Íslenzk tunga - 01.01.1964, Blaðsíða 169

Íslenzk tunga - 01.01.1964, Blaðsíða 169
RITFREGNIR 165 Peters Footes, „Auðrœði,“ bls. 62—76. Ilöf. rekur fyrst þau dæmi um þetta orð, sem kunn éru úr heimildum. Flest eru þau úr fornum textum, íslenzkum og norskum, helgum þýðingum og öðrum kennimannlegum ritum (hómilíum, bysk- upasögum o. s. frv.). Orðið svarar í notkun að jafnaði til latneskra orða, er tákna ‘ríkidæmi, efni’. Síðari dæmi (hjá Hannesi byskupi Finnssyni, Bólu- Hjálmari, Birni Jónssyni ritstjóra) telur höf. efalitið endurvakin hókmálsorð. Síðan tekur hann uppruna orðsins til athugunar og kemst að þeirri niðurstöðu með samanburði við önnur orð, sem samsett eru með -rœði, að fyrri liðurinn sé ekki no. auðr ‘ríkidæmi’, eins og talið liafi verið, heldur lo. auð- (eins og í auð- sénn, auðjenginn o. fl.). Orðið sé samheiti við auðveldi (sbr. lo. auðveldr og auðráðr), en andstæða við vandrœði. A sama hátt telur höf., að fyrri liður orðsins auðœji (eldra auðhœji) sé lo. auð-. „It thus seems most likely that hoth in auðrœði and in auðhœfi (-hœfi) we have to do with some basic idea of ‘easiness, ease, easy state’“ (hls. 74). Merkingarbreytinguna telur höf. hafa orðið vegna áhrifa frá latn. jacultas, er hafði tekið svipaðri breytingu, enda hafa bæði orðin, auðrœði og auðhœfi, einkum heyrt til lærðum stíl. Að lokum minnir höf. á nútímaorðin auðrœði (sem kemur a. m. k. fyrir í orðabókum) og auðvcldi, bæði sömu merkingar og auðvald (‘plutocracy, capitalism’), en sam- sett á annan veg en fornu orðin (sbr. lýðrœði, lýðveldi, }>jóðveldi o. fl.). HREINN BENEDIKTSSON Háskóla Islands, Reykjavík. Islandsko-russkij slovar’. íslenzk-rússnesk orðabók. Samið hefur cand. philol. Valeri'j P. Bf.hkov dósent með aðstoð Árna Böðv- arssonar cand. mag. 35.000 orð. Með stuttu ágripi íslenzkrar málfræði eftir Á. Böðvarsson. Ríkisútgáfa orðabóka yfir er- lendar og innlendar tungur. Moskvu 1962. 1032 bls. Encum getur blandazt hugur um, að hagnýtust allra málfræðirita eru orða- bækur. Því er því mjög að fagna, þegar út kemur jafnmyndarleg orðabók og þessi. Ber hún glöggt vitni þeim áhuga á norrænum málvísindum og því merka starfi, sem nú er unnið á því sviði í Sovétríkjunum. Mikill hörgull er nú á íslenzkum orðabókum. Af orðabókum yfir nútímamál er helzt Blöndalsbók, sem er enn höfuðrit, enda þótt hún hafi vitaskuld ekki að geyma þau fjölmörgu nýyrði, sem myndazt hafa á síðustu áratugum.1 Auk þess verður hún mörgum 1 Meðan þetta bindi var í prentun, kom út á vegum íslenzk-dansks orðabókar- sjóðs viðbætir við Blöndalsbók, og er þar bætt mjög úr þessu. Þessarar bókar verður nánar getið í næsta bindi íslenzkrar tungu.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174

x

Íslenzk tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Íslenzk tunga
https://timarit.is/publication/852

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.