Íslenskt mál og almenn málfræði

						Um lýsingarhátt nútíðar                               211
I dæmi (2) samsvarar Ih. nt. lýsingarorði eins og sjá má með víxl-
prófi (falleg) og því að hann getur tekið með sér sams konar ákvæðis-
orð (afar) og lýsingarorð.
I þriðja lagi er lh. nt. af áhrifssögnum notaður í þm.-merkingu með
vera, þ. e. hann stendur með frumlagi eða frumlagsígildi sem samsvar-
ar andlagi tilsvarandi gm.-setningar. Það helst óbreytt sé það þgf./ef.-
andlag, sbr. (3)a, en breytist í nefnifall sé um að ræða þf.-andlag,
sbr. (3)b, rétt eins og í þolmynd:
(3)a Honum var (*afar) treystandi      (sbr. E-r treysti honwn (gm.)
og Honum var treyst (þm.))
b Mjólkin var (*ákaflega) drekkandi                (sbr. E-r drakk
mjólkina (gm.) og Mjólkin var drukkin (þm.))
I dæmi (3) samsvarar lh. nt. sagnorði eins og sést af samsvarandi
þm.-setningum og því að ekki er unnt að nota þar ákvæðisorð sem
standa með lo. (ákaflega, afar).
Hér á eftir verður fjallað um slíka þrenns konar notkun lh. nt. af
áhrifssögnum í sér köflum, 3.1-3.3.
3.1 Lh. nt. af áhrifssógnum í dvalarmerkingu
I kafla 2.0 var sýnt að lh. nt. af ástandssögnum er notaður með
vera (Hann var sofandi) en ekki lh. nt. af öðrum áhrifslausum sögnum
(*Hann var sofnandi). í kafla 2.1.6 var þó sýnt að með notkun sér-
stakra atviksliða (alltaf, sí og œ) er einnig unnt að nota lh. nt. af öðr-
um áhrifslausum sögnum á þennan hátt (Hann var alltaf sofnandi).
Á sama hátt er einnig unnt að nota lh. nt. af áhrifssögnum með slíkum
atviksliðum til að fá fram (endurtekna) dvalarmerkingu, sbr.:
(4)a Hún var stöðugt spyrjandi (að spyrja) sömu spurningar
b Hann var alltaf reykjandi (að reykja) vindla
c Hann er sífellt lesandi (að lesa) bækur
I dæmum (4) er tilvist atviksliðanna forsenda þess að unnt sé að
nota lh. nt., en dvalarhorf (vera + lh. nt.) er hægt að nota með eða
án slíkra atviksliða.
Notkun orðskipunarinnar vera + Ih. nt. með slíkum atviksliðum er
því sameiginleg áhrifssögnum og áhrifslausum sögnum og felur hún
í sér sérstakt stílbrigði, þ. e. látin er í ljós undrun, hneykslun, óþolin-
mæði eða e-ð slíkt, eins og áður hefur verið vikið að.