleitinni og vildi
hrífa alla þá, sem á hlýddu, með sér.
Sá hæfileiki gerði honum kleift að ná
einstæðum árangri í störfum sínum.
Á síðustu árum aðstoðaði ég hann
einnig við útgáfu geisladiska með
söng Pólýfónkórsins. Þegar sjón hans
var tekin að daprast dáðist ég að
seiglu hans við útgáfustörfin og áfram
var þörfin fyrir að hrífa aðra með sér
svo sterk, að honum tókst að gefa út
enn fleiri geisladiska með söng kórs-
ins.
Minningin um afann sem ég hitti
ekki oft, en þar sem hvert skipti var
einstakt, lifir sterkt. Afi Ingólfur var
engum líkur og orð hans höfðu mikil
áhrif á mig. Hann studdi mig með
ráðum og dáð og hafði háleitar hug-
myndir um framtíð mína. Hann átti á
yngri árum sjálfur drauma um sína
framtíð og þráði að endurupplifa með
manni eftirvæntinguna og gleðina
sem því fylgir að hlotnast tækifæri í
lífinu. Margir drauma hans rættust,
líf hans var ótrúlega fjölskrúðugt og
þakka ég fyrir að hafa fengið að kynn-
ast manni, sem sýndi og sannaði að
það er hægt að vera í senn ramm-
íslenskur sveitadrengur og sannur
heimsborgari.
Bjarni Benedikt Björnsson.
Hann afi minn, Ingólfur Guð-
brandsson, hefur kvatt þennan heim.
Lokið er stóru dagsverki; mörgum
hlutum hefur verið áorkað, mikið
frumkvöðlastarf unnið og hópur af-
komenda orðinn stór. Minningar um
merkan mann hlaðast upp, mann sem
í senn var mér svo kær og traustur og
órjúfanlegur hluti af tilveru minni, og
þó um leið fjarlægur, maður sem átti
sér önnur líf og hlutverk sem ég
þekkti lítið til.
Ósjaldan fylltist ég ríku stolti yfir
því að vera barnabarn Ingólfs afa, þó
svo að stundum reyndi það á. Lang-
flestir höfðu myndað sér á honum
skoðun – flestar afar jákvæðar en
aðrar ekki eins – hann var maður sem
eiginlega allir könnuðust við þegar
nafn hans bar á góma. En það var
nánast sama hvar ég kynntist nýju
fólki, í námi jafnt sem starfi; alltaf
varð manneskja á vegi mínum sem
hafði þekkt hann af góðum og mikils-
verðum verkum og fagnaði því að
kynnast mér sem barnabarni hans.
Og það var mér líka mikils virði að
kynnast þessu fólki sem þekkti afa,
því það gaf mér skýrari heildarsýn á
líf hans.
Ingólfur afi gladdist yfir fegurð af
öllu tagi – hún var grunnstefið í sýn
hans á lífið. Hann gladdist yfir feg-
urðinni í vel unnum verkum. Hann
gladdist yfir fagurri listsköpun;
hreinum tóni, fagurlega mótaðri
hendingu, setningu, pensilstroku.
Hann gladdist yfir fegurð í menningu
af öllu tagi, íslenskri sem fjarlægra
landa. Afi gladdist þess vegna hjart-
anlega yfir mörgum ákvörðunum
mínum í lífinu, sem voru til þess falln-
ar að styðja við þessa lífssýn hans.
Ballettnám mitt sem barn veitti hon-
um mikla gleði, einnig hljóðfæranám
mitt og söngur með kórunum hennar
Þorgerðar. Hann gladdist þegar ég
ákvað að feta veg hans og ömmu og
fara í Kennaraháskólann, og hann
gladdist líka þegar ég færði honum
fréttirnar af því að ég hefði fengið
starf sem blaðamaður á menningar-
deild Morgunblaðsins. Núverandi
starfsvettvangur minn, hjá Íslensku
óperunni, stóð þó sjálfsagt hjarta
hans næst af þeim hlutverkum sem ég
brá mér í, enda hafði afi einskæran
áhuga óperulistinni og voru óperuhús
og -sýningar gjarnan áfangastaður
hans á ferðalögum hans erlendis,
hvort heldur hann var einn á ferðalagi
eða að leiða hóp. Afi átti líka eftir að
reynast einn dyggasti stuðningsmað-
ur minn í starfinu, því ég held að hann
hafi komið og séð hverja einustu upp-
færslu sem fram fór í húsinu eftir ég
kom þar til starfa. Þennan hlýja og
einlæga stuðning þótti mér ákaflega
vænt um að finna, og fyrir mér er al-
veg ljóst hvernig hann, með afstöðu
sinni og áhuga, hefur tekið þátt í að
móta tilveru mína og stefnu í lífinu.
