Svart á hvítu - 01.01.1978, Blaðsíða 57

Ég er íbúi fílabeinsturnsins
Árni Óskarsson þýddi
Peter Handke.
Bókmenntir hafa um langt skeiö veriö mér sú
aðferð sem ég hef beitt til þess aö gera mér, ef ekki
Ijósa, þá Ijósari grein fyrir sjálfum mér. Þær hjálpuðu
mér aö skilja aö ég var til, aö ég var í heiminum. Ég
var aö vísu oröinn meðvitaður um sjálfan mig áöur
en ég byrjaói aö fást vió bókmenntir, en bók-
menntirnar sýndu mér fyrst aö þessi sjálfsvitund
var ekkert einsdæmi, ekkert tilfelli, engin sjúkleiki.
Án bókmenntanna hefói þessi sjálfsvitund svo aö
segja heltekið mig, hún var eitthvað hræöilegt,
skammarlegt, ósiölegt. Þetta ofureðlilega fyrirbæri
kom mér fyrir sjónir sem andleg truflun, sem
bölvun, sem orsök blygóunar vegna þess aö mér
virtist ég vera einn á báti. Það var fyrst með bók-
menntunum aö ég öðlaóist vitund um þessa sjálfs-
vitund, þær upplýstu mig með því aó sýna mér aó
ég væri ekkert einsdæmi, að öörum farnaöist líkt og
mér. Hiö heimskulega uppeldiskerfi, sem fulltrúar
ríkjandi yfirboöara beittu mig eins og aöra haföi
Peter Handke
Peter Handke fæddist árið 1942 í Graz í Austur-
ríki. Hann lagöi um tíma stund á lögfræðinám, en
sendi frá sér fyrstu skáldsögu sína árið 1966. Síðan
hefur hann samið skáldsögur, Ijóð, leikrit og kvik-
myndahandrit. Leikrit hans, „Kaspar", var sýnt í
Reykjavík sl. vetur. Auk þess aö vera hugleiðingar
hans um bókmenntir almennt er þessi grein hans
ágætur inngangur aö ritverkum hans sjálf. Hún var
skrifuð áriö 1967. Halldór Guömundsson fór yfir
þýöinguna og veitti ýmsar góöar áþendingar.
Á. Ó.
ekki lengur í fullu té við mig. Ég hef eiginlega aldrei
verið alinn upp af opinberum uppalendum, heldur
hef látið bókmenntirnar breyta mér. Bókmenntirnar
sáu í gegnum mig, þær komu upp um mig og þær
sýndu mér aðstæður, sem ég var mér ekki meðvit-
aður um eöa hafði lítið velt fyrir mér. Veruleiki bók-
menntanna geröi mig vakandi fyrir og gagnrýninn
andspænis hinum eiginlega veruleika. Hann upp-
lýsti mig um sjálfan mig og þaö sem gerðist í
kringum mig.
Síöan ég hef gert mér Ijóst hvaö ég ætla mér
innan bókmenntanna, bæði sem lesandi og höf-
undur, hef ég einnig öölast vakandi og gagnrýniö
viöhorf gagnvart bókmenntunum, sem heyra víst
einnig raunveruleikanum til. Ég vænti þess af bók-
menntaverki aö þaö færi mér einhverja nýjung,
eitthvaö sem breyti sjálfum mér, þó í litlum mæli sé,
eitthvaö sem gerir mér grein fyrir möguleikum
raunveruleikans, sem ég hef ekki áöur hugleitt eöa
var mér ekki meðvitaður um, nýja möguleika til aö
sjá, tala, hugsa og vera til. Síöan ég uppgötvaði, aó
ég gæti breytt sjálfum mér meö bókmenntunum, aö
bókmenntirn.ar geröu mig að öörum manni, býst ég
sífellt við nýjum möguleika af bókmenntunum til
þess aö breyta sjálfum mér, því að ég lít ekki á
sjálfan mig sem endanlegan og óþreytilegan. Ég
vænti þess af bókmenntunum aö þær brjóti niður
sérhverja heimsmynd, sem virðist endanleg. Og
afþví aö ég veit, aö mér hefur tekist að breyta sjálf-
um mér meö bókmenntunum, aö bókmenntirnar
geröu mér fyrst kleift aö lifa meövitaöra lífi, er ég
einnig sannfærður um þaö, aö ég get breytt öðrum
meö bókmenntaverkum mínum. Kleist, Flaubert,
Dostojewski, Kafka, Faulkner, Robbe-Grillet
breyttu vitund minni um veröldina.
Nú nægja mér ekki lengur hinir þekktu mögu-
leikar til þess aö lýsa heiminum, hvorki sem höfundi
55