Morgunblaðið - 21.12.2010, Blaðsíða 29

Menning
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 2010
Það er væntanlega erfitt fyrirhöfund glæpasögu, sem vel-ur sem umfjöllunarefni söluorkufyrirtækis til erlendra
aðila, að forðast pólitískar klisjur og
stjórnmálaleg leiðindi almennt, en Ótt-
ari M. Norðfjörð tekst það fullkomlega
í bókinni Áttablaðarósin. Alltaf þegar
höfundur þarf að velja á milli þess að
skrifa góða sögu eða skjóta pólitískum
skotum tekur hann söguna fram yfir
annað. Aðrir ómerkari höfundar hefðu
fallið í freistni og eyðilagt bókina.
Bókin er umfangsmikil og leiðir höf-
undur saman þrjár manneskjur, sem
virðast við fyrstu sýn ekkert eiga sam-
eiginlegt en tengjast þó hinu forna
tákni áttablaðarósinni, sem unnendur
íslensks handverks þekkja vel.
Tákninu bregður alls staðar fyrir í
bókinni, allt frá því að ung telpa fær út-
saumað veggteppi að gjöf frá ömmu
sinni með þeim skilaboðum að takist
henni að „lesa rósina“ finni hún fjár-
sjóð.
Sagan snýst ekki aðeins um orku-
fyrirtækissöluna og morðmál sem
tengist henni, heldur einnig voveiflegt
dauðsfall fyrir rúmum níutíu árum.
Eins og í góðum reyfurum kemst les-
andinn að því að
málin tengjast á
endanum, en úr-
lausn á gátunum
tveimur er afar vel
afgreidd af hálfu
höfundar.
Sakleysinginn
ég hefur ekki hug-
mynd um hvort
lýsingar bókarinnar á undirheimum
Reykjavíkur eru í takt við raunveru-
leikann eða ekki, en þær eru hins veg-
ar til þess fallnar að láta kalt vatn
renna milli skinns og hörunds á les-
andanum.
Persónusköpunin er góð og nær
höfundurinn að búa til raunveruleg
tengsl á milli lesandans annars vegar
og Áróru og Gabríels hins vegar. Eng-
in aðalpersónanna er tvívíð skrípó-
mynd, heldur eru þær flóknar og trú-
verðugar tilfinningaverur. Höfundur
hefur líka vit á því að útskýra ekki allt
heldur leyfa lesandanum að taka þátt í
sköpun sögunnar við lesturinn.
Söguþráðurinn er ekki laus við lítil
göt, en erfitt er að benda á þau án þess
að eyðileggja lestur bókarinnar fyrir
lesendum. Þá eru smávægilegar stað-
reyndavillur, sem væntanlega fara
framhjá þeim sem ekki hafa óhóflegan
áhuga á hernaði.
Þessir litlu gallar gera hins vegar
ekki annað en að undirstrika hve gríð-
arlega góð bókin er að öllu öðru leyti.
Áttablaðarósin er bókstaflega saga
sem ómögulegt er að leggja frá sér áð-
ur en að síðustu blaðsíðu er komið.
Hún er án efa í hópi bestu glæpasagna
sem koma út þessi jólin.
Einstakur sér-
íslenskur tryllir
Áttablaðarósin
bbbbn
Eftir Óttar M. Norðfjörð
Sögur útgáfa 2010 450 bls.
BJARNI
ÓLAFSSON
BÆKUR
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
„Gyrðir er sá íslenskra samtímahöf-
unda sem lengst mun lifa. Bæði sem
nýjungamaður í bókmenntasögu
okkar en þó fyrst og fremst sem al-
gjörlega sjálfstæður höfundur sem
hefur frá sinni fyrstu bók orðað vissa
grunnþætti í
mannlegri tilveru
skýrar en aðrir,“
segir Magnús
Sigurðsson, bók-
menntafræðingur
og rithöfundur.
Magnús er rit-
stjóri bókarinnar
Okkurgulur
sandur en í henni
birtast tíu rit-
gerðir um skáldskap Gyrðis Elías-
sonar. Hann segist líka vera að tala
um stöðu Gyrðis í samhengi er-
lendra samtímabókmennta.
