Ný saga - 01.01.1993, Blaðsíða 21

Ný saga - 01.01.1993, Blaðsíða 21
Unnur Björk Lárusdóttir Hreinlæti íslendinga á 19. öld ótt alkunnugt sé að Íslendíngar eru nátt- úraðir fyrir óþverraskap, sþillir ekki að á- málga þessa heimsfrœgð vora einu sinni enn' Þannig hefur nóbelskáldið Halldór Laxness rit- smíð sína um hreinlæti íslendinga árið 1928. Ýmsum hefur farið líkt og skáldinu og þeir á- málgað þrifnaðarvenjur íslendinga fyrr á tím- um í ræðu og riti og er þar ýmislegt athyglivert að finna,- Efnið er oft á tíðum krassandi og auðvelt að hneykslast á gegndarlausum sóða- skap landsmanna að því er virðist. En sóðaskapurinn á fyrri tíð var svo sem ekkert gamanmál, óþrifnaður á ýmsum svið- um stóð þjóðinni fyrir þrifum í orðsins fyllstu merkingu. Ýmsir sjúk- dómar, sem fylgja skorti á hreinlæti, ollu hvim- leiðum kvillum og lögðu marga að velli. Á 19. öld, þegar siðmenn- ing og tækniframfarir höfðu haldið innreið sína í hinn vestræna heim og valdið marg- háttuðum breytingum til batnaðar, var ástandið enn slæmt á íslandi. Þó má greina viðleitni til að breyta til betri vegar, þó ýmsum þætti ganga hægt. Einnig er spurn- ing hvort ástandið hér á landi var miklu verra en annars staðar. Sumir þeir ferðamenn, sem hér komu, veltu því fyrir sér hvort hreinlæti íslendinga væri í raun nokkuð verra en meðal menntunarsnauðra fá- tæklinga eigin þjóða. Þannig áleit enski prest- urinn, Ebenezer Henderson, að Islendingar væru engu meiri sóðar en fátæklingar Skotlands, írlands og Þýskalands þegar allt kæmi til alls.' En voru íslendingar á 19. öld upp til hópa skítugir og lúsugir eða fyrirfannst fólk sem reyndi að þvo af sér skítinn endrum og eins og hver voru viðhorf þeirra og aðstaða til þrifa? Málið er erfitt viðureignar, enda illt að festa hendur á gömlum skít sem vatnsveita, skólplagnir og regluleg sorphirða á vegum hins opinbera hefur skolað burt fyrir margt löngu. Gömlu torfbæirnir eru líka ilestir farnir veg allrar veraldar og nútímamenn eiga erfitt með að gera sér grein fyrir lélegum húsakosti, skorti á hreinlætisvörum og jafnvel hreinu vatni sem háði fólki fyrrum. Vatnið sem er undirstaða hreinlætis var oft erfitt að ná í og oftar en ekki var það óheilnæmt sökum lé- legrar umgengni og saurmengunar. Þrifnaður er líka að vissu leyti svo hvers- dagslegt efni að hann fær sjaldan mikla um- fjöllun í bókum. Margir 19. aldar menn víkja Útlendum ferðamönnum upp til hópa þótti fremur lítið til þrifnaðar íslendinga koma á 19. öld og hrörlega moldarkofa almúgans forðuðust þeir sumir eins og heitan eldinn. 19
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.