Ný saga - 01.01.1987, Blaðsíða 32

Ný saga - 01.01.1987, Blaðsíða 32
„EN ÞEGAR DAUÐINN KEMUR SVO SEM EIN VOLDUG HETJA Um viðhorf til dauðans á síðari öldum Gunnar Þór Bjarnason Dauðinn er skand- all." Þessa kjarn- yrtu setningu má lesa í ís- lenskri skáldsögu sem kom út fyrir síðustu jól.1 Það skal ósagt látið hvort hún er dæmi- gerð fyrir viðhorf fólks til dauðans nú á dögum, en skyldu slík orð einhvern tíma hafa hrotið af vörum manna sem byggðu þetta land fyrir 200 árum eða svo? Við íslend- ingar stærum okkur stundum af háum meðalaldri hér á landi; við getum vænst þess að verða að minnsta kosti hálfáttræðir. Menn minnast þess kannski ekki oft að slík- ur velfarnaður er nýr — og reyndar víðs fjarri orðinn að veruleika alls staðar í heimin- um. Hvernig væri að reyna að setja okkur í spor forfeðra okkar sem lifðu á tímum þeg- ar meðalævilengd var ekki nema rúm 30 ár, drepsóttir tíðar, skelfilegur barnadauði fastagestur á svo til hverju heimili og litla sem enga læknishjálp að fá? Það gefur auga leið að slíkar aðstæður mótuðu viðhorf fólks til dauð- ans. Fleira hafði áhrif, ekki síst trúarvitund almennings og sú lífssýn sem markar við- horf fólks á hverjum tíma. Hvað einkenndi afstöðu fólks til dauðans fyrr á öldum? I hverju var hún frábrugðin því sem nú er? Getum við e.t.v. lært eitthvað af viðbrögðum liðinna kynslóða við dauðan- um? Hér á eftir verður fjallað um ýmis atriði sem veitt geta svör við þessum spurningum. Vert er að taka fram að mark- miðið er ekki að kunngera fræðilegar niðurstöður reistar á skipulegri heimilda- könnun heldur að veita inn- sýn í dauðann sem sagnfræði- legt viðfangsefni og varpa ljósi á viðhorf manna til hans. El'nið er umfangsmikið og í stuttri grein er ekki ráðrúm nema rétt til þess að þreifa á því. Afmörkun í tíma er ekki skýr; dæmi eru sótt í íslensk- ar heimildir frá 17. til 20. aldar. Það orkar ætíð tvímæl- is að tala um „hefðbundið samfélag", „áður fyrr", „fyrr á öldum" o.s.frv.; hætt við því að þannig sé gert of lítið úr sérstöðu einstakra tíma- skeiða. Heimur fólks um 1600 var ekki sá sami og um 1800. Þetta er rétt að hafa hugfast. Engu að síður markar þróun- in til nútíma samfélagshátta djúptækustu skilin á viðhorf manna til dauðans. Við samn- ingu þessarar greinar voru rannsóknir erlendra fræði- manna hafðar að leiðarljósi, fyrst og síðast skrif franska sagnfræðingsins Philippe Ariés en hann hefur verið áhrifamesti brautryðjandinn á þessum vettvangi. Sagn- fræðileg umræða um dauð- ann undanfarinn áratug hef- ur að verulegu leyti snúist um þær hugmyndir sem Ariés hef- ur sett fram í ritum sínum.2 LÍF Á BLÁÞRÆÐI „Veðráttan einlægt góð, afli nokkurn veginn, heilbrigði góð svo, jafnvel börnin lifa, en enginn deyr."3 Þessi ummæli Dauðinn og sagnfræðin Sagnfræðingar hafa á undanförn- um árum og áratugum fylgt harð- skeyttri útþenslustefnu í efnis- vali og í æ ríkari mæli seilst til fangaá slóðum sem slarfsbræður þeirra áður lögðu litla eða enga rækt við. Þar á meðal er dauðinn. Franskir sagnfræðingar hafa staðið í fylkingarbrjósti en hvergi helur sagnfræðin staðið í jafn- miklum blóma á síðustu áratug- um sem í Frakklandi. Mesta at- hygli vöktu skrif Philippe Ariés en árið 1977 sendi hann frá sér rnikið rit um viðhorf Vestur- landabúa til dauðans en það geymir niðurslöður hartnær tveggja áratuga umfangsmikillar heimildakönnunar. Það var á ár- unum um og upp úr 1970 sem verulegt líf tók að færast í rann- sóknir sagnfræðinga á dauðanum en auk Frakkanna eru það eink- um Bretar og Bandaríkjamenn sem lagt hafa lóð á vogarskál- arnar. Ekkert lát hefur orðið á út- komu hóka og ritgerða um dauð- ann fyrr á öldum og má því vænta frekari líðinda af þeim vettvangi á komandi árum. I 30
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.