Ljósmæðrablaðið - 15.10.1998, Blaðsíða 9

Ljósmœðrablaðinu hefur áskotnast tvœr ritgerðir frá nemum í Mannfrœði við HÍ sem fjalla um fœðingu og
brjóstagjöf Þar sem Ijósmœðrum eru þessi mál skyld var tekin ákvörðun um að birta ritgerðirnar okkur til
fróðleiks og upplyftingar. Birtist sú fyrri hér en hún fjallar um brjóstagjöf Sú síðari birtist svo í nœsta blaði.
Höfundunum sendi ég bestu þakkir. Ritstjóri.
BUJOSTAGJOF:
NÁTTÚRULKG LÐA FTENNINGARLLG ATHÖFN?
eftir Ingibjörgu Ólafsdóttur, mannfrceðinema
Inngangur
Umræðan um brjóstagjöf hefur til þessa tilheyrt læknavísindum. Þar vantar inn stóran þátt en það er sú
menningarlega fjölbreytni sem finna má meðal ólíkra samfélaga. Mikill áróður er nú fyrir brjóstagjöf í „þriðja
heiminum“*. Það kemur til vegna mikillar vannæringar barna og ungbarnadauða af völdum niðurgangs, sem
yfirleitt má rekja til óhreininda í tenglsum við pela og tilbúna ungbarnamjólk. Læknisfræðin hefur tilhneig-
ingu til að líta á þriðja heiminn sem einsleitt fyrirbæri en mannfræðin getur gegnt mikilvægu hlutverki í að
benda á hinn mikla fjölbreytileika sem þar er að finna, og hin margvíslegu viðhorf til brjóstagjafar.
Margt bendir til þess að sífellt færri börn njóti móðurmjólkur og þau eyði sífellt styttri tíma við brjóstið.
Það eru ýmsar ástæður fyrir því og hér verður leitast við að benda á nokkur atriði sem hafa haft áhrif á þá þró-
un.
Ritgerðinni er skipt í fjóra hluta. Fyrsti hlutinn fjallar um hvernig vísindaleg, karllæg orðræða hefur haft
áhrif á viðhorf kvenna til síns eigin líkama og þar er m.a. stuðst við mannfræðirannsókn Emily Martin. Anhar
hluti leggur áherslu á hvemig ákvörðun um brjóstagjöf tengist valdi innan samfélaga, þ.e. kynbundnu valdi,
og hugmyndunum um brjóst sem tæki til kynferðislegar örvunar fyrir karla. Þriðji hluti beinir mest sjónum
sínum að mjólkuriðnaðinum og hvernig hann hefur beitt þrýstingi og markaðstækni til að draga úr brjóstagjöf
kvenna. í fjórða og síðasta hluta verður greint frá venjum við brjóstagjöf á Islandi á 17. og 18.öld og sagt frá
hvaða leiðir sumar þjóðir hafa gripið til í baráttu sinni gegn vannæringu af völdum pelagjafar.
Þessu riti er ætlað að varpa ljósi á þá margvíslegu og ólíku þætti sem hafa áhrif á heilsufar ungbarna í heim-
inum. Brjóstagjöf er í raun allt annað en „náttúruleg“ athöfn, hún er í raun athöfn sem er menningarlega
ákvörðuð og stjórnast af ríkjandi gildum innan samfélags.
Bvjóstagjöf ekki reedd í réttu
Ijósi
Brjóstagjöf hefur ekki verið
áberandi rannsóknarefni fyrr en á
síðastliðnum árum, og þá helst
undir formerkjum læknavísinda.
Mannfræðin og aðrar félagsvís-
indagreinar hafa ekki mikið beint
sjónum sínuin að þessu, þrátt fyrir
stóraukna áherslu á konur og
femíniskar rannsóknir. Eftir 1980
hefur verið lögð mikil áhersla á
barnsfæðingar og meðgöngu en
brjóstagjöf hefur ekki verið jafn-
ruikið í sviðsljósinu. Nú á dögum
er áberandi mikill áróður fyrir
kostum brjóstamjólkur fyrir heilsu-
far ungbarna og mikill þrýstingur
Nestrant barn á brjósti. Úr: \9omen
and breast-feeding. "VOHO ?
er á konur að brjóstfæða börn sín.
Á sama tíma eru sífellt færri böm
sem njóta þessarar dýrmætu auð-
lindar og sala á mjólkurdufti og
pelum rýkur upp. Þetta kemur ef-
laust mörgum á óvart, sérstaklega
í þeim samfélögum þar sem
brjóstagjöf er að komast aftur „í
tísku“ líkt og er að gerast á Vest-
urlöndum.(Palmer 1988:19)
Almenn umræða um brjóstagjöf
gerir ráð fyrir að konur geti „á
náttúrulegan hátt“ gefið barni sínu
brjóst en misbrestur á því eða
þátttaka kvenna í atvinnu utan
heimilis fái þær til að draga úr eða
hætta brjóstagjöf. Þar með stefni
þær líkamlegri og jafnvel sálrænni
* Ég nota gæsalappir þegar ég tala um ..þrjðja heiminn*\ „þróunarlönd“ eða „vanþróuð“ ríki. Ég er ekki sátt við að nota þessi orð því þau vísa til ákveðinna
valdahlutfalla niilli vestrænna ríkja og þeirra sem ekki eru vestræn.
UÓSMÆÐRABLAÐIÐ
9