Ný saga - 01.01.1995, Blaðsíða 55

Ný saga - 01.01.1995, Blaðsíða 55
Björn Bjarnason Gildi sagnfræðinnar Isíðasta hefti tímaritsins Sögu birtist verðlaunaritgerð eftir dr. Val Ingimund- arson sagnfræðing, þar sem hann segir frá umdeildum þætti í sögu íslenskra varnar- mála. Er ritgerðin til marks um gildi sagn- fræðirannsókna til skilnings á þróun mála, sem tengjast samtímastjórnmálum. Hún varp- ar einnig því ljósi á sögu íslenskra öryggis- mála, að stefnubreyting í þeim síðan 1949 hef- ur ráðist af pólitískri, innlendri togstreitu og andstöðu við Sjálfstæðisflokkinn en ekki mati á þróun alþjóðamála eða hagsmunum ís- lensku þjóðarinnar. Margt bendir til þess, að slíkir flokkadrættir séu úr sögunni. Tvisvar sinnum frá því að varnarsamning- urinn var gerður 1951 hafa ríkisstjórnir haft á stefnuskrá sinni að hrófla við bandaríska varnarliðinu. Hvorar tveggju voru vinstri stjórnir, það er stjórnir án þátttöku Sjálfstæð- isflokksins. Vinstri stjórnin, sem sat 1956 til 1958, var beinlínis mynduð í kringum breytta stefnu í varnarmálum, sem miðaði að því að Bandaríkjaher hyrfi úr landi. Næsta vinstri stjórn, sem sat 1971 til 1974, vildi, að varnar- liðið hyrfi í áföngum. í hvorugt skiptið náðu ríkisstjórninar þessu markmiði. Sjálfstæðisflokkurinn hafði verið samfellt í ríkisstjórn frá 1944 til 1956. Á flokknum brotnaði í öryggismálunum, bæði þegar samið var um aðildina að Atlantshafsbandalaginu 1949 og við gerð varnarsamningsins 1951. Forystumenn hans sátu undir ásökunum um að vera leppar Bandaríkjastjórnar og kapítal- ismans, ef ekki hreinir landráðamenn. Fyrir kosningarnar 1956 hafði Ólafur Thors, for- maður Sjálfstæðisflokksins og forsætisráð- herra, farið í opinbera heimsókn til Vestur- Þýskalands. Þar hafði Konrad Adenauer kanslari lofað Ólafi láni, en Islendingar þurftu rnjög á erlendu lánsfé að halda. Þegar Sjálfstæðisflokkurinn lenti utan ríkisstjórnar að kosningunum loknum, dró Adenauer lof- orð sitt um lán til baka. í fyrrnefndri ritgerð sinni rekur Valur Ingimundarson það, hvern- ig vinstri stjórnin barðist ötullega fyrir því að fá erlent fé að láni. Loks fékkst það frá Bandaríkjastjórn og tengdist þeim sinnaskipt- urn vinstri stjórnarinnar haustið 1956 að hver- fa frá áformum sínum, um að segja upp varn- arsamningnum við Bandaríkin. Viðreisnarstjórnin með þátttöku Sjálfstæð- isflokksins sat frá 1959 til 1971. Þegar dró að því á tímum vinstri stjórnarinnar 1971 til 1974, að hún ætlaði að efna stefnu sína um samdrátt í vörnum landsins, tóku 14 einstak- lingar til þess ráðs að hefja undirskriftasöfnun undir kjörorðinu: Varið land. Á nokkrum vik- um fyrri hluta árs 1974 rituðu 55.522 einstak- lingar á kosningaaldri undir áskorun á ríkis- stjórnina, um að hverfa frá „ótímabærum áformum“ sínum í varnarmálum. Eftir kosn- ingar í júní 1974 komst Sjálfstæðisflokkurinn að nýju í ríkisstjórn. Þótt Framsóknarflokkur- inn héldi áfram að fara með utanríkismálin, fylgdi hann allt annarri stefnu í nýju stjórn- inni með Sjálfstæðisflokknum. Haustið 1974 var sanrið unr fyrirkomulagsbreytingar hjá varnarliðinu, en það sat áfram og ekkert var hróflað við ákvæðum varnarsamningsins. Næst þegar vinstri stjórn var mynduð, 1978, hafði hún brottför varnarliðsins ekki á stefnuskrá sinni. Síðan hefur þróunin orðið sú, að varnarsamningurinn við Bandaríkin er ekki lengur ágreiningsmál á milli stjórnmála- flokkanna. Höfuðdeilurnar hafa verið innan Alþýðubandalagsins, sem hefur haft úrsögn úr NATO og brottför varnarliðsins, sem eitt af helstu stefnumálum sínum. Stjórnmálaflokkarnir takast ekki heldur lengur á um aukin umsvif varnarliðsins, sem 53
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.