Ný saga - 01.01.2000, Blaðsíða 17

Ný saga - 01.01.2000, Blaðsíða 17
Karl Grönvold Aldur Landnámslagsins ir 7—JL rið 871 e.kr. varð eldgos í eystra gosbeltinu á Suðurlandi og féll talsverð aska - bæði súr og basísk (hvít og dökk). Ekki er enn vitað hvort nokkur var þá sestur að á landinu þannig að menn yrðu vitni að gosinu. Elstu mannvistarleií'ar á landinu finnast í jarðvegi nálægt þessu öskulagi og er þaðan komið nafnið Landnámslag. Lýsingar og tímasetn- ingar á eldgosum fyrst eftir landnám í elstu annálum og öðrum heimildum eru ákaflega stuttorðar og oft óljósar þannig að þó ein- hverjir hai'i verið viðstaddir þegar gaus þá náði það minni ekki í ritaðar heimildir. En þar sem nú er vitað um jafnvel enn stærri eld- gos eftir landnám sem hvergi er getið í heim- ildum þá er þögnin um þetta öskufall engin vísbending um hvort gosið varð fyrir eða eft- ir komu fyrstu landnámsmanna. Ari fróði segir í íslendingabók að landnám norrænna manna hafi hafist 870 og liafi fyrsti landnánts- maðurinn, Ingólfur Arnarson, þá verið búinn að bregða sér til landsins nokkrum árum fyrr til að kanna landkosli.1 En Ari var uppi meira en tvö hundruð árum síðar og íslendingabók er einungis til í enn yngri uppskriftum. Ymsir vilja líka gruna Ara um að hai'a lagað frásögn sína að hagsmunum þáverandi höfðingjastétt- ar eða að hafa einfaldlega ekki vilað betur.2 Nákvæm aldursákvörðun Landnámslags- ins og tengsl þess við elstu mannvistarleifar eru því einkar mikilvæg fyrir tímasetningu landnámsins. Sú nákvæma aldurssetning sem nú hefur fengist, 871 (+/- 2) e.Kr., er kornin el'tir nokkrum krókaleiðum þar sem hún byggist á ískjörnum boruðum úr Grænlands- jökli en um það samhengi fjallar pistillinn. Landnámslagið er öskulag Öskulagatímatalið, sögulegar heimildir og l'ornleifafræði voru þegar í upphafi fléttuð saman í þráð sent stöðugt styrkist og gildnar. Lengi höfðu menn tekið eftir ljósum og dökk- um láréttum lögunt í rofabörðum og mýrum en þeir Sigurður Þórarinsson og Hákon Bjarnason urðu fyrstir til að átta sig á mikil- vægi þeirra.3 Sigurður helgaði sig síðan ösku- lagarannsóknum - lærði að lesa öskulögin og lagði þar með grunninn að notkun þeirra til tímatals.4 A sviðum jarðfræði er tíminn rakinn á tvennan hátt; sem afstæður tími og svo í raun- verulegum árum. Þannig var ein helsta niður- staða jarðfræðirannsókna á seinni hluta 19. og fyrri hluta 20. aldar að hægt væri að raða jarð- Dýpi (m) Mynd 1. Breytingar á magni brennisteins- og saltsýru og hlutfalli súrefnissamsæta (ö,B0) með dýpi i GRIP-ískjarnanum. Kvarðinn vinstra megin sýnir sýru- magnið, en sá hægra megin er fyr- irsúrefnið. Lárétti kvarðinn sýnir dýpi frá yfirborði jökuls en ártölin (867-73) sýna hvaða ár úr- koman féll. Línur D1, D2 og D3 sýna hvar sýni voru tekin. Einungis i sýni D2 var ösku að finna. Myndin er litillega einfölduð úr grein- inni. 15
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.