Ný saga - 01.01.1998, Blaðsíða 6

Ný saga - 01.01.1998, Blaðsíða 6
Vésteinn Olason Fornsagan var okkar óvinnan- lega borg og það er hennar verk að við erum sjálfstæð þjóð í dag Halldór Kiljan Laxness og fom sagnahefð Fornsögumar og œttjarðarástin egar Halldór Gijöjónsson frá Laxnesi var 14 ára gamall, árið 1916, birtist í Sólskini, barnablaði vestur- íslenska blaðsins Löghergs, kveðja hans til ís- lenskra barna í Vesturheimi. Þar segist Hall- dór hafa lesið íslendingasögur í hjásetu og verið búinn með þær allar þegar hann var ell- efu ára. Svo bætir hann við: - Ef að mann langar að elska landið sitt en gerir það ekki beinlínis, þá er meðalið þetta: Lestu íslendingasögurnar, með þeim drekkurðu í þig ættjarðarást. - Ekki get ég fullkomlega gert mér grein fyrir hvernig ást mín til landsins hefir aukist við lestur þeirra sagna, en það er víst: Aukist hefir hún og það einmitl við lestur íslendinga sagna; og þess vegna vil ég segja ykkur að meðalið er einhlýtt.1 Auðvelt væri að setja saman röð tilvitnana í ummæli Halldórs Kiljans Laxness um forn- sögur sem nægt gætu í langan lestur. Engum þyrfti að leiðast sá lestur, og hér í upphafi máls verða sönnur færðar á það.2 I niðurlagi „Minnisgreina um fornsögur“ frá 1945 segir skáldið: Gegnum myrkur lángra alda voru þessar sögur aleiga þjóðar sem þreyði vestur í hafi nær útsloknan, eftilvill í meiri eymd en nokkur önnur vestræn þjóð. Sú öld sem hafði bjargað lífi sínu með því að seljast í hendur erlendu konúngsvaldi gegn loforði um sex skipa siglíngu á ári, gaf niðjunum þessa gjöf í vegarnesti á hinni þúngu braut: fornsögurnar með minníngum sínum um hetjur og örlög bókfestar á sjálfu móður- máli skáldskaparins. Á þessari gjöf nærðist þjóðin. Þessi gjöf var fjöregg hennar, líf hennar í dauðanum. Trúin á hetjuna sem bregður sér hvorki við sár né bana og kann ekki að láta yfirbugast, þessi manndómstrú var okkar líf. í lífsháskum aldanna var hún aflið sem deyddi dauða okkar. Og málið, hið fullkomnasta sem ritað hafði verið á Vesturlöndum, mál sem eignaðist sígild listaverk áður en Evrópa fæddist til menníngar sinnar, það varð gimsteinn okk- ar. Þannig varð fornsagan l'ræið sem átti að lifa, græðlíngurinn í klakaþelanum, sem álti að skjóta sprotum á nýu þjóðvori. Hetjuskáldskapur þrettándu aldar varð uppistaða þjóðarsálarinnar. Á þeim tímum sem niðurlægíng okkar var dýpst kendi fornsagan að við værum hetjur og kyn- bornir menn. Fornsagan var okkar óvinn- anlega borg og það er hennar verk að við erum sjálfstæð þjóð í dag.3 Á kaldhæðnum og hugsjónadaufum tímum við aldarlok dirfist maður varla að vitna í slík- an lexta, og reyndar stingur þessi skáldlega mælska heldur en ekki í stúf við rólegan og hófstilltan stíl fornsögunnar. En ekki nóg með það, heldur mælir þessi orð sá maður sem var farinn að draga að sér el'ni í Gerplu - vísast eru „Minnisgreinar“ hluti al' þeirri vinnu - þá skáldsögu sem dregur sundur og saman í háði trúna „á hetjuna sem bregður sér hvorki við sár né bana og kann ekki að láta yfirbugast." Sami höfundur hafði áratug fyrr sýnt fram á hvernig slík hetjudýrkun beinir lífi kotbónda í ógöngur. Tína mætti saman fjölda lilvitnana úr öðr- um skrifum Halldórs Kiljans Laxness sem sýna að honum var alls ekki hlátur í huga þeg- ar hann setti á blað þessi háfleygu orð. Af- staða rómantískrar þjóðernishyggju til Is- lendingasagna er hér tjáð með hnitmiðaðri mælsku. Og auðvitað er sú trú og ást á þjóð- inni, sem andar úr hverju orði, glædd af til- 4
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.