„Það getur vel verið að pólitískir
höfundar eins og Mario Vargas
Llosa eigi skilið æðstu verðlaun bók-
menntaheimsins fyrir að kortleggja
vald og spillingu. Svipaðir vald-
höfundar hafa líka sankað að sér
verðlaunum upp á síðkastið, hvort
sem þeir heita Sofi Oksanen, Ohran
Pamuk, Herta Müller eða J.M. Coet-
zee. En hin pólitíska sýn á áhrifa-
mátt og erindi bókmennta er þröng,
og því meira sem henni er hampað
því augljósara verður mikilvægi höf-
unda á borð við Gyrði Elíasson. Höf-
unda sem einblína á baráttu ein-
staklingsins við sjálfan sig fremur
en við ofurmátt kúgandi yfirvalds –
ef hægt er að skipta rithöfundum
með svo grófum hætti í tvær fylk-
ingar, sem auðvitað skarast á ótal
vegu. En undan kúgun sjálfsmeðvit-
undarinnar sleppur enginn, sem má
heita eitt af helstu umfjöllunar-
efnum Gyrðis allt frá hans fyrstu
bók, og birtist kannski skýrast í
Sandárbókinni frá 2007,“ segir hann.
Myndlist og tónlist í bókunum
Í bókinni eru skrif ólíkra höfunda
um hina ýmsu þætti verkanna.
„Höfundarverk Gyrðis er fjöl-
breytt og ég vildi eftir megni reyna
að endurspegla það í umfjöllunar-
efnum safnsins,“ segir Magnús.
„Þannig skrifar Guðmundur Andri
Thorsson um tónlist í skáldskap
Gyrðis, Helgi Þorgils Friðjónsson
um myndlistarleg einkenni á verk-
um hans, Fríða Björk Ingvarsdóttir
um þýðingar Gyrðis, Halldór Guð-
mundsson um bréfritarann Gyrði
Elíasson og Sigurbjörg Þrast-
ardóttir um ákveðna tegund af inn-
anhússarkitektúr í ljóðveröld hans.
Smásagnagerð Gyrðis, ljóðlist hans
og skáldsögum eru einnig gerð skil,
af Guðrúnu Evu Mínervudóttur,
Jóni Kalmani Stefánssyni, Ingunni
Snædal, Sveini Yngva Egilssyni og
Hermanni Stefánssyni, sem öll hafa
fylgt rithöfundarferli Gyrðis eftir
um árabil. Enn er þó óskrifað um
marga þætti í höfundarverkinu.
T.a.m. gamansemi Gyrðis, svo lág-
stemmd og hversdagsleg á köflum
að maður tekur varla eftir henni.“
Umræða föst í klisjum
En hvers vegna skyldi hafa verið
ráðist í að gefa þetta safn út núna?
„Að baki útgáfunni er engin sér-
stök ástæða,“ svarar Magnús og
segir að hvorki sé verið að fagna
stórafmæli höfundar né tímamótum
á útgáfuferli Gyrðis.
„En þótt ekki sé verið að fagna
stórafmæli eða tímamótum er safn-
inu auðvitað ætlað að fagna höfund-
arverki Gyrðis, með því að fjalla um
skáldskap hans út frá sem ólíkustum
sjónarhornum. Því eins og Jón Kal-
man og Hermann benda á í greinum
sínum, þá hefur hin fræðilega um-
ræða um verk Gyrðis fest í
ákveðnum klisjum sem rekja má til
viðbragða við fyrstu verkum hans,
svo afgerandi og nýjungakennd sem
þau voru. Síðan þá hefur höfund-
skapur Gyrðis hins vegar tekið rót-
tækum breytingum. Í og með er rit-
gerðasafninu ætlað að reyna að ná í
skottið á þessum „nýja“ Gyrði og
hnika hugmyndum okkar um skáld-
skap hans áleiðis,“ segir Magnús.
Ná í skottið á „nýjum“ Gyrði
 Í Okkurgulum sandi eru tíu ritgerðir um Gyrði Elíasson
 „Algjörlega sjálfstæður höfundur,“ segir ritstjórinn
Gyrðir Ritstjórinn segir að enn sé
óskrifað um margt í verkum hans.
