Eyjablaðið - 16.05.1985, Blaðsíða 2

Eyjablaðið - 16.05.1985, Blaðsíða 2
2 EYJABLAÐIÐ EYJABLADID Ritnefnd: Ragnar Óskarsson (ábm.) Sveinn Tómasson Inga D. Ármannsdóttir Edda Tegeder Björn Bergsson Útgefandi: Alþýöubandalagiö í Vestmannaeyjum Prentvinna: EYRÚN h.f. Vestmannaeyjum TRYGGJUM MANNSÆMANDI KJÖR Við vertíðarlok er ekki úr vegi að staldra örlítið við og athuga kjör þess fólks sem vinnur að verðmæta- sköpuninni fyrir þjóðarbúið. Við þá athugun kemur fljótlega í ljós að kjör launa- fólks hafa sjaldan eða aldrei hin síðari ár verið eins bágborin og einmitt nú. Fjölskyldum launafólks reynist með hverjum deginum sem líður erfiðara að Iáta enda ná saman og víða er svo komið að fólk er farið að líða skort í þeim mæli sem íslendingar kynntust fyrr í sögu þjóðarinnar. Fessi mynd er dökk en hún er engu að síður óhrekjanleg staðreynd. En hvað veldur því að slíkt ástand hefur skapast í velferðarríkinu íslandi þar sem allir eru sagðir jafnir og hamingjusamir? Svarið er að finna hjá ríkisstjórn landsins. Hún hefur allt frá því að hún komst til valda sýnt launafólki fullan fjandskap og fótum troðið verka- lýðshreyfinguna. Á hinn bóginn hefur ríkisstjórnin ávallt stutt hagsmuni auðmagnsins. Hún hefur með öðrum orðum tekið frá þeim sem minna hafa og fært þeim sem meira hafa, gert hina ríku ríkari og hina fátæku fátækari. Við skulum líta yfir afrekaskrá ríkisstjórnarinnar í samskiptum hennar við launafólk. Ríkisstjórnin lét það verða eitt sinna fyrstu verka að taka tímabundið samningsréttinn af verkalýðshreyf- ingunni, þann rétt sem í lýðræðisríkjum þykja sjálfsögð mannréttindi. Verkfallsrétturinn var einnig afnuminn, en hann er sá réttur sem verkalýðshreyfingin ávann sér endur fyrir löngu og er einnig álitinn sjálfsagður í öllum lýð- ræðisríkjum. Pá afnam ríkisstjórnin verðtryggingu launa með lagaboði en lét óátalið þótt verðlag á þjónustu og vörum hækkaði af fullum þunga. Og í samræmi við vilja ríkisstjórnarinnar var láns- kjaravísitölunni leyft að hækka upp úr öllu valdi með þeim afleiðingum að lán eru nú að sliga æ fleiri, ekki síst ungt launafólk sem stendur í því að reyna að eignast þak yfir höfuðið. Ríkisstjórnin kom einnig á hinum illræmda sjúklingaskatti sem hefur leitt til þess aö sjúkir og aldraðir hafa orðið fyrir óbærilegum útgjöldum vegna þjónustu sem til þessa hefur verið greidd af sam- félaginu. Og þannig má áfram telja. Allar þessar aðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa síðan valdið því að kaupmáttur launa hefur hrapað jafnt og þétt og enn er hann á niðurleið. En ríkisstjórnin hefur ekki leikið alla þegna þjóð- félagsins svona grátt, þvert á mód. Hún hefur hlaðið undir stóreignafólkið og hyglað alls konar fyrirtækjum með skattfríðindum svo eitthvað sé nefnt. Allar þessar aðgerðir hafa miðað að því að færa fjármuni frá launa- fólki þangað sem fjármunirnir eru fyrir. Frammi fyrir þessum staðreyndum stendur launafólk nú. En þótt útlitið sé ekki bjart má ekki leggja árar í bát. Verkalýðshreyfingin má ekki láta ríkisstjórninni líðast öllu lengur þann tjandskap sem hún hefur sýnt frá því að hún settist að völdum. Og verkalýðshreyfingin hefur alla möguleika á því að knýja á um breytta stefnu. Samtakamáttur launafólks er mikill, það hefur sagan sýnt okkur. Fennan samtakamátt verður verkalýðs- hreyfingin nú að nýta til þess að ná fram leiðréttingu á kjörum launafólks og til þess að gera ríkisstjórninni ljóst að hún getur ekki stjórnað þessu landi öndverð við kröfuna um mannsæmandi kjör —R.