Svart á hvítu - 01.06.1978, Blaðsíða 52

Viðtal við Evan Parker
Árni Óskarsson
Kristín Ólafsdóttir Ljósmyndir: Garðar Guðmundsson
Nýlega var breski saxófónleikarinn Evan Parker
staddur hér á landi í boði Gallerí Suðurgötu 7.
Parker er brautryðjandi á sviði svonefndrar „frjálsr-
ar tónlistar", sem byggist algjörlega á leik af fingr-
um fram (spuna). Hann er að mestu leyti sjálf-
menntaður, byrjaði á því að líkja eftir Paul Des-
mond, en kynntist síðan tónlist John Coltrane og
fór fljótlega eftir það að móta sinn persónulega stíl.
Hann hefur verið í fremstu línu bresku spunahreyf-
ingarinnar frá upphafi. Hann var einn af stofnend-
um hljómplötufyrirtækisins Incus, sem gefur út
tónlist af þessu tagi í Bretlandi. Það var stofnað árið
1970 og hefur að meðaltali gefið út 3— 4 plötur á ári
í litlum upplögum. Parker hefur leikið með fjölda
þekktra spunamanna, svo sem bandaríkjamannin-
um Anthony Braxton, hollendingnum Han Bennink,
þjóðverjanum Alexander von Schlippenbach og
,,big bandi“ hans, „Globe Unity Orchestra". Auk
þess hefur hann leikið inn á fjölda hljómplatna. Við
röbbuðum við Parker eftir tvenna vel heppnaða
tónleika hér í Reykjavík.
Fyrst langar okkur að biðja þig að lýsa þeirri
sérstæðu öndunartækni sem þú notar.
Já, ég viðheld stöðugum loftstraumi úr munnin-
um með því að þrýsta með kinnunum á meðan ég
anda inn um nefið. Ég nota munnholið sem loft-
forðabúr, sem er aðgreint frá nef-til-lungna-kerf-
inu. Þetta er eins og að hjóla á reiðhjóli. Það virðist
erfitt þegar maður kann það ekki, en þegar þú hef-
ur einu sinni komist upp á lag með það er það afar
auðvelt.
Þú hefur þjálfað upp þessa tækni?
Já, og svo verður að vera einhver ástæða til að
sýna tæknina. Hvað mig snertir beindist áhugi minn
að þessum yfirtónakerfum, sem breytast hægt og
stöðugt. Þar á vel við að engin hlé séu fyrir öndun-
ina því þarna er um að ræða hægar skiptingar milli
ólíkra mynstra í yfirtónunum, sem geta tekiö mjög
langan tíma.
Hvernig myndar þú þessi mynstur?
Já, tæknin í því er að nota fingrasetningu fyrir
venjulega, all lága nótu á hljóðfærinu, en lyfta síð-
an fingrinum á einum stað þar sem á að vera lokað
fyrir í venjulegri fingrasetningu. Þetta gefur mögu-
leika á lágri nótu og líka á hárri nótu. Síðan tengi ég
yfirtónakerfi þessara tveggja tóna. Með því að flytja
sig milli þessara tveggja fingrasetninga er hægt að
færa sig milli yfirtóna. Yfirtónarnir verða veikari
eftir því sem ofar dregur í kerfinu. Ég verð að nota
munninn og blása á sérstakan hátt til þess að auka
styrkleika yfirtónanna frá því sem þeir eru venju-
lega.
Er eitthvað fleira sem þú getur sagt okkur um
tæknina sem þú notar?
Sumu í tónlist minni er bara hægt að ná fram ef
notað er blað úr trefjagleri, en ekki tré. Það er
sterkara efni. Það þolir ýmislegt sem tréblað þolir
ekki. Ég nota t.d. tréblað á tenorsaxófóninn, en þar
get ég ekki beitt sömu tækninni. Þess vegna er
tenor-leikurinn öðruvísi hjá mér. Trefjaglerblaðið
er mjög heppilegt fyrir tungubeitingu mína, sem er
mjög óvenjuleg. Hver nóta er mynduð með því að fá
blaðið til að titra og stööva titring blaðsins svo með
tungunni. Ég hef mína tækni, sem felst í því að
hreyfa tunguna upp og niður í stað þess að hreyfa
hana bara að og frá blaðinu. Þetta er n.k. „tvöföld
tunga". En venjuleg, klassísk „tvöföld tunga“ felst í
einu átaki með tungunni og öðru í hálsinum, en ég
geri hvort tveggja með tungunni. Þarna mæðir
meira á blaðinu og þess vegna mikilvægt að það sé
úr sterku efni. Þetta er mitt framlag til tækniþróun-
arinnar.
Notar þú aukahluti til þess að breyta hljómi
saxófónsins — hliðstætt við „prepared piano“?
Nei, um tíma hafði ég áhuga á slíkri tækni, en
þegar allt kemur til alls reynist hún fela í sér meiri
takmarkanir en venjulega hljóöfærið sjálft. Það er
hægt að ná möguleikum ,,tilbúins“ hljóðs með
leiktækninni, ekki með því að breyta hljóðfærinu.
Hvernig varð spunahreyfingin til á 7. áratugn-
um? Af hverju varð hún til á þessum tíma og
hverjar voru helstu hugmyndir að baki henni?
50