Ný saga - 01.01.2001, Blaðsíða 79

Ný saga - 01.01.2001, Blaðsíða 79
Halldór Bjarnason Gestir úr fortíðinni - á nýjum fötum Straumar og stefnur í íslenskri heimildaútgáfu 1995-99 Bortíðin er annað land, hefur stund- um verið sagt. Þetta sést best á því þeg- ar við rekumst á heimildaútgáfur, sem eru gamlir og stundum framandi textar, ann- að hvort endurútgáfur prentaðra rita eða skrif sem aldrei hafa birst á prenti. Flestir eru vanastir því að fortíðin komi til þeirra í bún- ingi sagnfræðirita og -greina, ritsmíða sem innihalda sögulegar staðreyndir og túlkun þeirra fyrir samtíðarmenn. Hví skyldu þá ganrlir textar eiga erindi við samtímann? Er það ekki hlutverk sagnfræðinga og annarra fræðinga að lesa þessa texta, tengja saman vitnisburði þeirra, velja úr þeim staðreyndir til að segja frá og vefa saman við þær sinn skilning á söguþróuninni? En málið er ekki svo einfalt því tengslin milli fortíðarinnar (þess sem gerðist) og sagn- fræðiritsmíða (túlkunar sagnfræðinga á for- tíðinni) eru ekki sjálfgefin. Þeir málvísinda- menn og heimspekingar á fyrri hluta 20. aldar sem kenndir hafa verið við formgerðarstefnu (strúktúralisma) benlu meðal annars á að merking orða markaðist af táknkerfinu í heild og orðunum og merkingarvenslum þeirra en ekki einhverju einföldu santbandi orðanna og fyrirbæranna. Því lægi merkingin ekki í orð- unurn heldur væru hún lögð í orðin (textann) og alkunna er að merking orða breytist í tím- ans rás og er jafnvel eilítið mismunandi frá einum manni til annars. Vegna málbreytinga er þessi merkingarlegi vandi langtum nteiri þegar um gamla texta er að ræða heldur en yngri texta. Síðan liafa ýrnsir fræðimenn fyrir áhrif póststrúktúralisma bent á hvernig orð- ræðuhefðir, félagslegar eða menningarbundn- ar stofnanir, og samfélagsgerðir móta það um hvaða efni textar eru skapaðir, fyrir hverja, af hverjum, og hvernig þeir eru samdir.1 Vegna samfélagsbreytinga er þessi aðferðafræðilegi vandi mjög áþreifanlegur þegar gamlir textar eiga í hlut. Af þessu má ljóst vera að garnlir textar eiga ekki síður erindi til okkar en sagnfræðirit- smíðar, meðal annars vegna þess að þeir gefa beinna samband við fortíðina að því leyti sem hún birtist í textunum. Lesandinn er eins og maður sem hittir höfund textans í eigin per- sónu í stað þess að kynnast honum með sagn- fræðinginn sem millilið. Hann sér og les með eigin augum um hvers konar viðfangsefni höfundurinn tjáir sig, skemmtir sér yfir frarn- andlegu málfari, óvenjulegum merkingum orða, og dáist eða hneykslast kannski á við- horfum hans. Lesanda sem les garnlan texta í heimildaútgáfu mætti líkja við mann sem hitt- ir fyrir framandi fólk í öðru samfélagi - en er samt í samtímanum. Garnlir textar veita líka oft nteiri vitneskju um sumt en sagnfræðirit- smíðar, því alltaf verður að velja og hafna við úrvinnslu heimildaforðans, og svo eru ekki til sagnfræðilegar ritsmíðar unt allt mögulegt. Eftir sem áður er jafn rnikil þörf fyrir sagn- fræðiritsmíðarnar, bæði háfræðilegar og al- þýðlegar, því þær og gamlir textar kallast óhjákvæmilega á og eru tæki okkar til að skýra fyrir okkur fortíðina og skilja hana. Ekki er sjálfgefið hvernig ganga skuli frá gömlunr textum lil útgáfu og ræðst það að sjálfsögðu af því hverjir vinna verkið og hver tilgangurinn með útgáfunni er. Heimildaút- gáfum má raunar raða upp á ás nreð tveimur gagnstæðuni pólunt el'tir því hvernig að þeirn er staðið. Á öðrurn enda ássins eru fræðilegar heimildaútgáfur eða textaútgáfur. Þar eru á ferðinni stafréttar og bandréttar útgáfur text- anna, yfirleitt alltaf með fræðilegunt inngangi og fleiri eða færri skrám lil að auka notagildi bókanna, og stundum fylgja orðskýringar, orðaþýðingar, viðaukar, og fleira. Slíkum Lesandinn er eins og maður sem hittir höfund textans í eigin persónu í stað þess að kynnast honum með sagnfræð- inginn sem millilið AF BÓKUM 77
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.