Morgunblaðið - 24.09.2010, Blaðsíða 26

26 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 2010
✝ Jón Marinó Sam-sonarson fæddist
að Bugðustöðum í
Hörðudal 24. janúar
1931. Hann lést á
hjúkrunarheimilinu
Grund 16. september
2010.
Foreldrar Jóns
voru hjónin Margrét
Kristjánsdóttir, f. í
Lækjarskógi í Lax-
árdal 1900, d. 1995,
og Samson Jónsson, f.
á Höfða í Þverárhlíð
1891, d. 1952. Systk-
ini Jóns eru: 1) Þórunn Laufey, f.
1917, d. 1992, sonur hennar er Óm-
ar Árnason, f. 1950, 2) Kristján, f.
1919, d. 2004, 3) Fanney, f. 1923, d.
2009, gift Pétri Gíslasyni, f. 1923, d.
1994, 4) Árni, f. 1928, d. 1931, 4)
Kolbeinn, f. 1944, kvæntur Sig-
urbjörgu Guðjónsdóttur, f. 1952,
börn þeirra eru Kristján Karl, f.
1973, og Margrét, f. 1978. Dóttir
þeirra eru Jón, f. 2000, og Rósa, f.
2005. 4) Sigrún Drífa, gæðastjóri, f.
1974, maður hennar er Árni Sören
Ægisson, starfsmannastjóri, f.
1968. Börn þeirra eru Íris Eir, f.
2003, Sóley Margrét, f. 2005 og Eið-
ur Ingi, f. 2008.
Jón flutti til Reykjavíkur ung-
lingur að aldri og tók stúdentspróf
frá Menntaskólanum í Reykjavík
1953. Hann lauk meistaraprófi í ís-
lenskum fræðum frá Háskóla Ís-
lands 1960, var um skeið lektor í ís-
lensku við
Kaupmannahafnarháskóla og iðk-
aði jafnframt fræðistörf við Árna-
safn í Kaupmannahöfn. Jón hóf
störf 1968 sem fræðimaður á Hand-
ritastofnun Íslands sem síðar varð
Stofnun Árna Magnússonar á Ís-
landi og vann alla tíð að rann-
sóknum og varðveislu á handritum,
þulum og kvæðum. Jón og Helga
kona hans fóru saman um íslenskar
byggðir og tóku upp á segulbönd
kvæði, þjóðlög, þulur og ævintýri af
vörum fólksins í landinu. Árangur
söfnunar þeirra er drjúgur hluti
þjóðfræðasafns Árnastofnunar.
Útför Jóns verður gerð frá Dóm-
kirkjunni í Reykjavík í dag, 24.
september 2010, og hefst athöfnin
klukkan 15.
Kolbeins er Áslaug
Ósk, f. 1968.
Jón kvæntist 31.
desember 1953 Helgu
Jóhannsdóttur þjóð-
lagafræðingi í
Reykjavík, f. 1935, d.
2006. Dætur þeirra
eru: 1) Heiðbrá, f.
1954, stærðfræði-
hagfræðingur í Dan-
mörku, maður hennar
er Einar Baldvin
Baldursson sálfræð-
ingur, f. 1953. Börn
þeirra eru Soffía, list-
nemi, f. 1984, og Baldvin nemi, f.
1993. 2) Svala, myndmenntakenn-
ari, f. 1957. Dóttir hennar er Helga
Jónsdóttir, íslenskunemi, f. 1988,
unnusti hennar er Jón Bragi Páls-
son, heimspekinemi, f. 1988. 3)
Hildur Eir, löggiltur endurskoð-
andi í Madrid, f. 1971, gift José
Enrique Gómez-Gil Mira, lögfræð-
ingi og hagfræðingi, f. 1960. Börn
Elsku pabbi, tengdapabbi manns-
ins míns og afi barna minna.
Þú varst fróður um margt en líka
alltaf forvitinn um öll samfélagsmál.
Þú varst góður kennari og spenn-
andi í samræðum.
Þú varst þjóðhollur en andstæðing-
ur alls vopnavalds og ofstopa.
Þú trúðir á mátt mannfólksins og
jafnframt á mikilleika náttúrunnar.
Hvíldu í friði.
Heiðbrá.
Elsku pabbi.
Mig langar að kveðja þig í dag með
þessum orðum:
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfinn úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð,
þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(ÞS)
Elsku pabbi, við munum öll þakklát
hlúa að þessu ljósi.
Þín
Sigrún Drífa.
