Vera - 01.09.1994, Blaðsíða 32

„Kona án karlmanns
er eins og fiskur
án reidhjóls“

Hin KÍftari ár hafa erlendir fræhimenn gefih sögn samkyn-
hneigðra nokkurn gaum og í ljós hefur komið að saga
lesbía er harla fáta;kleg samanborið við sögu homma.
Fræg dæmi, eins og hvernig nafnið leshía varð til vegna kvenn-
anna á grísku eyjunni Lesbos, eru fátíð en þeim mun frægari.
Þessi þáttur kvennasögunnar á það því sameiginlegt með hinum
að vera gloppóttur vegna skorts á heimildum.
Lesbískar konur urðu ekki sýnilegar sem slíkar fyrr en með
þjóðfélagsbreytingunum í kjölfar iðnhyltingar upj) úr síðustu
aldamótum. Þetta voru þó ekki neinar tuttugustu aldar til
finningar ]>ví þekkt eru eldri dæmi um áslir milli tveggja
kvenna einkuni af hréfum og daghókuin. En frain að jiess-
um tíma höíðu lesbíur verið lítt áberandi enda gaf staða
Jieirra í hinu hefðbundna evrópska karlasamfélagi ekki
mikla möguleika. Ef við leyfum okkur að alhad’a um
stöðu konunnar ])á átti hún að vera nokkurs konar
eign inannsins síns, ])jónn harna sinna og strangar siðvenjur
skertu frelsi hennar. Hún ])jónaði einkum því hlutverki að sjá
samfélaginu fyrir nægum mannafla. Þær konur sem kusu að lifa
óháðar karlmiinnum áttu erfitt með að lifa sjálfsta;ðu lífi ])ar sem
laun útivinnandi kvenna voru svo lág að þau nægðu ekki til að
framíleyta einni manneskju.
Sumar lesbískar konur tóku á ]>að ráð að klæðast karlmanns-
gervi og sóttu um vinnu sem karlmenn. Þannig áttu þær ekki
einungis auðveldara með að uppfylla langanir sínar og ]>rár
heldur gátu einnig unnið sér inn laun sem ha;gt var að lifa af,
stofnað hankareikning, átt eignir, kosið í kosningum og farið
ferða sinna óáreittar. Þessum feluleik fylgdi nokkur áhætta ]>ví
ef upp komst um atha;fið var ha;tta á strangri refsingu.
Eins og áður segir reis þessi menning upp í karlgerðu samfélagi
þess tíma og eðlilega áttu karlmenn erfitt með að skilja ])á höfn-
un sem þetta breytta opinbera hegðunarmunstur kvenna var.
Fram að þessu hafði ríkt almennt afskiptaleysi gagnvart ])eim
fáu lesbísku samböndum sem þekkt voru. Ásta;ða ]>ess var eink-
um ríkjandi hugmyndafra;ði um kynhneigð kvenna sem ein-
giingu átti að byggjast á eðlisla;gri hviit þeirra til að geta af sér
biirn. Þetta var augljóslega eingöngu ha;gt að uppfylla með
þátttöku karhnannsins. Nú tóku hins vegar læknar og
v i s -
i n d a -
m e n n
að veita
s a m k y n -
hneigðum
k o n u m
meiri athygli
og reyndu að
skýra þessa
,,nýju“ hegðun.
Lesbíur áttu helst
að vera ungar
skólastelpur sem
kusu að njótast. Þetta
sjaldgæfa framandi
sainlíf var of’tast talið
sjúklegt og sumum þótti
ástæða til að vara stúlkur
við. Mesta hættan átti að
vera á heimavistum kvenna-
skólanna og var lækningin fólgin í því að fara ekki í skóla lield-
ur gifta sig í hvelli og eignast börn.
Skilgreiningar sem þessar hjálpuðu ekki lesbískum konum
við að skilja hvað var að gerast í tilfinningalífi þeirra þegar þa;r,
andstætt öllum viðteknum venjum, hneigðust til kvenna en ekki
karla. Það þurfti því mikið hugrekki til að hrjóta upp hefð-
bundnar siðvenjur og lifa ])ví lífi sem þær vildu. Fordómar og
skilningsleysi var gífurlegl og sem dæmi voru samkynhneigðir
dregnir fyrir rétt og áka;rðir fyrir ,,vítaverða“ kynhneigð sína og
eru lögregluskýrshir og dómsskjöl helstu heimildir uin samkyn-
lineigð frá þessum tíma. Skáhlsaga Radclyffe Hall, Tlie Well of
Loneliness, sem kom úl árið 1928, er dæmi um þetta og var
dæmd ósiðleg af dómstólum og jafnvel hættuleg. Bókin, sem er
skrifuð af leshíu, fjallar uin tvær konur sem eiga í ástarsam-
bandi. Á þennan hátt koniust lesbíur í brennidepil fjölmiðlanna
og með opnari umræðu um kvenréttindi gátu lesbíur farið
að líta á sjálfar sig út frá eigin tilfinningum og forsend-