En síðast en ekki síst fann ég hve
afi gladdist yfir fegurðinni í heilbrigði
barnanna minna. Barnabarnabörnin
hans voru honum svo dýrmæt og það
gladdi hann alltaf hjartanlega að
heyra af framförum þeirra. Og Ing-
ólfur afi var þeim líka oft ofarlega í
huga. Að morgni dánardags hans var
ég með börnunum í eldhúsinu að
hlusta á útvarp. Þegar fallegur kór-
söngur tók að hljóma sagði Jakob
Leifur, tveggja ára gamall, upp úr
eins manns hljóði: Þetta er Ingólfur
afi.
Blessuð sé minning hans.
Inga María Leifsdóttir.
Ingólfur Guðbrandsson er látinn.
Með honum er genginn frumkvöðull
sem markaði varanleg spor í sögu ís-
lenskra tónmennta bæði sem kennari
og kórstjóri.
Með stofnun Pólýfónkórsins fyrir
rúmri hálfri öld kvað við alveg nýjan
tón, fágaðri og fegurri en áður hafði
heyrst á Íslandi. Mig minnir að það
hafi verið árið 1958 að ég heyrði kór-
inn fyrst syngja í Kristskirkju í
Landakoti og kynntist þá um leið
verkum gamalla meistara eins og Pa-
lestrina og Orlando de Lasso. Tón-
leikarnir verða mér ógleymanlegir.
Ingólfur flutti kórsöng á annað og
æðra plan en áður var og hafði afger-
andi áhrif á marga er á hlýddu. Hinn
silfurtæri klukkuhreini fágaði tónn
kórsins hlaut að hrífa hverja tónelska
sál. Á farsælum ferli sínum réðst kór-
inn í að flytja mörg af helstu verkum
tónbókmenntanna og auðgaði með því
listalífið í landinu. Það var mér alveg
sérstök reynsla þegar Kór Öldutúns-
skóla tók þátt í flutningi Mattheus-
arpassíunnar efir J.S. Bach með Pólý-
fónkórnum og Hamrahlíðarkórnum
ásamt hljómsveit og einsöngvurum
árið 1982 og kynntist þar vel vönd-
uðum og öguðum vinnubrögðum
stjórnandans.
Það gustaði oft um Ingólf enda á
stundum umdeildur í störfum sínum,
en ég fullyrði að enginn einn maður
hafði viðlíka áhrif til framfara í kór-
söng á Íslandi og hann og sjálfum
reyndist hann mér persónulega ætíð
ráðhollur og raungóður.
Með þessum fátæklegu orðum
kveð ég eldhugann og hugsjónamann-
inn Ingólf Guðbrandsson með þakk-
læti og virðingu og sendi börnum
hans og öðrum aðstandendum sam-
úðarkveðjur.
Egill Friðleifsson
Ingólfur Guðbrandsson er einn af
þeim Íslendingum sem með athöfnum
sínum og persónuleika höfðu mótandi
áhrif á samtíð sína. Varla ofmælt að
ekkert fengi hamið hann þegar hann
tók sér eitthvað fyrir hendur. Hann
var ekki fæddur með silfurskeið í
munni en skaraði fram úr hvar sem
hann haslaði sér völl, sem kennari,
sem tónlistarmaður og sem frum-
kvöðull í ferðamálum.
Framlag Ingólfs til íslenskrar tón-
listar er náttúrlega ómetanlegt og
munu aðrir eflaust um það fjalla. En
af því að svo atvikaðist að ég snattaði
talsvert sem strákur fyrir hann á
strætum evrópskra stórborga og suð-
ur við blessað Miðjarðarhafið okkar,
og meira að segja stundum sunnan
Ingólfur Guðbrandsson