Líf og list - 01.02.1951, Blaðsíða 13

BOKMENNTIR
Fljótið belga
eftir Tómas Guðmundsson.
Utgefandi: Helgafell igjjo.
Tíu ár eru liðin, síðan Tómas Guð-
ffiundsson sendi frá sér Stjörnur vorsins
ut i vcröldina.Mörgum var orðið mál að
heyra meira en tóm viðhafnarljóð, scm
stöku sinnum birtust í Morgunblaðinu
'— þjóðin gcrði þær sjálfsögðu kröfur,
®o skáldið hleypti Pegasusi af meiri nátt-
Uru, sjálfkrafa og innblásjð af skcmmti-
*egri og meir örvandi viðfangscfnum
en Prcstaskóla og Áshildarmýrarsam-
þykkt. Skáldið hafði áður ort um stúlk-
Ufnar í Austurstræti, malbikið á götun-
nni og rómantíska hulu yfir Reykjavík
°§ því þótt takast vel. En hvað skyldi
það taka fyrir næst? Og þá kom Fljótið
*lelga. Sú bók fcykti burt leiðinlegum
efascmdum hjá ýmsum bölsýnum og
kröfuhörðum ljóðaunnendum. íslenzk
Ijóðagcrð var ckki búin að lifa sitt fcg-
Ursra, síðan Stein Steinar lcið! Davíð
ötefánsson hafði raunar á meðan gefið
ut ljóðabók, mistæka nokkuð, en hann
Itelt velli þó. Tómas gcrir betur, því
að hann hefur ekki einungis haldið
velli. heldur stóaim aukið á andann.
1 stað þess að vcra dauft bergmál af
gömlu ljóðunum, eins og syrgilega
uiorgum skáldum hér, scm fara gcyst
af stað, haettir til, kveður við dýpri
raust, án þcss að hrn ljóðræna mýkt
sltaldsins fari forgörðum. (Hér eru und-
anskilit, stássljóðin endurprentuðu).
^fargt af því, sem hafði gert skáldið
astsælt í fyrri bckunum, fellur, þegar
ffarn í sækir, cins os Austurstræti,
eaanna litla og öll þessi sífclldu Sjung-
°ut-saidentens-lyckliga-dag-ljóð —,
þessi trega- og sælukenndarljóð, scm að
Vlsu eru fallega smíðuð, cn lítið annað.
^uisum af cldri Ijóðum skáldsins, er
f>úa yfir meiru, eins og t. d. Hótcl förð,
LÍF
hefur ekki verið veitt sú athygli, sem
þau verðskulda. 1 hinni nýju bók skálds-
ins cr, ef til vill, ekki jafn-gljákcnndur
málmur eins og í fyrri ljóðum þcss, en
hann er ósviknari — dýrari — og bet-
ur mótaður yfirleitt. Auk þcss eru þau
fjölbreytilcgri að stemningum, hugsun
og orðfari. Yndislegasta ljóðjð í bókinni
er Vegurinn, vatnið og nóttin; það er
hægt að fynrgefa skáldi, scm yrkir slíkt
kvæði, allar syndir. —
Þrátt fyrir fullorðnari hugsun cr
skáldið jafnungt og það var, jafnmik-
dl tignan æsku, ungs og nýs og bctra
lífs. En sá er munurinn, að það leitar
alvarlcgri viðfangsefna cn fyrr og tekur
fastar á við guð og menn.
S. S.
Gamalt fólk og nýtt (tólf smá-
sögur) eftir Elías Mar. —
Vögguv'tsa, skáldsaga cftir Elías
Mar.
Utgefandi: Hclgafcll 1950.
Vinur minn, sem nú er látinn, lá í
næsta herbcrgi við mig. Hann sýndi
mér upphaf að skáldsögu í handriti,
nokkur vélrituð blöð. Þetta upphaf var
skrifað á léttu og skemmtilegu Reykja-
víkurmáli. Eftir nokkra daga sýndi
hann mér cnn nokkur blöð, framhald.
Mér var þegar ljóst, að höfundurinn
kunni vel að halda á penna. Ég inni
vin minn cftir honum. Hann sagði mér,
að höfundurinn væri ungur, en vildi
ekki láta nafns síns gctið. Höfundur-
inn væri ekki víss um sjálfur, hvort
honum tækist að semja boðlcgt skáld-
vcrk. Og ég fékk áfram nokkur blöð
til lestrar í cinu af fyrstu skáldsögu hins
dularfulla höfundar. Ég hafði lesið um
það bil hálfa söguna, er lciðir okkar
vinar míns skildu. Um það bil ári síð-
ar kom sagan út með heitinu Eftir ör-
stuttan Ieik. Höfundur: Elías Mar.
Aðalgildi þessarar fyrstu skáldsögu
Elíasar Marar lá í því, að hann hafði
tungutak sinnar kynslóðar, reykvískrar
æsku, þó með þeiai fágun, sem krafizt
vcrður af bókamáli.
Fyrsta smásagan í Gömlu fólki og
nýju er rituð í okt. 1941, síðasta á jól-
um 1948. Sjö fyrstu sögurnar munu
vera eldri cn fyrsta skáldsagan, en með
þessum tveimur síðustu bókum hefur
Elías látið fjögur skáldrit frá sér fara.
Tíu sögur af tólf í þessari bók hafa
birzt áður eða vcrið lesnar í útvarp. Á
sögunum cr sami lipri stíllinn og ég
gat um áður. Benda má á áhrif bæði
frá Hcmingway og Halldóri Kiljan Lax-
ness. Sumar fyrstu sagnanna cru aðeins
svipmyndir. Interiör. Gömlu fólki er
lýst af næmleik. Rúnunt cllinnar. Raun-
um. Þó kcmur fljótlega athyglisvcrð
saga: Stúlka miðar byssu. Fleiri eru af
því tagi í bókinni eins og Sumum vex
fiskur um hrygg og Heiman og hcim.
Áður cn ég get þeirra að nokkru, er
rétt að gcra sér grcin fyrir öðru. Hví fara
ungjr menn að skrifa skáldsögu? Til
þcss eins að verða frægir? Af fikti sér
til dundurs? Eða liggur þeim eitthvað
á hjarta? Það getur vel verið, að Elías
Mar langi til að verða frægur eins og
svo marga aðra. En honum ligg-
ur líka ýmislegt á hjarta. Um það ber
Stúlka miðar byssu ljóslcga vitni. Ung-
ur maður lifir hann ástandsárin. Ungur
rithöfundur lifir hann eftirhljómana, eft-
ir ástandstímabilið. Hann er íslending-
ur, sem horfir með scing í hjarta á sam-
búðina við hemámsveldin og áhrif
hennar. Alvara af svipuðu tagi liggur
á bak við söguna Sunnim vex fiskur
um hrygg. Auk þcss er hún snjöll sál-
arlífslýsing, sem lætur lesendann ekki
ósnortinn. Margar fleiri snjallar sálar-
lífslýsingar cm í bókinni. Höfundurinn
Frh. á bls. 21.
og LIST
13