Æðruleysi, þrautseigja og góð-
mennska eru mér efst í huga þegar ég
hugsa um pabba. Tveimur síðar-
nefndu kostunum kynntist ég fljótt,
en sá fyrsti kom sterklega í ljós þegar
erfiðleikar fóru að steðja að og engri
manneskju hef ég kynnst sem býr yfir
jafn miklu æðruleysi og hann gerði.
Fyrstu minningar mínar tengjast
dvöl okkar í Kaupmannahöfn,
bernskuminningarnar hver annarri
yndislegri. Við vorum samrýnd fjöl-
skylda í lítilli vistarveru, en samt var
þessi veröld svo stór. Pabbi sinnti
sínu grúski á Árnastofnun, mamma
nam þjóðlagafræði og við litlurnar
lifðum og lékum okkur. Vinkonum
mínum fannst mjög sérstakt að heim-
sækja okkur þar sem iðulega hljóm-
aði rímnakveðskapur úr hljómtæki
heimilisins og íslenskan sem við töl-
uðum fannst dönsku vinkonunum
væmin. Minnisstæð er mér uppstopp-
uð rjúpa sem pabbi fékk að gjöf að
heiman. Hann og mamma kunnu ekki
að meta þetta dauða dýr en fundu
lausn. Ég fékk að gefa náttúrufræði-
safni skólans hana og hlaut miklar
þakkir fyrir sem mér fannst ekki leið-
inlegt. Skyldi hún vera minnisvarði
um dvöl okkar þar ytra?
Á hverju vori héldum við norður á
bóginn eins og farfuglarnir og sigld-
um heim með Gullfossi. Með í för voru
ótal bókakassar pabba, en án þeirra
gat hann ekki verið lengi. Einu sinni
vorum við bara tvö á ferð og pabbi
keypti handa mér ljósgræna spariull-
arkápu í stað skólaúlpu sem hann
hafði fengið fyrirmæli um að kaupa í
Edinborg þar sem Gullfoss gerði
stans. Ástæðan var sú að mig langaði
frekar í kápuna og svo fannst pabba
ég svo fín í henni. Það var auðvelt að
dobla pabba.
Við fluttum svo til Íslands rétt fyrir
ellefu ára afmælið mitt og fljótlega fór
pabbi til Svíþjóðar í rannsóknarleyfi.
Mér fannst stórt skarð höggvið í litlu
fjölskylduna og saknaði hans ógur-
lega. Mig dreymdi vonda drauma þar
sem henti hann flest það slæma sem
hent getur einn mann. Þremur árum
síðar fæddist Hildur Eir og ég var
himinlifandi yfir að eignast litla syst-
ur og fá í þokkabót að velja henni
nafn. Svo bættist Sigrún Drífa í hóp-
inn, litla prinsessan okkar allra.
Pabbi og mamma fengu nú ferða-
bakteríuna og tóku að kanna land sitt.
Nú var ferðinni heitið upp í óbyggðir
og dvöldu þau margoft vikum saman í
Þórsmörk með stelpurnar litlu. Við
unglingarnir sendum þeim reglulega
matarbirgðir og urðu þau fræg fyrir
að fara í göngutúra um eyrarnar með
barnavagninn. Auk þess fóru þau í
margar langar og góðar gönguferðir
barnlaus og nutu þess mjög. Það var
mikið áfall þegar mamma veiktist
ung. Við pabbi kynntumst nú á nýjan
hátt og styrktum hvort annað. Þarna
kynntist ég vel því æðruleysi sem
hann bjó yfir. Sjálfur veiktist hann ör-
fáum árum síðar og ekki laust við að
manni fyndist það afar óréttlátt. Hon-
um tókst þó að sætta sig við örlög sín
og hélt áfram að grúska og sinna sín-
um hugðarefnum. Rannsóknareðlið
skein alltaf í gegn og hann gafst aldrei
upp fyrr en hann fékk svör við því
sem hann var að leita eftir. Þó veik-
indin hefðu mikil áhrif á líf hans naut
hann þess að vera til og vildi vita
meira og meira, meira í dag en í gær.
Takk fyrir allt.
Svala.
Nú kveð ég þig í síðasta skipti,
elsku pabbi, og þó finnst mér alls ekki
að þú sért farinn. Þú hefur alltaf verið
hjá mér og verður það áfram. Eftir
því sem árin líða og lífsreynslan
eykst, geri ég mér betri grein fyrir
því ótrúlega veganesti sem þú veittir
mér ungri og endist mér enn. Mín leið
hefur legið langt út í heim en ég stend
mig æ oftar að því að gægjast í bak-
pokann minn og maula á þessum dýr-
mætu nestisbitum, góðu gildunum,
þolinmæðinni og virðingunni.
