Teningur - 01.01.1987, Blaðsíða 21
Magnús Pálsson
List og kennsluList
í málinu er ferli listarinnar líkt viö
hafiö. Við tölum um að öldur gangi yfir í
listinni. Vonandi leyfist mér að slá hér
fram ögn rómantískri samlíkingu. í Iist-
inni eru öldudalir og öldutoppar. Öldu-
dalurinn er það tímabil listarinnar þegar
viðfangsefnin hafa verið tæmd. Pá er
tími íhugunar og leitar að leiðum til að
tjá nýjar hugmyndir og kenndir. Gömlu
tjáningarformin eiga ekki lengur við því
þjóðfélagið hefur tekið breytingum.
Upp úr öldudalnum koma síðan ný tján-
ingarform, oft sterk og dálítið frumstæð.
Þau verða smám saman meðvitaðri og
markvísari þar til þau ná öldufaldinum.
Skriðurinn eftir bárunni niður í næsta
dal ber í sér þróun hugmyndanna, fágun
og hreinsun tjáningarformanna. Listin
kemur niður í dalinn og það verður mjög
lygnt þar til hún rís á ný og myndar næstu
bylgju. Súerafsamavatnigjör ensamt
önnur. Hún er afkvæmi öldunnar á und-
an en eðli hennar er annað því hafsbotn-
inn sem er undir og mótar hana er öðru
vísi. í öldunum og til hliðar við þær er
f jöldinn allur af gárum, skvettum og gus-
um. Þær fylgja í humátt á eftir megin-
straumnum, engum háðar, æsa og gefa
lit, dálítið af gruggi og kannski öryggis-
•eysi. Öldufaldurinn er mest spennandi.
Þar er framsetning listarinnar skörpust
og sterkustu listaverkin sköpuð. Vera
má að þetta sér gróf einföldun en í fáum
dráttum er þetta ferli listar.
í tímanna rás hefur bylgjuhreyfingin
stöðugt orðiö hraðari. Á miðöldum tók
hver bylgja yfir nokkrar aldir. Á okkar
dögum hafa það lengst af verið nokkrir
áratugir þar til nú að síðustu bylgjur hafa
spannað um það bil tíu ár. Eflaust halda
þær áfram að styttast. Það er greinilegt
að listin sækir í sömu átt og iðnfram-
leiðslan. Maður drekkur úr kókdollunni
og fleygir henni síðan. Myndlistin stytt-
ist og styttist og sækir í að verða augna-
blikslist eins og tónlistin. Einmitt nýlega
hef ég kynnst því að skreytingum á bygg-
ingum er ekki endilega ætlað lengra líf
en svo sem 30 ár. Bráðum mun það
þykja alltof langt.
Listbylgja eða stefna er svar eða and-
mæli við bylgjunni á undan. Hún fæðist
af henni og væri ekki til án hennar. Þó
reynir hún að sýnast sjálfstæð. í kon-
septlistinni sem var stefnt gegn Fluxus
og Ný - dadaisma eru greinilegar tilvís-
anir til konkret - ljóðlistar. Og í Nýja
málverkinu í dag má finna tengsl við
ákveðnar greinar af Fluxus. Og enda
þótt Ný - expressionisminn æpi heróp
gegn konseptlistinni ber hann í sér sæði
hennar og væri tæpast hugsanlegur ef
hún hefði ekki verið til áður.
Það er erfitt að sjá hvers vegna öld-
urnar rísa og falla. Fljótt á litið er or-
sakanna sjálfsagt að leita í þjóðfélags-
ástandinu. Það sem þvíveldurer oft ekki
greinilegt meðan á því stendur, en sést
eftir á. Það eru stjórnmál, stríð, efna-
hagur, fíkniefni, tískutilhneigingar og
kynlíf. Því er gjarnan haldið fram að
f jármagn og tíska séu aðal orsakirnar, en
þó er það ólíklegt. Stríðið í Kóreu hafði
eflaust áhrif á ,,Beat“ tímabilið, en auk
þess höfðu þar áhrif áfengi og eiturlyf.
Ný - dadaismi sjöunda áratugarins, uppá-
komur og gerningar tengdust nýjum
Anarkisma, kynlífsbyltingu, austrænni
heimspeki, hippahreyfingunni, pasif-
isma og Vietnam stríðinu. Psychedelic
list tengist LSD. Stúdentauppreisnirnar
í lok sjöunda áratugarins ásamt hassi,
Yoga og Zen Búddisma höfðu áhrif á
gerningalist, myndbandalist og hina
íhugunarkenndu konseptlist áttunda
áratugarins. Fjölmiðlasprenging níunda
áratugarins, tölvur og hljómburðarfræði
hélst allt í hendur við pönktónlist og
pönkhegðun og nýjan expressionisma í
málverki og skúlptúr. Á tíu árum gengur
stefna yfir og tilheyrir upp frá því lista-
sögunni.
Listbyltingin mikla um 1960 hristi upp
í öllu. Hún gerði að engu öll fyrri lista-
hugtök. Hún opnaði fjölda tjáninga-
leiða og kollvarpaði viðteknum reglum
og mörkum milli listgreina. Hefðbundin
greinaskipting innan listarinnar riðlað-
ist. Listin sem ,,fag“ hætti til að vera til.
Það er ekki lengur hægt að vera bara
málari, myndhöggvari eða graffker.
Hugtakið ,,mynd“list tapaði merkingu
19