Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 69

Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 69
HIÐ DAGLEGA LIF, HVUNNDAGSSAGAN, SEM VIÐ LEITUM FYRST OG FREMST EFTIR.“ Rætt við Árna Björnsson þjóðháttafræðing Þjóðháttadeild Þjóðminja- safns íslands var formlega stofnuð á eitthundrað ára af- mæli safnsins árið 1963. Hún er því 25 ára í ár. Hvað get- urðu sagt okkur um upphaf þjóðháttadeildarinnar? Þetta var nokkurs konar gjöf ríkisstjórnarinnar til safnsins á hundrað ára afmæl- inu. Sú gjöf þýddi í rauninni einn starfsmann. Það var þó byrjað að senda út spurninga- skrár áður, strax 1959/60, að vísu lítillega í upphafi. Það voru þeir Kristján Eldjárn og ÞórðurTómasson sem sömdu þessar fyrstu spurningaskrár og sendu út. Þeir sendu skrárnar til fróðleiksmanna sem þeir þekktu báðir vegna mikilla kynna af fólki víðs- vegar um landið. Ég er nú ekki alveg frá því að kveikjan að þessu hafi verið sú að árið 1958 lagði Páll Þorsteinsson alþingismaður á Hnappavöll- um fram tillögu á Alþingi um að láta rita það sem hann kall- aði þjóðháttasögu Islands. Þetta er til í þingskjali. Nú veit ég ekki nákvæmlega hvernig þetta gekk fyrir sig en ég þyk- ist vita að þjóðminjavörður, Kristján Eldjárn, hafi verið kallaður til að gefa umsögn um þingmálið og hann hafi náttúrulega séð að það var ekki einfalt mál að fara að skrifa þjóðháttasögu Islands. Ekki nægði að ráða bara mann til þess í nokkur ár! Kristján fór að hugsa um þetta og út úr Þaö kom fyrir að menn hefdu á Þjódminjasafninu hluti, brúkshluti, t.d. frá árabátaöidinni sem þeir vissu lítið um. því kom tvennt. í fyrsta lagi byrjaði hann að senda út spurningaskrár og annað hitt að Lúðvík Kristjánsson kom smám saman inn á vegum safnsins og endaði hér sem starfsmaður. Þetta er upphaf- ið. Lengst af hefur aðeins einn maður sinnt þessu. Fyrst var það Þór Magnússon, síðan ég og það var ekki fyrr en árið 1986 sem annar fastur starfs- maður kom til, Hallgerður Gísladóttir. Hún var þó búin að vera lausráðin í hálfu og heilu starfi í nokkur ár. VERKEFNI ÍSLENSKRA FRÆÐA Hver hafa meginverkefnin verið? Það sá auðvitað hver maður sem fór að hugsa um það að í þessum hröðu breytingum á okkar öld, svo miklu hrað- stígari en áður, gleymdust hlutir og vinnubrögð óðfluga. Það kom fyrir að menn hefðu á Þjóðminjasafninu hluti, brúkshluti, t.d. frá árabáta- öldinni sem þeir vissu lítið um. Menn höfðu gripina, vissu hvað þeir hétu en vissu ekki hvernig haldið hafði verið á þeim, hvernig þeir höfðu verið notaðir. Smám saman rann þetta upp fyrir mönnum, t.d. hélt Jón Helga- son prófessor fyrirlestur um verkefni íslenskra fræða alveg í stríðslok. Þar tekur hann þetta sérstaklega fyrir og telur að þetta sé með því allra brýn- asta sem þurfi að gera. Þetta er þegar árið 1945. Það sem þeir byrjuðu á, fyrst Kristján Eldjárn og Þórður Tómasson, síðan Þór og loks ég, var gamla bænda- samfélagið, gamli landbúnað- urinn, af því að maður sá af þessari gífurlegu fólksfækkun í sveitum og vélvæðingu land- búnaðarins, að það fólk hlaut smám saman að hrynja niður sem vissi hvernig átti að með- höndla gömul amboð. Þannig að fyrstu áratugina var aðal- áherslan lögð á landbúnaðinn. Að sumu leyti stafaði það af því að allir þeir sem fyrst unnu við þetta voru upprunnir úr sveit og vissu frekar um hvað átti að spyrja. Síðan var það um 1980 sem okkur fór að verða ljósara en áður að það voru líka til þjóðhættir í kaup- stöðum og þorpum og ekki minna um vert. Þá hófst dálít- ið átak í því að semja spurn- ingalista og senda út til fólks sem var fætt og uppalið í kaupstöðum. Það eru út komnar fimm slíkar skrár á þessum áratug. Var ekki mikið málað finna úthverjir voru fæddir og upp- aldir í kaupstöðum? Jú, það var töluvert tækni- legt mál. Það er hægt að finna þetta út hjá hagstofunm. Ann- ars fór maður ýmsar aðrar leiðir. Aðalspurningin er ef til vill þessi: Hvcrnig finnur maður yfirleitt heimildar- menn? Þetta byrjaði á því að þeir Kristján og Þórður sendu mönnum sem þeir þekktu L 67
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.