Birtingur - 01.04.1954, Blaðsíða 11
FRANZ TOUSSAINT:
STJÖRNUSPEKINGURINN
Vissulega er Brahim hinn lærðasti stjörnuspekingur.
Hann þekkir uppá sína tíu fingur gang himintunglanna
og veit hvenær stjarna sker annarrar braut.
Hitt veit hann ekki, að á hverju kvöldi
fer eiginkona hans til fundar
v____________________________________________
sem báru höfuð yfir samtíðarmenn sína, áróð-
ur í ræðu og riti til að marka rétta stöðu arki-
tektsins í þjóðlífinu og menningarstarfi sam-
tíðar sinnar.
Það hafa miklar sviptingar orðið og ýmsum
veitt miður, en við þurfum sérstaklega að
leggja okkur tvennt á minnið.
Ég hef ekki næga þekkingu til að þora að
fullyrða, að ný viðhorf í stríðsherjuðu Ev-
rópuríkjunum, röskun á félags-, fjárhags- og
framleiðslukerfinu og andlegt rótleysi, hafi fært
arkitektunum fyrsta verulega sigurinn. Þó er
víst að eftir 1920 mótast fast prógram meðal
yngstu og djörfustu arkitekta meginlandsins, og
birtist það fullmótað í stofnun CIAM (les Con-
grés Internationaux d’architecture Moderne)
árið 1928. Með prógrami er hér ekki átt við
boðorð í 10 liðum og fordæmingu vantrúaðra.
Það yrði of langt mál og á ekki heima hér að
skýra hvað CIAM er. Meginatriðið er þó: að
mörkuð var ný afstaða til verkefnanna eins og
sumir vilja orða það. CIAM er starfsaðferð í
því fólgin, að arkitektinn stendur alltaf frjáls
og aðlagar sig nýjum aðstæðum með viðræð-
um og vinnu. Þó er veigameiri sú lífsskoðun,
sem felst í eftirfarandi lauslega þýddu klausu:
við elskhuga sinn.
Jón úr Vör þýddi
„Menningin er „dynamisk“ verðmæti. Menn-
ingarverðmætin verður stöðugt að skapa að
nýju í lífi hverrar kynslóðar. En vitundinni um
stöðugan breytileik verðmætanna verður að
fylgja styrkur til að velja á milli gæða til að
öðlast öryggi í vitundinni um að velja hið
bezta. Ur þessu ástandi vex samhyggjan og á-
byrgðartilfinning og þörf fyrir sammiðlun, að
vera þátttakandi, að vinna saman án hugsunar
um persónulegan hagnað.“ (Byggekunst 6—7,
1952).
Tveim árum eftir stofnun CIAM sprakk
bomban á Norðurlöndum með Stokkhólms-
sýningunni 1930, sem kölluð hefur verið „funk-
tionalismens genombrott“. Þó að sýningin væri
að formi formalistisk prógramyfirlýsing og
með henni tækist að höggva á fjötra hins aka-
demiska formalisma, var þýðing hennar ekki
síður mikilvæg vegna þess, að hún hóf arki-
tektinn í þann sess í þjóðlífinu, sem veitir hon-
um ekki aðeins rétt til jafns við aðra borgara
til áhrifa á sköpun hins ytri ramma menning-
ar okkar, heldur skyldar hann til virkrar þátt-
töku í að leiða og móta þróunina til fullkomn-
ara og betra menningarlífs.
Arkitektinn er ekki lengur aðeins skreytinga-
27
birtingur