Vera - 01.03.1995, Blaðsíða 19

Misnota konur aðstöðu síia?
■ ■ ■ I M; lXI
Litla svið
Þjóöleikhússins:
Oleanna
Höfundur: David
Mamet
Ung háskólastúdína kemur til kennara síns
til þess að fá hjá honum ráð varðandi nám-
ið. Samskipti þeirra snúast smám saman
upp í valdatogstreitu þar sem hefðbundnum
valdahlutföllum er snúiö á haus. Leikritið
Oleanna er hugsað sem andsvar við hinum
pólitíska rétttrúnaði sem hefur tröllriðið
bandarísku samfélagi undanfarin ár og gerir
enn. Meginefni í verki Mamets er valdið og
misbeiting þess. Áherslan er á tungumálið
og hvernig merkingin í því sem við segjum
tekur u-beygjur eftir þjóðfélagsstöðu, stétt
og kyni. Karlkyn kennarans og kvenkyn nem-
andans skiptir höfuðmáli fyrir framvindu
verksins - ólík valdastaða þeirra fær þannig
á sig kynferðislegan undirtón sem leiðir til
þess aö lokum að stúlkan getur náð sér nið-
ur á honum í skjóli fyrrnefndrar rétttrúnaðar-
umræðu, eða öllu heldur múgsefjunar sem
endar með öfgakenndum ofsóknum.
VERA sendi fjóra áhorfendur á Litla svið-
ið og svo skemmtilega vildi til þetta kvöld að
þoðið var upp á umræður eftir á um sýning-
una. Hvað fannst þeim?
„Eldheitum femínista á köldum klaka
fjarri þessari umræðu hlýtur að verða orða
vant. Maður veltir nú bara fýrir sér tilgangi
þessarar upþsetningar sem afar erfitt er að
tengja íslenskum raunveruleika. Hér er enn-
þá undir hælinn lagt hvort réttmætar ásak-
anir kvenna um yfirgang og ofbeldi karla í
krafti kynferðis síns séu yfirleittteknar alvar-
lega. í sýningunni er hins vegar dregið f efa
réttmæti þeirra leiða sem valdaminni hópar
í samfélaginu hafa fundið til að leita réttar
síns og geröar tortryggilegar meö því að fara
með þær út í öfgar. En umræðurnar eftir á
þjörguðu kvöldinu, gaman að heyra vanga-
veltur áhorfenda útfrá þessu efni, mjögfjöl-
breyttar tengingar - en það heyrðust líka at-
hugásemdir eins og „ja hérna ég vissi ekki
að kynferöisleg áreitni væri svona".
Úúúlalaaa, hættulegt."
Og næsta...
„Maður veltir því fyrir sér hvort svona leikrit
verða til vegna hræðslu karla við dvínandi
völd! Höfundurinn er hvítur, miðaldra milli-
stéttar karlmaður ogtilheyrir þeim hópi sem
hefur haft töglin og hagldirnar í samfélaginu
og þeir sem hafa flúið á náðir áðurnefnds
rétttrúnaðar hafa einkum beint spjótum sín-
um aö þeim. Þetta verk hans og önnur sem
fjalla um svipað efni, eins og nýleg bíómynd,
Disclosure, hafa vakið mikla athygli og um-
ræðurvestan hafs. Umræðan um þessi mál
er ekki fyrr byrjuð en farið er aö gera konur
að blórabögglum. „Jájá bara farnar að mis-
nota vald sitt“. En gæti ekki verið að karlarn-
ir séu hræddir við að missa völdin?“
Og þriðja...
„Afburða leikur og þessi valdatogstreita í
verkinu snerti mig mjög. Það er verið að
fjalla um miklu meira en kynferðislega
áreitni en ég er ekki viss um að þetta leikrit
eigi sama erindi við íslendinga og Banda-
ríkjamenn því við erum áratugum á eftir í
þessari umræöu."
Og fjórða.
„Ég hef unnið með banda-
rfskum körlum og þeim líö-
ur eins og prófessornum f
leikritinu. Þeir lifa í heimi
þar sem ekkert má, kynja-
kvóti er allsráöandi og þeir
eru sjúklega tortryggnir
enda hægt að lögsækja
alla fyrir nánast hvað sem
er. Þessir karlar eru farnir
aö hregðast við athuga-
semdum kvenna en gera
engan greinarmun á því
hvort raunveruleg ástæða
er fyrir þeim eða ekki. En
það sem mér fannst að
þessu leikriti er að það líð-
ur langur tími milli 1. og 2.
þáttar og við áhorfendur
fáum ekkert að vita hvaö gerist í millitíöinni.
Viö á íslandi erum heldur ekkert farin að spá
f það hvar grensurnar á
valdinu liggja, þannig að
þetta leikrit er alveg úr
takti við alla umræðu hér.
Þessi pólitíski rétttrúnað-
ur er rosalegt vandamál í
Bandaríkjunum og ég held
að hann hamli kvenfrelsis-
hreyfingum þar. í því and-
rúmslofti er ekkert svig-
rúm gefiö fyrir
einstaklingana. Það er
ekki þorandi að segja eitt
né neitt, þvf gæti verið tek-
ið á rangan hátt. Þannig
þjóðfélag er orðið afar
gelt."
Svo mörg voru þau orð.
Umdeilt, áhugavert eða ergjandi!
En af hverju þarf svona strangar reglur
um umgengni kynjanna svona hversdags?
NHDHKÞSAKÓ
likhús