Ég átti nefnilega pabba sem gaf sér
mikinn tíma til að vera með börnun-
um sínum. Pabba sem sagði mér sög-
ur af Sæmundi fróða á leiðinni í leik-
skólann og kenndi mér að elska
bækur. Pabba sem tefldi við mig á
hverju einasta kvöldi árum saman.
Pabba sem skildi mig alltaf, studdi í
öllu því sem ég tók mér fyrir hendur
og var stoltur af dætrunum sínum.
Pabba sem hægt var að hjúfra sig að
en gaf þó svigrúm til sjálfstæðis.
Pabba sem meira að segja málaði her-
bergið mitt gult af því að kornung
vildi ég hafa það eins og sólina. Þú
kenndir mér að elska föðurlandið og
vissir sem var að þótt ég héldi á fjar-
læg mið snéri hugurinn alltaf heim.
Nú skiljast leiðir okkar en bakpok-
inn minn er enn sneisafullur og ég lofa
að vera dugleg að miðla úr honum til
barnabarnanna þinna. Að deila með
þeim þeirri ást og ró sem ég var um-
vafin í æsku því að þannig verður leið-
in alltaf léttari.
Ég átti besta pabba sem nokkur
getur óskað sér.
Þín pabbastelpa,
Hildur Eir.
Í dag kveðjum við Jón Marinó
Samsonarson handritafræðing.
Hér ætla ég að minnast fjölskyldu-
mannsins og elskulegs mágs míns.
Helga systir mín og Jón giftust þegar
Helga var aðeins 18 ára. Það varð
strax ákaflega kært á milli föður okk-
ar og Jóns svo og fjölskyldunnar allr-
ar. Með komu Jóns eignaðist ég líka
fjölskylduna í Efstasundi 14 sem var
mér 10 ára stúlkunni mjög góð en
mikill samgangur var á milli fjöl-
skyldnanna.
Jón var myndarlegur maður og
mjög traustur. Einu og hálfu ári eftir
að Jón og Helga giftu sig lést faðir
okkar Helgu fyrir aldur fram. Hann
vissi að hverju stefndi og hóf að
byggja fjögurra hæða hús á Melhaga
11 til að búa í haginn fyrir fjölskyld-
una að sér gengnum. Síðar frétti ég að
hann hefði beðið Jón um að hjálpa sér
að ljúka byggingunni, sem Jón gerði
af heilum hug. Hann tók sér a.m.k.
árs hlé frá námi og vann í húsinu og
Helga með honum.
Jón og Helga voru bráðgreind og
miklir námsmenn. Samhentari hjón
hef ég varla þekkt og átti það bæði við
einkalíf og starf. Þau ferðuðust um
landið nokkur sumur, söfnuðu þjóð-
legri tónlist, kveðskap og rímum og
björguðu þannig mikilvægum menn-
ingararfi. Skoðanir þeirra í þjóð-
félagsmálum voru líkar. Þau höfðu
yndi af ferðalögum bæði innanlands
og erlendis og tóku jafnan dæturnar
með. Jón var afar ljúfur maður, hæg-
látur, kíminn en ákveðinn þegar á
þurfti að halda. Á unglingsárum mín-
um gaf Jón sér tíma fyrir mig. Helgu
fannst ég oft kærulaus við námið og
lét mig heyra það og ég tók því illa.
Oftar en ekki kímdi Jón og spurði
hvort við ættum að fara aðeins yfir
námsefnið.
Árið 1960 fluttu Jón og Helga til
Kaupmannahafnar með dæturnar
Heiðbrá og Svölu en Jón starfaði sem
handritafræðingur við Árnasafn, það
voru góð ár. Ég var einnig búsett þar
og átti vísan stað hjá þeim á Händ-
elsvej en þar var gestkvæmt og oft
skrafað um þjóðmál langt fram á nótt.
Síðan fluttum við öll til Íslands og
bjuggum á tveimur efri hæðunum á
Melhaga en móðir mín og systur
hennar á tveimur neðri hæðunum.
