Ný saga - 01.01.1996, Blaðsíða 6

Ný saga - 01.01.1996, Blaðsíða 6
En þegar Werner Gerlach tók við starfi aðalræðismanns vorið 1939, urðu þeir óákveðnu að gera upp hug sinn gagnvart Nasistaflokknum Snorri G. Bergsson Fangamir á Mön —wr ð morgni 10. maí 1940 stigu breskir #■+■1 hermenn á land í Reykjavík. Við her- J-—nám Breta varð ísland að hernaðar- mikilvægu svæði og lá því ljóst fyrir, að her- námsliðið þyrfti að grípa til aðgerða gegn Pjóðverjum, einkum nasistum, sem kynnu að vera hér á landi. Leyniþjónusta breska flotans taldi víst, að hér á landi væri starfrækt öflugt njósnanet Pjóðverja undir stjórn Werners Gerlachs ræðismanns. Humphrey Quill majór fékk það hlutverk að „uppræta“ slíka starf- semi og handtaka þýska ríkisborgara á ís- landi. Pór Whitehead prófessor segir svo frá: I flotaleyniþjónustunni hugsuðu menn sér gott til glóðarinnar, þar sem hernema ætti ísland. Loksins gætu þeir tekið ómakið af íslendingum og tætt sundur njósna-, fjar- skipta- og birgðanet Þjóðverja í landinu... Verkefni hans [Quills] væri að handsama Gerlach, starfslið hans og aðra Þjóðverja búsetta á íslandi og „smala saman vara- áhöfnum [þýskra] kafbáta“.' Upplýsingar flotaleyniþjónustunnar um starf- semi Þjóðverja á íslandi voru þó aðeins að hluta til réttar. Vissulega stóð Werner Gerlach að ólöglegum fjarskiptum með leyni- legri sendistöð, en aðrar upplýsingar Breta voru á litlum rökum reistar. Bretar ofmátu því áhrif þýskra nasista og starfsemi „fimmtu herdeildar“2 Þjóðverja á íslandi. „Fimmta herdeildin“ í lok apríl 1940 tók útlendingaeftirlitið í Reykjavík saman skrá um þýska þegna sem búsettir voru á íslandi. Reyndust þeir vera 119 talsins auk 27 Gyðinga sem misst höfðu þýskt ríkisfang sitt. Einnig voru undanskildir skipbrotsmenn, sjúkir farmenn og nokkrir aðrir Þjóðverjar sem dvöldust hér um stund- arsakir. Samtals höfðu 213 Þjóðverjar og þýskir Gyðingar skráða viðveru á íslandi, en aðeins um 30 þeirra voru komnir hingað fyrir 1935.3 Meðal Þjóðverja á íslandi voru skiptar skoðanir á nasistastjórn Adolfs Hitlers. Hinn 1. mars 1934, rúmu ári eftir valdatöku nasista í Þýskalandi, var íslandsdeild Nasistaflokks- ins (Ortsgruppe) stofnuð í Reykjavík, en fyrst í stað voru flokksfélagar fáir og líkast til hafði enginn þeirra tilheyrt flokknum fyrir 1933. Næstu árin bættist nasistum smám saman fylgi og nokkuð margir Þjóðverjar á íslandi höfðu gengið í raðir Nasistaflokksins á vor- dögum 1935. Gyðingar, pólitískir flóttamenn frá Þýskalandi og nokkrir „germanskir“ Þjóð- verjar létu sér þó fátt um nasista finnast, enda var þáverandi aðalræðismaður Þýskalands, dr. Gúnther Timmermann, mun áhugasamari um fuglalíf Islands en nasíska áróðursstarf- semi. Merkilegt er að frá vordögum 1935 og til ársins 1939 voru nær einu nýliðar flokksins úr hópi nýkominna Þjóðverja. En þegar Werner Gerlach tók við starfi að- alræðismanns vorið 1939, urðu þeir óákveðnu að gera upp hug sinn gagnvart Nasistaflokkn- um.4 Gerlach var enginn venjulegur stjórnar- erindreki. Hann var foringi í SS-sveitum nas- ista og vel kunnugur mörgum af leiðtogum Þýskalands. Ræðismaðurinn skyldi reka áróður nasista á íslandi, bæði meðal íslend- inga og Þjóðverja, og verja Þriðja ríkið óhróðri andstæðinga þess. Einnig var honum gert að senda veðurskeyti og aðrar mikilvæg- 4
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.