Birtingur - 01.07.1956, Blaðsíða 40

EINAR BRAGI:
Vel á minnzt
Birtingur hefur frá upphafi látið lítt að sér
kveða í dægurþrasi þjóðmálanna, og þykir sum-
um miður, öðrum vel. Þó hefur að sjálfsögðu ekki
hjá því farið, að hann hlyti nokkurt ámæli fyrir
vítaverðan stjórnmálaáhuga og jafn vítavert sinnu-
leysi um slík efni, enda væri örðugra að skilja
óbeit ritstjórnarinnar á leikreglum og röksnilld
þjóðmálaskúmanna, ef slík móðursýki hefði alls
ekki gert vart við sig. Stærsta dagblað landsins,
sem lætur sér einkar annt um hverja menningar-
lega viðleitni, var svo glöggskyggnt á skuggaleg-
an tilgang Birtingsmanna strax við skeiðsbyrjun
að það sá sér ekki fært að geta þess, þegar ritið
hóf göngu sína. Hefur blaðið af aðdáunarverðri
staðfestu rembzt við að þegja alla tíð síðan um
útkomu Birtings, en rakið þeim mun rækilegar
efni þeirra rita, sem einkum höfða til stöðva utan
heilans. — Þá sagði mér skólapiltur einn að á
síðastliðnum vetri hefði förumunkur úr Hvera-
gerði komið í skólann til að kynna þar bókmenntir
sem allir þekktu, eins og nú er mikil lenzka. Einn
nemendanna fór þess á leit að lesin yrðu til til-
breytingar íslenzk nútímaljóð, en bókmenntaráðu-
nauturinn hafði ekki tekið neitt af því tæi með sér
í leiðangurinn. Brá þá einhver velviljaður við og
sótti Birting. En það var eins og að færa þeim
gamla ritninguna: ráðunauturinn þrútnaði af
vonzku og þeytti frá sér heftunum með þessum
hógværu orðum: ég les ekki svona andskotans
kommúnistarit! — Skömmu síðar rakst ég á vin
minn á götu, gamalreyndan félaga, hvers andi
hvílist enn í sælum Stalín, og hafði orð á því,
að hann væri einn af fáum ærlegum mönnum hér-
lendum sem láðzt hefði að gerast áskrifandi að
Birtingi. „Ég hef ekki hugsað mér að gerast kaup-
andi að riti, sem flytur tóma úrkynjaða auðvalds-
list,“ sagði vinur minn heldur en ekki viðskota-
illur. Kom hér enn á daginn að það er ekki heigl-
um hent að fylgja þröngsýnum stjórnmálaþrefur-
um eftir um völundargöng rökvísinnar, enda er
listamönnum tamast að líta á atvinnupólitíkusa sem
aumkunarvert slekti til einskis hlutar nýtilegt
nema ef til vill sem skotmark.
Myndun nýrrar ríkisstjómar á síðastliðnu sumri
er þó viðburður sem teljast má umtalsverður, eink-
um fyrir þá sök að hún hefur heitið að senda hinn
erlenda her úr landinu. Standi hún við gefin loforð
í því efni, mun orðstír hennar lengi uppi, hvernig
sem fer um hin smærri málin. — Þótt stjórnskör-
ungar vorir séu þekktari að öðru en prýða sig með
ráðspekinni og ég fyrir mitt leyti telji riti eins og
Birtingi betur hæfa að hirta stjórnarvöldin en
hampa þeim, væri kannski ómaksins vert að minna
landsstjórnina á orð Aristotihs, þau er hann mælti
forðum til Alexandri: „Það vil eg þér fyrst ráða,
að þú sért ráðvandur, að þú hafir jafnan hina
við alla tilgerð, en það virðist annars sameiginlegt
einkenni allra þeirra manna sem komizt hafa til
mannvirðinga í Ráðstjórnarríkjunum. Hann spurði
hvorki um Heklu né Geysi, bauð hvorki sígarettu
né annað og virtist líta svo á að hvorugur væri
gestur hins, báðir menningarlegir kaupmenn, ef
svo má að orði kveða, að leita fyrir sér um við-
skipti, báðir jafnréttháir, því að menningin fer ekki
eftir höfðatölu, reyndi þó að taka mér fram í kurt-
eisi og endurtók svo oft hve hann væri mér þakk-
látur fyrir að vilja senda honum íslenzkt efni í
rit hans að ég hætti loks að endurtaka þakklæti
mitt fyrir að hann skyldi ætla að senda mér ráð-
stjórnarbækur í staðinn, og varð sem sé undir í
kurteisinni.
Ég vil að lokum lýsa ánægju minni að hafa fengið
kost á að stofna til þessara tengsla milli tveggja
tímarita, sem mjög eru fjarlæg hvort öðru land-
fræðilega, en bæði hafa því hlutverki að gegna
að kynna lesendum sínum hvað er að gerast í
heimsbókmenntunum, án tillits til stjórnmálaskoð-
ana eða neins annars en þess, hvað er list og hvað
ekki list.
J. Ó.
38