Ó. ASII BÆ Langt er síðan ég fyrst heyrði nafniö Ási í Bæ, sextíu ár eða meir. Sumarpiltur á bæ í Land- eyjum sagöi mér margar sögur af Ása í Bæ og fræknleik hans. Ási var foringi strákanna sem háöu stórorrustur í fjörunni eða útá Botni. Eyjadrengurinn nefndi Ása þennan stundum „Bæjarann” með sérstökum virðingarhreim. Ási víkur að þessum tíma í bók sinni Skáldað í skörðin: „Fjaran og höfnin var mikill vettvangur okkar stráka við Strandveginn. Mestur allra sjávarleikja var að komast yfir bát og róa út um höfnina”. Svo kemur skemmtileg lýsing á þeim miklu stríðsleikjum fjöru- lallanna. Árin liðu. Ég var á vertíð í Eyjum á kreppuárunum 1930- 40. Einhverntíma á þessum árum sá ég Ása leika Gvend smala í Gúttó með glæsibrag. Öðru hvoru sá ég Ása bregða fyrir á götu og það læddist að mér sú hugsun að gaman væri að kynnast þessum unga manni,- Svo er það einn dag að Ási í Bæ víkur sér að mér á götu, segir: -Ég hef heyrt að þú sért esperantisti. (Ási hafði lærtþað mál). Jú, ég hafði gutlað eitthvað í alþjóðamálinu. Hann bauð mér heim í Bæ, las mér smásögu eftir sig og las vel. Það mátti ekki minna vera, maðurinn var þá hvorki meira né minna en skáld. Eftir þetta bar fundum okkar oft saman. Við áttum samleið í því að vera alþjóðlega sinnaðir, en þó íslendingar fyrst og fremst. Pó við færum síðar nokkuð sinn í hvora átt, þá höfum við ekki mætur á flokka- rekendum og því miðjumoði og hentistefnu sem nú veður uppi. Ási var löngum harður á vinstri kantinum og maður verkalýðs- ins, ofar dægurþrasi um auka- atriði. Sumum grónum íhalds- mönnum þótti vænt um Ása, þó hann væri kommi eins og þeir sögðu, af því hann væri svo skemmtilegur.- Ási var mikill skemmtunar- maður, en alvörumaður undir niðri. Leikari ágætur eins og frændur hans, sem fóru á kostum á fjölunum, samdi gamanvísur og söng, lék á hljóðfæri, gaf út skopblöð öðru hvoru. Allt til að hressa uppá geðheilsuna, ef hægt væri. Þeir Ási, Árni úr Eyjum (frá Háeyri) og Oddgeir voru eins- konar þrístirni í menningar- baráttunni. Ási og Árni lögðu til ljóðin, Oddgeir lögin. Óvíða er meiri þörf að efla menning- arlífið en í sjóplássum, þar sem allt veltur á að duga en ekki drepast. í strangri lífsbaráttu er hver stund sem gefst „milli stríða” ómetanleg blessun. Ekki sé ég betur en sum ljóð Ása séu tær skáldskapur, t.d. þjóðhátíðarljóðin og mörg dægurljóð og lög. Munur eða sú lágkúra sem nú mettar fjöl- miðla, næstum dag og nótt - og kemst á toppinn! Ætla mætti að skrifborðs- vinna hefði hentað Ása betur en sjómennska vegna þess meins er fylgdi honum nær alla ævi. Reyndar stundaði hann slík störf öðru hvoru og leysti þau vel af hendi. En hann eirði þeim ekki til lengdar, fór á sjóinn. Var háseti, kokkur, vél- stjóri og skipstjóri. Útgerðar- maður á tímabili, aflakló, sem frændur hans Litlabæjarmenn. Þótt hafið væri Ása gjöfult, þá mætti segja mér að hann hafi verið fátækari er útgerð lauk en þá er hún hófst. Kerfið lætur ekki að sér hæða. Ása í Bæ brá lítt við áföll, hvað þá minni uppákomur. Dæmi um það síðarnefnda: Fagur sumardagur, spegilslétt- ur sjór. Ási gerði út trillu á handfæri, hafði hana á leigu. Reri við annan mann. Við Sig- urður Guttormsson höfðum ákveðið ferð okkar í Land- mannalaugar, einnig Ille og Sísí með í för. Ási ætlaði að skjóta okkur upp á Tangann síðdegis. Við ferðbúin á bryggju, ásamt skipverja Ása og þrem hjúkrunarkonum sem langaði í kvöldsiglingu. Ási ókominn, ég heim til hans, er tjáð að hann sé enn suður í túni við hirðingu. Við biðum enn um sinn en ekki kom formaður. Útgerðarfélagi Ása segir að ekki sé eftirneinu að bíða, hann sé alvanur að fara með bátinn. Þetta verður að ráði og bátur okkar brunar áleiðis til lands. Þá