Ný saga - 01.01.2001, Blaðsíða 43

Ný saga - 01.01.2001, Blaðsíða 43
Halldór Grönvold Hvíldar er þörf Vökulög í 80 ár er G BÝST VIÐ, að mörgum finnist það ótrú- legt, að einu sinni vakti ég á íslenzkum tog- ara í níutíu og sex klukkustundir í einni lotu. Þelta var á gamla Skalla. Á enskunr togara vakti ég lengst í sextíu klukkustundir, svo kom sex tíma hvíld og svo þrjálíu og sex klukkustunda vakt. Eftir slíkar vökur voru menn eins og vofur og vinnubrögðin einskis virði. Þá var stundum slóg- inu hent í kösina, en fisknum fyrir borð. Stundum sáust menn vera að snúa sundur smáfisk og þá var þá að dreyma, að þeir væru að vinda vetling- ana sína. Menn hjuggu með hnífum í hendur sér og slösuðu sig. Þetta var vitfirring. Togaravöku- lögin læknuðu hana. Jón Bach, fyrsti formaður Hásetafélags Reykjavíkur' Nýtt samfélag í mótun Fyrstu áratugir 20. aldarinnar voru miklir um- brotatímar hér á landi. A skömmum tíma breyttist íslenskt samfélag úr landbúnaðar- þjóðfélagi sem einkenndist öðru fremur af strjálbýli og sjálfsj^urftarbúskap í þjóðfélag sem bar öll helstu einkenni iðnaðarsamfélaga þess tíma með þéttbýlismyndun og aukinni samfélagslegri verkaskiptingu. Með nýjum at- vinnuháttum uxu fram stéttir verkalýðs og at- vinnurekenda sem hófu að skipuleggja sig og takast á um ólíka hagsmuni á vinnumarkaði og í samfélaginu öllu. Verkafólk stofnaði verkalýðsfélög og heildarsamtök og atvinnu- rekendur skipulögðu sig í samtök til að gæta sinna stéttarhagsmuna. Á pólitíska vettvang- inum leystu stéttastjórnmálin sjálfstæðis- stjórnmálin af hólmi. Þær pólitísku fylkingar sem fyrir voru riðluðust og nýir stjórnmála- flokkar voru stofnaðir. Vaxtabroddurinn í íslensku efnahagslífi og atvinnuþróun við upphaf 20. aldarinnar var í sjávarútvegi. Sjósókn, vinnsla sjávarafla og þjónusta við útgerð og fiskvinnslu voru helstu forsendur framþróunar þjóðfélagsins. Þar var hreyfiaflið í uppbyggingu atvinnulífsins og þar var að finna þær forsendur sem mótuðu öðru fremur félagsgerð íslensks samfélags langt fram eftir öldinni. Um aldamótin 1900 var sjósókn stunduð á opnum róðrarbátum og þilskipum. En sókn og vöxtur íslensks sjávarútvegs fólst í þeirri byltingu sem varð með tilkomu mótorbát- anna og enn frekar botnvörpuskipanna (tog- ara) með sínum afkastamiklu veiðarfærum og sem hægt var að halda að veiðum í misjöfnum veðrum allt árið. Útgerð botnvörpuskipa frá Islandi hófst um aldamótin 1900. Árið 1905 kom til lands- ins fyrsti togarinn sem var í eigu Islendinga og upp frá því fór togaraútgerð ört vaxandi. Árið 1916 voru yfir 20 botnvörpuskip í eigu íslend- inga, en árið eftir voru 10 þeirra seld úr landi til bandamanna í fyrri heimstyrjöldinni, Eng- lendinga og Frakka, auk þess sem skipskaðar tóku sinn toll.2 Samdrátturinn í togaraútgerð íslendinga stóð þó stutt. Strax árið 1919 hófst ný sókn og á næstu tveim árum nieira en tvö- faldaðist fjöldi botnvörpuskipa, auk þess sem skipin stækkuðu og urðu afkastameiri.3 Af- koma stöðugt stærri hóps verkafólks réðst með beinum og óbeinum hætti af útgerð botnvörpu- skipanna og sama gilti um samfélagið allt. Vökur og þrældómur Með aukinni þýðingu botnvörpuskipa á öðr- um áratug aldarinnar fór einnig að bera á gagnrýni á vinnuskilyrði hásetanna, erfiða vinnu en þó einkum miklar vökur, sem oft fylgdu starfinu. Þegar verkalýðsfélög og síðar jafnaðarmenn hófu blaðaútgáfu fundu þessar frásagnir sér farveg á síðum þeirra. Eftirfar- andi lýsing gefur raunsanna mynd af starfsskil- Afkoma stöðugt stærri hóps verkafólks réðst með beinum og óbeinum hætti af útgerð botn- vörpuskipanna og sama gilti um samfélagið allt 41
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.