Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 51

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 51
Uppeldi og menntun
19. árgangur 1.–2. hefti, 2010
BöRkuR HANSEN,
ÓlAFuR H. JÓHANNSSoN oG
StEINuNN HElGA láRuSdÓttIR
Faglegt sjálfstæði grunnskóla
Viðhorf skólastjóra
Í greininni er lýst viðhorfum skólastjóra til faglegs sjálfstæðis grunnskóla eins og þau
birtust í könnun haustið 2006. Efnið er skoðað í ljósi þess að mörg sveitarfélög hafa mótað
eigin skólastefnu sem kann að þrengja að faglegu sjálfstæði skóla eða styðja það. Í fyrri
rannsóknum höfunda hefur komið skýrt fram að skólastjórar hafa verið ánægðir með
yfirfærslu grunnskólans til sveitarfélaga en sjónarmið kennara hafa verið blendnari.
Stjórnskipulag skóla getur verið með margvíslegu móti en það gefur til kynna hvernig valdi og
ábyrgð í skólamálum er hagað. Litið er til nokkurra nágrannalanda í því sambandi. Sjónum
er einkum beint að því hvernig skólanefndir og skólastjórnir á vegum sveitarfélaga eru
skipaðar og hvert er ábyrgðar- og valdsvið þeirra. Fram kemur að í þessum nágrannalönd-
um gegnir skólastjóri lykilhlutverki í mótun og framkvæmd skólastarfs þótt valdsviði hans
séu alls staðar takmörk sett. Þá er fjallað um átök og áherslur sem snerta sjálfstæði skóla. Í
nýjum lögum um grunnskóla frá 2008 er sveitarfélögum lögð sú skylda á herðar að móta
stefnu og því mikilvægt að afla vitneskju um áhrif stefnumótunar sveitarfélaga á skólastarf.
Niðurstöður könnunarinnar sýna að meirihluti skólastjóranna taldi að faglegt sjálf-
stæði síns skóla væri mikið og hefði farið vaxandi á undanförnum árum. Þá vildu þeir auka
það enn meira. Meirihluti svarenda taldi einnig að skólastefna sveitarfélagsins hefði aukið
faglegt sjálfstæði þeirra sem skólastjóra og stuðlað að auknu faglegu sjálfstæði kennara.
Þeir álitu jafnframt að ekki ætti að auka áhrif sveitarfélaga og skólanefnda umfram það
sem orðið er. Greinarhöfundar álykta að fyrir farsælt og framsækið skólastarf sé mikil-
vægt að skólanefndir og starfsfólk skóla vinni saman að mótun og útfærslu skólastefnu.
inn gang ur
Sjálfstæði skóla hefur aukist verulega síðustu tvo áratugi. Þróunin í átt frá miðstýrðu
að dreifstýrðu skólakerfi var staðfest með grunnskólalögunum árið 1995, þegar rekstur
grunnskóla var færður frá ríki til sveitarfélaga. Markmiðið með tilfærslunni var m.a.
að efla starfsemi grunnskóla með því að færa ábyrgð og framkvæmd skólastarfs sem
næst vettvangi. Hugmyndafræðinni að baki þessari stefnu er lýst í skýrslu Nefndar um
mótun menntastefnu (1994) en hugtökin valddreifing, sjálfstæði skóla og ábyrgð sveitar-