Organistablaðið - 01.12.1987, Blaðsíða 8

niður í hljóðfæri sem maður getur varla ímyndað sér að hægt hefði verið að
gera verri. I sumum tilfellum voru sóknirnar hálfpartinn neyddar til að taka
lægstu tilboðunum þegar farið var út í orgelkaup. Eingöngu fékkst gjaldeyrir
fyrir því ódýrasta, sem og að öllum líkindum var þá það lélegasta. Þess eru
dæmi, að kirkjur séu að losa sig við hljóðfæri sem ekki eru orðin 30 ára
gömul, en það þykir ekki mikill aldur á pípuorgelum. Maður hefur heyrt því
fleygt, að orgelverksmiður hafi verið að losa sig við hluti sem ekki þóttu lengur
boðlegir á meginlandi Evrópu, og því smíöað úr þeim hljóðfæri og sent til
(slands. Ekki þori ég að dæma um sannleiksgildi þessa, en eitt er víst, að þær
verksmiðjur sem smíða rafmagnsknúin hljóðfæri um og eftir 1960 hafaverið
heldur aftarlega á merinni.
í dag eru starfandi margir ungir organistar á íslandi. Sumir hverjir hafa mik-
inn áhuga á orgelsmíðum, eru vel að sér í faginu og vita nákvæmlega hvers-
konar hljóðfæri eru smíðuð í dag. Það er því vonandi að þessir menn verði
hafðir með í ráðum í sambandi við orgelkaup, en ekki að valið sé af handa-
hófi eða gerð einhvers konar tilraunainnkaup. f síðasta Organistablaði er
ágætis grein er ber heitiö Ný orgel. Þar bendir greinarhöfundur á marga hluti
sem hafa ber í huga í sambandi við orgelkaup. Ekki hef ég neinu þar við að
bæta, en vil eindregið taka undir varnaðarorð hans gegn kaupum á rafmagns-
orgelum. Alltof margar sorgarsögur hefur maður heyrt af svoleiðis kaupum,
bæði hér heima og erlendis.
Kirkjunum þarf að sjálfsögðu að halda við eins og öðrum húsum, og vil ég
því að lokum minnast á nokkur atriði sem mjög ber að hafa í huga þegar um
framkvæmdir innanhúss er að ræða. Eins og áður kom fram, eru öll óhrein-
indi afar skaðleg fyrir hljóðfærin og ætti það því að vera regla nr. 1 að verja
þau eftir fremsta megni gegn þeim. Þó ekki fylgi allri vinnu mikið ryk, t.d.
málningar- eða rafmagnsvinnu, þá er viss hætta samfara henni. Málningar-
slettur innum allt orgel og á pípum eru því miður alltof tíðar, og sérstaklega
ergilegt er að sjá þannig útleikið orgel, þar sem svo auðvelt er að koma í veg
fyrir slíkt með því að breiða þunnt plast yfir allt hljóðfærið. Hvað rafmagnið
varðar, er aðalhættan fylgjandi því að orgelmótorinn sé ekki rétt tengdur.
Tvisvar sinnum hef ég komið að orgelum þar sem mótorinn hefur snúist í öf-
uga átt og það jafnvel í nokkur ár. Að öllum líkindum skeður það þegar ein-
hverjar breytingar eru gerðar á rafmagnstöflu. Oft er um þriggja fasa rafmót-
ora að ræða og því mikilvægt að hver fasi tengist rétt. Mótor sem snýst öfugt,
blæs frá sér mjög „órólegum" vindi, og oft fylgir því mikill hvinur. Það er sem
sagt ekki nóg aö orgelið gefi frá sér hljóð, heldur þarf að fullvissa sig um að
snúningsáttin sé sú sem sýhd er á mótornum.
Ég vona að einhverjir hafi gagn af því sem hér hefur verið drepiö á,
Björgvin Tómasson
orgelsmiður.
8 ORGANISTABLAÐIÐ