Ljósmæðrablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 38
S A M E I G I N LE G YFIRLYSING UTI i . VT I G F Æ Ð I N G A R
Blæðing eftir fæðingu
orðið lífshættule
etur
Um alþjóðlegt frumkvæði FIGO og ICM til að koma
í veg fyrir blæðingu eftir burð
Þrátt fyrir framfarir i fæðingafræð-
um lækna (e. obstetrics) og ljósmæðra-
fræðum (e. midwifery) deyja árlega um
530.000 konur í heiminum vegna fylgi-
kvilla þungunar (ein á hverri mínútu)
og 10-15 sinnum fleiri lifa með fylgi-
kvilla og skelfilega reynslu vegna með-
göngu og fæðingaslysa. Sem betur fer
er mæðradauði sjaldgæfúr á Islandi
eins og annars staðar í þróuðum ríkjum,
en slys verða engu að síður, oftast með
nær engum eða stuttum fyrirboða og
þrátt fyrir góða aðgæslu. Tæknifram-
farir nútímans og góður aðgangur að
bestu fagþekkingu og aðstæðum á vel
búnum sjúkrastofnunum bjargar lífi
kvenna, þó fórnarkostnaður geti verið í
líkamlegum og andlegum fylgikvillum.
Meðgöngueitrun, fæðingakrampar, lifr-
arbilun, fylgjulos, utanlegþykkt og
blóðsýking (sepsis) geta og hafa orðið
konum hættulegar, en það eru ekki síst
miklar blæðingar eftir fæðingu sem
verða enn að teljast lífshættulegar og
geta stundum leitt til þess að fjarlægja
verður leg úr ungri konu á miðjum
barneignaaldri. Fyrir því eru dæmi nú
sem fyrr hér á landi. Alls látast um
200.000 konur á ári í heiminum úr
blæðingum í eða strax í kjölfar fæðing-
ar (primary postpartum hemorrhage,
þ.e.a.s. á fyrstu 24 klst. eftir fæðingu),
ein á 2-3 mínútna fresti. Blæðing eftir
fæðingu (primary postpartum hemorr-
hage) er skilgreind sem blæðing > 500
ml og er talin alvarleg ef blæðing fer
yfir 1000 ml.
Alþjóðasamtök kvensjúkdóma- og
fæðingalækna (FIGO, Federation
Internationale de Gynecologie et
Obstetrique) og ljósmæðra (ICM,
International Confederation of Midwi-
ves) gáfu út yfirlýsingu fyrir rúmu ári
um aðgerðir vegna blæðinga eftir burð,
sem ég undirrritaði fyrir hönd íslenskra
fæðinga- og kvensjúkdómalækna á al-
þjóðaþingi í nóvember 2003. Yfirlýs-
ingin birtist hér á eftir í íslenskri þýð-
ReynirTómas Geirsson,
prófessor/yfirlæknir Kvennasviði
Landspítala háskólasjúkrahúsi
ingu sem gerð er á vegum Félags ís-
lenskra fæðinga- og kvensjúkdóma-
lækna og Ljósmæðrafélags íslands. í
henni eru tíu lykilatriði sem alþjóða-
samtökin munu beita sér fyrir gagnvart
meðlimum sínum og öðrum heilbrigð-
isstarfsmönnum, svo sem hér segir:
1. Senda sameiginlega yfirlýsingu til
allra samtaka fæðinga- og kven-
sjúkdómalækna og samtaka ljós-
mæðra og hvetja samtökin til að
koma henni til meðlima sinna.
2. Fá stuðning við sameiginlegu yfir-
lýsinguna frá aðilum á sviði mæðra-
vemdar og ungbarnaeftirlits, eins og
Sameinuðu þjóðunum, stofnana á
sviði þróunarmála og annarra.
3. Mæla með því að þetta alþjóðlega
frumkvæði til að koma í veg fyrir
blæðingu eftir burð verði tekið inn í
námsskrár í læknisfræði, ljósmóð-
urfræði og hjúkrunarfræði.
4. Mæla með því að yfirmenn innan
heilbrigðiskerfisins og stjórnmála-
menn stuðli að því að þetta alþjóð-
lega frumkvæði komist til fram-
kvæmda.
ICM og FIGO munu jafnframt starfa
saman til að tryggja að:
5. Öllum fæðandi konum alls staðar i
heiminum verði boðin virk meðferð
á þriðja stigi fæðingar til að koma í
veg fyrir blæðingu eftir burð.
6. Allir faglærðir aðilar, sem viðstadd-
ir eru fæðingu, hafi hlotið þjálfun i
virkri meðferð á þriðja stigi fæðing-
ar og hafi lært aðferðir til að með-
höndla blæðingu eftir burð.
7. Allar heilbrigðisstofnanir þar sem
fæðingar eiga sér stað hafi fullnægj-
andi birgðir af samdráttarörvandi
lyfjum, búnað og verklagsreglur,
bæði til að koma í veg fyrir og til að
meðhöndla blæðingu eftir burð.
8. Aðstaða til blóðgjafar sé tiltæk á
stofnunum sem veita alhliða heil-
brigðisþjónustu (annað og þriðja
stig umönnunar (e. secondary and
tertiary care)).
9. Læknar séu þjálfaðir í einföldum og
hefðbundnum aðgerðum, svo sem
þrýstingsmeðferð og undirbindingu
æða.
10. Ný lyf og tækni sem sýnast geta
orðið gagnleg til að koma í veg fyr-
ir og meðhöndla blæðingu eftir
burð, eins og „tamponade" aðferðir,
séu metin með vísindalegum hætti.
Benda verður á að reglurnar sem hér
fara á eftir eru grunnatriði byggð a
gagnreyndri læknisfræði og miðaðar
við úrræði og aðstæður sem eru til stað-
ar í þróunar-jafnt sem þróuðum ríkjum-
Þess vegna kunna sum atriði í meðferð
að vera heppilegri en önnur þar sem
betri aðstæður og bakgrunnsþjónusta
eru til staðar, eins og er hér á landi-
Dæmi um þetta er notkun ergómetrins
sem veldur spennusamdrætti (tónískum
samdrætti) í legi og er heppilegra lyf t'l
að draga úr blæðingum eftir fæðingu en
oxýtósín, sem veldur kippuspennu
(samdráttum með slökun á milli). Ergó-
metrín veldur hins vegar frekar auka-
verkunum svo sem ógleði við gjöf í
og hækkun á blóðþrýstingi, einkum ef
blóðþrýstingur var hár fyrir. Þá var talió
óheppilegt að gefa ergómetrín ef flsir'
38 Ljósmæðrablaðið júnf 2005