Jón reyndist þeim mjög vel og var
boðinn og búinn að hjálpa þeim eftir
þörfum. Jón og Helga eignuðust Hildi
og Sigrúnu sem voru á aldur við syni
mína, Jóa og Jara. Börnin ólust því
upp í húsi stórfjölskyldu þar sem allar
dyr voru þeim opnar. Enn kom í ljós
að Jón var natinn við börn og veitti
hann þeim gott mótvægi við kvenna-
ríkið í húsinu. Ég sé hann ennþá fyrir
mér kenna þeim mannganginn í skák
og höfðu þau öll gaman af. Haukur
kom síðar inn í líf mitt og öll bjuggum
við um hríð á Melhaganum. Vel fór á
með Hauki og Jóni og ræddu þeir
fyrri tíma í sveitinni og þjóðmál.
Jón var gæddur einstöku æðruleysi
sem kom vel í ljós við erfið veikindi
Helgu og síðar veikindi hans. Þessu
æðruleysi hélt hann þar til yfir lauk.
Elsku Jón, þú efndir loforðið við
pabba frá 1955 og hugsaðir um stór-
fjölskylduna hans alla tíð. Í huga okk-
ar lifir minningin um góðan, traustan
og sannan mann. Hvíl þú í friði.
Elsku Heiðbrá, Svala, Hildur og
Sigrún, við Haukur sendum ykkur og
fjölskyldum ykkar innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Gyða.
Við bræður áttum afar skemmtileg
uppvaxtarár í fjölskylduhúsinu á Mel-
haganum. Þar bjuggum við með
Gyðu, móður okkar, og Hauki á efstu
hæðinni. Á hæðinni fyrir neðan
bjuggu Jón Samsonarson og Helga
systir mömmu ásamt yngstu dætrum
sínum þeim Sigrúnu og Hildi. Við
bræður eyddum ófáum stundum með
frænkum okkar og var þá annaðhvort
leikið uppi hjá okkur eða hjá þeim á
þriðju hæðinni. Þegar ákveðið var að
leika á þriðju hæðinni var alltaf
ákveðið vandamál að komast framhjá
Jóni. Jón sat þá iðulega í makindum
sínum við taflborðið sitt og beið eftir
næsta fórnarlambi. Það lenti því yf-
irleitt á öðrum hvorum okkar að taka
eina skák við Jón áður en við gátum
haldið áfram að leika okkur. Jón var
afbragðs skákmaður og gaf aldrei
þumlung eftir – jafnvel þótt andstæð-
ingurinn væri 7 ára. Fljótlega sáum
við að við áttum lítið í þennan mikla
skákmann og þá var brugðið á það ráð
að reyna að tapa á sem stystum tíma
til að geta haldið áfram að leika. Ein-
hver jólin fékk Jón þó blessunarlega
skáktölvu að gjöf og varð það til þess
að við bræður gátum lagt skákíþrótt-
ina á hilluna. Annars eru okkar bestu
minningar um Jón Samsonarson ein-
mitt tengdar jólunum á Melhaganum.
Jólin á þessum árum voru haldin hjá
ömmu Dídi á 2. hæðinni og eftir að
jólamatnum hafði verið gerð góð skil
vildi fullorðna fólkið einhverra hluta
vegna taka sér óhóflegan tíma í kaffi-
drykkju í stað þess að hjóla beint í
jólapakkana. Þetta „millibilsástand“
var okkur börnunum í fjölskyldunni
gríðarlega erfitt eins og gefur að
skilja. Einn maður sá þó alltaf til þess
að koma okkur í gegnum þennan erf-
iða tíma. Það var hann Jón Samson-
arson. Hver einustu jól dró Jón upp
forláta danskt Andrésblað og las fyrir
okkur með miklum tilþrifum. Þökk sé
Jóni tölum við bræðurnir um Feita-
Múla en ekki Guffa eins og þeir gera
sem vita ekki betur. Með veikindum
Jóns og Helgu og brottflutningi okkar
bræðranna af Melhaganum urðu
samskipti okkar færri hin seinni ár en
við hefðum óskað. Þú átt þó ætíð stað í
okkar hjarta og minningum, elsku
Jón. Megirðu hvíla í friði og grúska í
skruddum og fornritum þar sem þú
ert núna og guð hjálpi þeim sem þú
ert að tefla við.
Jón Ari Helgason og
fjölskylda, Jóhann Árni
Helgason og fjölskylda.
