Ný saga - 01.01.1996, Blaðsíða 33

Ný saga - 01.01.1996, Blaðsíða 33
Torfi H. Tulinius Guðs lög í ævi og verkum Snorra Sturlusonar IÞorgils sögu skarða segir frá því er Finnbjörn Helgason, bandamaður For- gils og Gissurar Þorvaldssonar, vænir Hólabiskup um að vera hallur undir þá sem höfðu tekið þátt í Flugumýrarbrennu tveimur árum fyrr:' Um sum illvirki þeirra er sumum mönnum eigi tvímælislaust, hvárt þér munið þurrt hafa um setið allar vitundir, en það vitu all- ir, að brennuvargar eru rækastir gervir bœði í guðs lögum og manna. I fljótu bragði mætti ætla að Finnbjörn sé að vísa til almenns siðgæðis kristinnar trúar þeg- ar hann nefnir „guðs lög“, þ.e. til siðalögmála sem búa að baki fordæmingu brennuvarga í lögum. Næsta víst er þó að hann eigi hér við nokkuð sem menn hafa lítið leitt hugann að um Sturlungaöld, þ.e. að þá voru tvenn lög í landinu, annars vegar landslög sem samþykkt voru á Alþingi, hins vegar guðs lög sem páfi setti í Róm og giltu fyrir alla kristna menn. Skyldu kirkjunnar menn reyna eftir megni að fá leikmenn til að virða kanónísk lög, eins og þau eru kölluð, m.a. með því að breyta lögum sínum til samræmis við þau. í þessari grein verður því haldið fram að þekking á kanón- ískum rétti geti varpað nýju ljósi á athafnir ís- lenskra höfðingja á 13. öld auk þeirra bók- mennta sem þá voru settar saman. Tveimur árunt áður en Finnbjörn lét áður- nefnd orð falla, hafði það verið samþykkt í Lögréttu 1253 að guðs lög skyldu ráða ef þau greindi á við landslög.2 Pessa samþykkt ber að skoða í ljósi átaka sem geisað höfðu með hlé- um frá því Þorlákur helgi reyndi að ná for- ræði yfir eignum kirkjunnar með litlum ár- angri, og tóku sig aftur upp þegar Guðmund- ur Arason var kjörinn biskup á Hólum 1202. Deilur hans við höfðingja snerust annars veg- ar um sjálfsforræði kirkjunnar og hins vegar rétt leikmanna til að kveða upp dóma um klerka. Höfðingjar úr leikmannastétt vildu ekki viðurkenna dómsvald biskups í mörgum málum, sem lög kirkjunnar kváðu á urn að hann skyldi dæma í. Samþykktin 1253 var því mikilvægur áfangasigur fyrir kirkjuna.3 Varla hefði hún þó hlotið brautargengi nema að á undan hefði farið löng þróun með tilheyrandi hugarfarsbreytingu. Þegar heim- ildir eru athugaðar má sjá að allar götur frá því snemma á 12. öld hafði kanónískur réttur sett mark sitt á lögin í landinu. Þannig eru ákvæði Kristinna laga þáttar Grágásar meira eða minna ættuð úr lögum kaþólsku kirkj- unnar, en hann er verk biskupanna Ketils Þorsteinssonar á Hólum og Þorláks Runólfs- sonar í Skálholti sem sátu samtíða 1122 til 1133. Enda var hann settur að ráði Össurar erkibiskups í Lundi og nutu biskuparnir að- stoðar Sæmundar fróða „og fjölmargra kenni- manna annarra“.J Skömmu eftir setningu Kristinna laga þátt- ar, eða um miðja 12. öld, hófst mikilvæg þró- un í kanónískum rétti suður í Evrópu. Þá tók Gratíanus nokkur, munkur og kennari í Bol- ogna, sem þá var miðstöð lögfræði í álfunni, sér fyrir hendur að safna saman og skipa í kerfi miklum fjölda samþykkta, fyrirskipana og reglna sem settar höfðu verið af páfum frá upphafi kristindóms. Með því vonaðist hann til að geta leyst úr sýnilegu ósamræmi kanón- ísks réttar, enda nefndi hann verk sitt Concor- dantia discordantium canonum, eða Samrœm- ing ósamhljóða laga. Oftast er verkið nefnt Þá voru tvenn lög ílandinu, annars vegar landslög sem samþykkt voru á Alþingi, hins vegar guðs lög sem páfi setti í Róm og giltu fyrir alla kristna menn
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.