Svart á hvítu - 01.01.1978, Blaðsíða 20

Iðnframleiðslan McCloud
og sú hugmyndafræði sem þar kemur fram.
Peter Larsen
Flestir kannast viö bandaríska myndaflokkinn um
McCloud. Buröargrind hans, tálbeitan, er
árekstur, sem óhjákvæmilega verður milli tveggja
menningarheima þegar sveitamanni frá þrettánda
heygarðshorni er komið fyrir í milljónaborg á stærö
við New York. Tápmikill og óspilltur „deputy
marshall" frá Taos í New Mexico er af tilviljun
ráðinn til starfa hjá lögreglu New York borgar og
nær mun betri árangri en starfsbræðurnir. Sem
sagt, ævintýrió um Hans Klaufa, þann sem er
hinum snjöllustu snjallari, fært í nútímabúning.
Myndaflokkurinn um McCloud er hvorki betri né
verri en amerískt sjónvarpsefni yfirleitt; mynda-
takan góð, þættirnir lipurlega samdir og vel leiknir.
Af heildaráhrifunum má ráða aö fagmenn séu aö
verki. McCloud er dæmigerður myndaflokkur,
dæmigerð iðnaðarframleiðsla.
Hér á eftir verður reynt að draga fram nokkur
dæmi um starfsaðferðir vitundariðnaðarins og for-
sendur þeirra með hliðsjón af McCloud.
Við skulum glöggva okkur á einkennum mynda-
flokksformsins meö því aö bera það saman viö
framhaldsþáttarformið. Eiginleikar þessa frá-
sagnarforms skýra að nokkru hvers vegna það
er jafn útbreitt í fjölmiðlum og raun ber vitni.
Myndaflokkurinn sem
frásagnarform.
Hægast er að afmarka myndaflokkinn með því að
bera hann saman viö framhaldsþáttinn. í báóum
tilfellum er efninu skipt niður í þætti, öllu efninu er
ekki komið til skila í einu. Um framhaldsþáttinn
Þýtt og endursagt Örn Jónsson
Gunnar Harðarson
gildir ennfremur að þar er frásögninni skipt niður á
þættina á þann hátt að hverjum þætti lýkur þegar
spennan rís sem hæst til þess aö áhorfandinn bíði í
ofvæni eftir hinum næsta. Myndaflokkinum er
öðruvísi farið. Hver þáttur er sjálfstæð heild.
Áhorfandinn getur því skilið hvern einstakan þátt
án þess að hafa horft á fyrri þætti. Myndaflokkurinn
tryggir sér ekki fasta áhorfendur meö því að færa
sér spennuna í nyt, líkt og framhaldsþátturinn,
heldur meö því aö hafa fasta persónuskipan (sömu
leikara), og fastmótuð samskipti persónanna inn-
byrðis. Hver persóna hefur ákveöna eiginleika,
góða eða slæma, þ.e.a.s. persónurnar eru fulltrúar
ákveðins gildakerfis. Auk þess er tekið mið af fast-
mótuðum siöareglum sem gilda almennt um
amerískt sjónvarpsefni, til skamms tíma mátti t.d.
afbrotamaðurinn ekki komast upp með afbrotið.
Þessar fastmótuðu aöstæður gera það að verkum
að samskonar atburðarás er endurtekin í sífellu.
Það er því hægt að segja fyrir um gang hvers
þáttar í stórum dráttum; þeir eru hver um sig til-
brigði viö fyrirfram ákveðið stef. Þeir eru ekki upp-
lýsandi, koma sjaldnast á óvart. Þeir ýta undir það
sem áhorfandinn veit þegar og höfða til áreynslu-
lítillar ánægju af að bera kennsl á hið kunna.
Styrkur myndaflokkanna er því ekki fólginn í
spennu, heldur endurtekningu, vananum.
Efnahagslegar forsendur
myndaflokksins
Myndaflokkurinn sem frásöguform hefur lengi
veriö til, en blómaskeió hans hefst meó tilkomu
tékkið grant áður en óbæn drottinn lætur rætast
af heift bráöri fædda’ uppfylling við þér nokkuó
munið kætast
(MIII, bls. 39)
Ekki hygg ég samt að orð þessi muni lægja öldur
gagnrýninnar, enda væri þá til lítils ort. Pétur
Gunnarsson rithöfundur komst svo aö orði um jólin
í viðtalsþætti í sjónvarpinu, að þau væru „kjafts-
högg á hversdagsleikann". Viðbrögö viðmælanda
hans í sjónvarpssal voru sennilega alveg eins og
hann vonaðist til. Þeir vissu greinilega ekki hvaðan
á þá stóð veðrió, en sögðu þó varfærnislega aó
þeim þætti heldur óviðeigandi aö líkja jólunum við
kjaftshögg. Ég held að kvæði Megasar séu þess
konar kjaftshögg á hversdagsleikann. Þau eru
næstum alltaf óviðeigandi.
Þau verk Megasar, sem vitnað er til í greininni:
Magnús Þór Jónsson (Megas): Megas I (söngubók),
Rvk. 1973.
Sami: Megas II (söngbók), Rvk. 1973.
Sami: Megas III: kominn en fráleitt farinn (söngbók),
Rvk. 1973.
Sami: Á bleikum náttkjólum (breiðskífa), Rvk. 1977.
18