Líf og list - 01.05.1950, Blaðsíða 2

Indriðadýrkun.
Þ J ÓÐLEIKHÚ SIÐ hefur nú verið
vígt með bumbum og básúnum. Sú at-
höfn hefur þegar kostað of mikinn
pappír og prentsvertu, og biðjum vér
afsökunar á, að vér leggjum enn orð í
þann belg. Vígsluathöfnin var hrukku-
laus að formi, en pervisin að efni. Eng-
ig vígsluræða var flutt, en í þess stað
nokkur stutt og eftir því mjó ávörp.
Nafn Guðjóns Samúelssonar heyrðist
nefnt líkt og af tilviljun. Svo kom há-
tíðarsýningin, Nýjársnótt Indriða Ein-
arssonar. Fyrir hina yngri menn, sem
nú hljóta að dæma Indriða eftir bók-
menntaafrekum hans einum, er það ó-
skiljanlegt og allt að því hlægilegt, hve
hóflaus dýrkun hans hefur verið þessa
vígsludaga. Það er talað um Indriða
eins og goðveru, honum er slöngvað
upp á himin og gerður að stjömu og
menn næstum því kúgaðir til að falla
fram og tilbiðja stjömuna. Síðan er oss
sýnd Nýjársnóttin. Hvemig víkur því
við, að það er eins og gert hafi verið
alls herjar lygasamsæri um þetta leik-
rit? Af hverju þorir enginn að segja, að
keisarinn sé nakinn? Sannleikurinn er
sá, að Nýjársnóttin er lítilfjörlegt leik-
rit, gert af vanefnum, barnalegt og blátt
áfram leiðinlegt. I því er fátt skemmti-
legt nema álfadansinn, en ballett má
sýna í minni umbúðum. Leikarar vorir
stóðu sig tappert að þrauka út þessa
framsagnarskrautsýningu, þótt sumir
væm ekki lausir við krossfestingar-
svip.
Persónulega hyggjum vér, að
Skuggasvein hefði átt að sýna á
vígsludegi leikhússins. Hann ber af
Nýjársnóttinni að öllu leyti, og er auk
þess merkari í íslenzkri leiksögu. Matt-
hías kunni ekki að vera leiðinlegur.
Þrátt fyrir þetta er þó ekki ætlun vor
að deila á þá ráðabreytni, að Nýjárs-
nóttin var sýnd. Það má réttlæta með
því, að Indriði var forgöngumaður leik-
húsmálsins og baráttumaður íslenzkrar
leiklistar. f hans minningu mátti vel
sýna Nýjársnóttina. En vér deilum á þá
blekkingameistara, sem tala um Indriða
sem guð og Nýjársnóttina sem stórt
skáldverk. Indriða Einarssyni tókst að
verða leikritaskáld í meðallagi, en frá-
bær var hann ekki, og Nýjársnóttin er
tilkomuminnst verka hans. Verður
hann ekki minni maður, þótt þessi
sannleikur sé sagður, og trúum vér því
ekki, að það raski grafarró hins látna
heiðursmanns. Hann var það merkur
maður, að ekki þarf að ljúga á hann
verðleikum.
Hárlos á íslenzkri menningu.
ÚTLENDINGAR hafa búið til orðið
kúltúrsnobb. Maður af þeirri gerð heit-
ir menntasnati á voru máli. Hann er
óyndislegastur manna. Ekki þarf að efa,
að leikhúsið orki fast á þefskynjan
þessarar manntegundar. Menntasnatar
munu flykkjast að því eins og hrafnar
að hrossskrokk, og er þetta þegar kom-
ið á daginn að nokkru. Þá varð það og
bert við þjóðleikhúsvígsluna, hvílíkt
eldóradó hégómans skrautgangar þess
geta orðið. Hvergi er annar eins stað-
ur á íslandi til að sýna orður og loð-
keipar. Og það var hreinasta furða,
hversu góðborgurum vorum tókst að
leika látæði og siðu erlends yfirstéttar-
leikhúss. Orðumar glóðu og glitruðu,
og frúmar bára keiparnar á báðmn
öxlum, svo að hárin risu. En því mið-
ur vom þau ekki öll eins föst og skyldi
í sverði sínum. Sjónarvottar kveða satt
vera, að ekki sæi í suma góðborgarana
fyrir orðum, en hitt einnig, að ekki sæi
öllu meira í suma ódekóreraða kjól-
herra fyrir hvítum og gráum mel-
rakkahámm, er þeir höfðu fengið af
keipum kvenna sinna og annarra.
Something is rotten. Vonandi er þó
þetta hárlos ekki annað en vígslufyrir-
brigði, en ekki tákn um íslenzka menn-
ingu eða spá um framtíð leikhússins.
Þar má engin yfirborðsmennska eða
rotnun þrífast. Sönn menning er eins
og lifandi blóm, með safa í æðum. Hve
lítið sem það er og fáskrúðugt, er það
þó alltaf betra en fagurlitað pappírs-
blóm.
Lifi Halldór Kiljan Laxness.
GJARNA VILJUM VÉR firra oss því
ámæli, að vér hér á kaffihúsinu ræðmn
það eitt, er miður fer, líkir þeim
grammatíkó, sem hirti öll spörðin á
göngu sinni, en eftir skildi berin. Ó-
gjarna viljum vér láta skipa oss í hóp
þeirra, sem allt vilja gera að meðal-
mennsku, hossa skussanum hærra en
hann á skilið og draga snilldina niður.
Sigurður Grímsson leggur kollhúfur
eins og kargur hestur, þegar hann á að
skrifa um íslandsklukku Halldórs Lax-
ness. Svona gengur það nærri honum
að þurfa að viðurkenna snilldina. En
vér segjum í sem stytztu máli: Halldór
Laxness er hetja dagsins. íslandsklukk-
an er fágætt listaverk, djúpt, fagurt,
meitlað, undursamlegt sambland af
rómantík og realisma, skáldlegt panó-
rama. Halldór er vor á meðal sá eini,
sem Jón Marteinsson talar um. „Svei
attan“, segir rödd úr holtaþokunni,
„hann hefur svipt oss sauðkindinni,
bóndanum, útilegumanninum, og nú
kvað hann vera að skrifa bók til þess
að svipta oss fomkappanum.“ „Enda
þótt“, svömm vér, „hann hefur gefið-
oss íslandsklukkuna".
Að eyðileggja hvítasunnuna.
VORIÐ er öðmm árstíðum fremur
tími hins foma frummannssiðar, mann-
dómsvígslunnar, sem kölluð er con-
firmatio eða ferming með kristnum
mönmmi. Margir emm vér íslendingar
menn ókristnir, heiðnir eins og sá
svarti mórían. Látum þá af oss, sem
kristnir em, ferma sín börn óáreitta,
þeir geta gefið þeirri athöfn innihald
af trú sinni. En hvað skal segja um
hinn hundheiðna borgara, sem aldrei
kemur í kirkju og veit ekki í hvaða
sókn hann er, þegar hann trúlaus og
tilfinningarlaus arkar með barn sitt í
kirkju og lætur fremja á því hina
undarlegu töfra, manndómsvígsluna,
sem er þó næsta úrkynjuð og blóðlaus
Framhald á bls. 23.
2
LÍF og LIST