verður mótorstopp á miðju sundi, bensínleiðsla í sundur. Loks fór rokkurinn að skrölta á ný, við- gerð lokið. Áform formanns, að stefni kyssti sand, við far- þegar á land um leið, sett á fullt afturábak. En um leið og trillan kenndi grunns sló henni, og stóð í Ijósum loga um leið. Skipreika hópur, hljóður og hógvær, heldur heim að Bakka og gistir þar um nóttina. Að morgni er bátur okkar horfinn. Eftir miðnætti fór Ása að lengja eftir bát sínum. Bjó því ferð sína á vélbát upp að Sandi, því heima í Eyjum vissi enginn hvað dvaldi Orminn langa. -Tók Ási og menn hans trilluna í tog og fluttu til Eyja. Þurfti að festa hana við síðu vélbátsins svo hún sykki ekki. Þrem vikum seinna héldum við hjónin heim. Ekki alveg rótt í sinni því ég átti von á því að Ási læsi mér pistilinn ómildilega vegna þessa fyrirhyggjulitla ferðalags. Við höfðum óvilj- andi gert að öngvu það sem eftir var sumarúthalds hjá þeim félögum. Heilsar hann mér ekki brosandi sem endur- fundnum vini. Ekki löngu seinna færir Ási mér kvæðis- korn, skopbrag um Landferð- ina og hefst svona: Skip mitt er brunnið við svartan sand svarrar af ölduróti. í einni bók sinni segir Ási: „Þegar ég var um tvítugt fékk ég þá vitrun að mér bæri að skrifa bækur um það merkilega mannlíf sem fór fram í kringum mig”. Og 10 urðu bækurnar um það er Iauk, þær eru: Breyúleg átt 1948, skáldsaga; Sá hlœr best 1966, útgerðarsaga; Eyja- vísur 1970; Granninn í vestri 1971, um Grænland og Græn- lendinga; Sjór, öl og ástir 1972, smásögur; Vestmannaeyjar 1972, kynningarrit 1.-3. útg.; Korriró 1974, skáldsaga; Grœnlandsdœgur 1976, ljóð um land og þjóð, myndir Tryggvi Ólafsson; Skáldað í skörðin 1978, sjálfsævisaga; Pjófur í Seðlabanka 1983, um kerfið. Aflamenn 1961, bókakafli um Binna í Gröf. í handriti m.a. tvö leikrit (annað leikið í út- varp). -Undarlegt má kallast að slíks rithöfundar og skálds skuli að öngvu getið í bókmennta- sögu handa skólum. Ási dvaldi á Grasnlandi sumarið 1969 og kom þaröðru sinni 1975. Hann hreifst af hrikafegurð landsins og þjóð- inni sem það byggir. í fyrri Grænlandsferð okkar hjóna sagði mér einn ferðafélaginn, ung stúlka, að hún hafði haft hið mesta gagn að bók Ása, Grannanum í vestri, þá er hún samdi prófritgerð sína. Ástgeir var fæddur 27. febrúar 1914, dáinn 1. maí 1985. Foreldrar Kristín Jóns- dóttir og Ólafur Ástgeirsson bátasmiður. Kona 15.3. 1947, Friðmey Eyjólfsdóttir hjúkrunarfræðingur. Börn: Gunnlaugur menntaskóla- kennari, Kristín sagnfræðingur, Eyjólfur, Iátinn, Ólafursmiður. Ási brautskráðist úr Sam- vinnuskólanum 1940. Varsjó- maður 1940-45, starfaði á Skattstofu Vm. 1945-48 og skrifstofu Bæjarútgerðar Vm. 1948-49. Var formaður á minni vélbátum 1953-62 ogum leið útgerðarmaður. Bæjar- ritari í Eyjum 1966-68. Við vinnu á órænlandi sumarið 1969. Ritstjóri Eyjablaðsins 1945-48 og Spegilsins 1968-70. Var í niðurjöfnun- arnefnd í Eyjum fjölda ára og endurskoðandi bæjarreikninga. Flutti til Reykjavíkur 1968. Tók þar mikinn þátt í starfi Rithöfundafélagsins og var fyrsti starfsmaður Rithöíúnda- sambands íslands og vann þar brautryðjendastarf. Ég vil ljúka þessum línum með því að vitna í skáldbróður Ása, Sigurð A. Magnússon, þar sem hann í einni setningu lýsir Ása svo vel að vart verður betur gert: „Ási í Bæ varungur í anda framá efstu ár, geddur hrifnæmi æskumannsins og hæfileikanum til að njóta líð- andi stundar án umhugsunar um kvaðir morgundagsins”. Haraldur Guðnason

x

Eyjablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Eyjablaðið
https://timarit.is/publication/794

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.