Jón Marinó Samsonarson hand-
ritafræðingur frá Bugðustöðum í
Hörðudal í Dölum var á 80. aldursári
er hann lést. Hann ólst upp í Hörðu-
dalnum til unglingsára, en íhugunar-
vert er hvað margt var þá öðruvísi en
nú. Athygli vakti er ég sagði fólki hvar
Jón var fæddur og fimm bæjarleiðum
utar var á sama tíma Sigfús Daðason
skáld, en þeir kynntust fyrst á ráð-
stefnu á Ítalíu á sextugsaldri. Ferða-
lög voru erfiðari en nú og bæirnir
hvor í sinni sýslu.
Jón fór í skóla til Reykjavíkur og
lauk stúdentsprófi 1953 og meistara-
prófi í íslenskum fræðum vorið 1960
með ágætiseinkunn. Lokaritgerð
hans var um skáldskap séra Bjarna
Gissurarsonar í Þingmúla undir
handleiðslu Steingríms J. Þorsteins-
sonar prófessors í íslenskum bók-
menntum.
Eftir próf var Jón nokkur ár sendi-
kennari í íslensku við Kaupmanna-
hafnarháskóla og stundaði fræði á
Árnastofnun undir handarjaðri Jóns
prófessors Helgasonar. Leitaði hann
einkum uppi þulur í handritum og gaf
út Kvæði og dansleiki í tveimur bind-
um. Árið 1968 varð hann starfsmaður
við Handritastofnun Íslands, sem síð-
an nefndist Stofnun Árna Magnús-
sonar og starfaði hann þar uns hann
lét af störfum fyrir aldurs sakir 2001.
Um Jón var sagt á Árnastofnun og
var sannmæli (Ólafur Halldórsson.
Grettisfærsla. s. 451): „Jón Samson-
arson tekur ekki mark á prentuðum
bókum.“ Einkenni á fræðastarfsemi
hans var alla tíð að leita uppruna eins
langt aftur og kostur var, en handrit
eru eldri en prent og ýmislegt ruglast
hjá milliliðum. Hann fékkst mjög við
bókmenntasöguskrif fyrri alda og gaf
út slíkt rit eftir Pál lögmann Vídalín.
Hann rannsakaði handrit kvæða Ein-
ars Sigurðssonar í Eydölum og komu
þau út eftir að hann hætti störfum.
Grundvöll lagði Jón að útgáfu á kvæð-
um Hallgríms Péturssonar. Einnig
birti hann mikinn fjölda ritgerða í
tímaritum og afmælisritum um efni
frá sama tímabili. Ég vil sérdeilis
nefna afmælisritið Ljóðmál, sem kom
út er hann varð sjötugur en þar er
auk nokkurra ritgerða hans eins kon-
ar niðurstaða söfnunar hans og rann-
sókna á særingum, barnagælum og
alþýðukveðskap. Mörgu safnaði hann
sem ekki varð unnið úr, en getur þén-
að eftirkomendum.
Jón var trúr uppruna sínum og
skrifaði langar greinar um Snóksdal
og yfir 100 síðna grein um Hörðudal í
Breiðfirðing. Þegar ég fór að fást við
17. öld sagði Steingrímur J. Þor-
steinsson að ég skyldi leita ráða hjá
Jóni Samsonarsyni: „Hann vissi
meira um þetta tímabil en nokkur
annar hefði nokkru sinni vitað.“ Varð
drjúgt gagn að því ekki síst í vinnu-
brögðum og gætni í ályktunum. Jón
kenndi nokkuð við Háskólann og nutu
nemendur góðs af þekkingu hans.
Vegna mikillar yfirsýnar benti Jón
mönnum á ýmis verkefni, sem brutu
akurlendisjaðar fræðanna verulega.
Má þar nefna rannsóknir á svoköll-
uðum almúgabókum, þýddum
skemmtitextum í lausu máli, og sögur
eftir séra Jón Hjaltalín. Oft nefndi
Jón mörg fleiri álíka verkefni.
Fyrir um aldarfjórðungi missti Jón
heilsuna, fór á Elliheimilið Grund fyr-
ir um níu árum og hafði til hins síðasta
fýsn til fróðleiks og skrifta.
Einar G. Pétursson.
Jón Marinó
Samsonarson
 Fleiri minningargreinar um Jón
Marinó Samsonarson bíða birtingar
og munu birtast í blaðinu næstu
daga.
✝
Innilegar þakkir til allra þeirra sem auðsýndu okkur
samúð og hlýhug vegna andláts ástkærs föður,
tengdaföður, afa og langafa,
PÉTURS GUÐJÓNSSONAR
frá Hrauni í Sléttuhlíð.
Börn, tengdabörn,
barnabörn og barnabarnabörn.