Magnús Sigurðsson
Slökkvilið
höfuborgasvæðisins
Munið að slökkva
á kertunum
Gangið úr skugga um að
undirlag kerta sé og kerta-
skreytinga óbrennanlegt
568 8000 – borgarleikhus.is – midasala@borgarleikhus.is
Jesús litli -Grímusýning ársinsHHHHH
Ofviðrið (Stóra sviðið)
Þri 28/12 kl. 20:00 fors Mið 12/1 kl. 20:00 5.k Þri 25/1 kl. 20:00
Mið 29/12 kl. 20:00 frums Fim 13/1 kl. 20:00 6.k Mið 26/1 kl. 20:00
Sun 2/1 kl. 20:00 2.k Þri 18/1 kl. 20:00 Sun 30/1 kl. 20:00 8.k
Lau 8/1 kl. 20:00 3.k Mið 19/1 kl. 20:00 Sun 6/2 kl. 20:00 9.k
Sun 9/1 kl. 20:00 4.k Fös 21/1 kl. 20:00 7.k Fim 10/2 kl. 20:00 10.k
Ástir, átök og leiftrandi húmor
Fjölskyldan (Stóra svið)
Fim 30/12 kl. 19:00 Lau 15/1 kl. 19:00
Fös 7/1 kl. 19:00 Sun 23/1 kl. 19:00
"Stjörnuleikur sem endar með flugeldasýningu", BS, pressan.is
Jesús litli (Litla svið)
Mið 29/12 kl. 19:00 aukas Fim 30/12 kl. 19:00
Mið 29/12 kl. 21:00 aukas Fim 30/12 kl. 21:00
Gríman 2010: Leiksýning ársins
Jesús litli - leikferð (Hof - Hamraborg)
Lau 15/1 kl. 16:00 Sun 16/1 kl. 20:00 Mið 19/1 kl. 21:00
Lau 15/1 kl. 20:00 Þri 18/1 kl. 21:00 Fim 20/1 kl. 19:00
Sun 16/1 kl. 16:00 Mið 19/1 kl. 19:00 Fim 20/1 kl. 21:00
Sýnt í Menningarhúsinu Hofi á Akureyri í samstarfi við LA
Faust (Stóra svið)
Fim 6/1 kl. 20:00 Sun 16/1 kl. 20:00 Lau 22/1 kl. 20:00 aukas
Fös 14/1 kl. 22:00 Fim 20/1 kl. 20:00 Fös 28/1 kl. 20:00 aukas
Aukasýningar vegna fjölda áskorana
Elsku Barn (Nýja Sviðið)
Fim 13/1 kl. 20:00 frums Mið 19/1 kl. 20:00 3.k Mið 26/1 kl. 20:00 5.k
Fös 14/1 kl. 19:00 2.k Fös 21/1 kl. 20:00 4.k Sun 30/1 kl. 20:00 6.k
Nístandi saga um sannleika og lygi
Afinn (Litla sviðið)
Fös 14/1 kl. 20:00 frums Fös 21/1 kl. 22:00 aukas Fös 28/1 kl. 19:00 11.k
Lau 15/1 kl. 20:00 2.k Lau 22/1 kl. 19:00 7.k Fös 28/1 kl. 22:00 aukas
Sun 16/1 kl. 20:00 3.k Lau 22/1 kl. 22:00 aukas Lau 29/1 kl. 19:00
Mið 19/1 kl. 20:00 4.k Sun 23/1 kl. 20:00 8.k Lau 29/1 kl. 22:00
Fim 20/1 kl. 20:00 5.k Mið 26/1 kl. 20:00 9.k Sun 30/1 kl. 20:00
Fös 21/1 kl. 19:00 6.k Fim 27/1 kl. 20:00 10.k
Óumflýjanlegt framhald Pabbans
Gjafakort
Borgarleikhússins
Töfrandi stundir í jólapakkann
Hátíðartilboð
Gjafakort Þjóðleikhússins
Miðasala Hverfisgötu I 551 1200 I leikhusid.is