Ljósmæðrablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 36

„Kendt jordemoder”
Rannsóknarverkefni með nútíma umdæmisljósmæður í Danmörku
Síðustu þrjú ár hefur nýstárlegt fyrír-
komulagveriðreyntáLjósmœðrastofunni
í Alaborg. Nýstáríegt eða ekki, það er
nýttfyrir okkur nútímaljósmœðrum en í
raun byggt á gamla umdœmisljósmœðra-
kerfinu sem enn er vísir að á Islandi þar
sem einungis ein eða tvœr Ijósmœður
starfa. Tilraunaverkefnið byggðist á því
að tvœr Ijósmœður önnuðust 240 konur
í meðgöngu, fæðingu og sængurlegu á
tveggja ára tímabili. Verkefirið er hér
kynnt í stórum dráttum.
Bakgrunnur
I Alaborg sem öðrum bæjum Danmerkur,
vinna ljósmæður einn dag í viku við
mæðravemd á Ljósmæðrastofunni
(Jordemodercenter) en hina dagana vinna
þær á fæðingardeildinni. Hvortveggja er
rekið af sýslunni. Þó svo að ljósmæð-
urnar vinni bæði við mæðravernd og
fæðingahjálp, er það undir hælinn lagt
hvort skjólstæðingamir fái „sína ljós-
móður” í fæðingunni.
Fjöldi mæðraskoðana hjá ljósmóður
eru þrjár fyrir fjölbyrju og 5-6 fyrir
frumbyrju en þess utan skoðar heimilis-
læknir konurnar þrisvar sinnum á með-
göngunni. Konum sem þurfa að hitta
fæðingalækni er vísað á göngudeild
kvenna (Svangreambulatorium) og þar
fara einnig fram ómskoðanir.
Danskar ljósmæður hafa fyrir löngu
síðan misst sængurlegu frá sér vegna
manneklu á sængurkvennadeildum en
þar starfa hjúkrunarfræðingar og sjúkra-
liðar. Það er því ekki vani að ljósmæður
annist sængurkonur lengur en þær tvær
klukkustundir sem þær dvelja á fæðing-
ardeildinni en konum er boðið upp á
sængurleguviðtal við Ijósmóðurina sem
var með þeim í fæðingu.
Rannsóknarverkefnið - Projekt
Moderne Distriktsjordemoder
Markmið rannsóknarverkefnisins var
að láta reyna á aðra uppbyggingu af
ljósmæðraþjónustu en hina hefðbundnu,
sem hefði það fyriraugum að ná hámarks
samfellu, viðkynnum og öryggi í þjón-
ustunni. Sérstök áhersla var lögð á að
skoða vinnuaðstæður ljósmæðranna.
Verkefnið var rekið í tvö ár (júní
2004 til júní 2006) með tveimur ljós-
mæðrum sem önnuðust 240 barnshaf-
andi og fæðandi konur. Ljósmæðurnar
skiptu vinnunni á milli sín þannig að
alltaf væri önnur hvor þeirra á vakt. Til
samanburðar var hefðbundin bameign-
arþjónusta á sama stað.
Hvers vegna tvær Ijósmæður?
Það kann að þykja ómanneskjulegt fyrir
hvern sem er að vera á bakvöktum heilu
vikurnar og hvers vegna þá ekki að
hafa fleiri ljósmæður og léttari byrði?
Álaborgarljósmæðurnar
telja mikilvægt að
einungis séu tvær
um dæmisljós-
mæður í teymi
og fullyrða að l
barnshafandi I
kona geti ekki '
tengst fleiri en
tveimur ljós-
mæðrum í einu.
Fleiri ljósmæður
þyrftu líka fleiri skjól-
stæðinga og því væm meiri líkur
á að fæðingar rækjust á. Það hefði í
för með sér að færri konur fæddu hjá
umdæmisljósmæðrunum og fengju því
ekki þá samfellu sem þær væru að sækj-
ast eftir með því að veija umdæmisljós-
móður. Fleiri yrðu því óánægðar með
þjónustuna og það finnst ljósmæðrunum
ekki vera þess virði.
Fyrírkomulag þjónustunnar
Umdæmisljósmæðumar tvær skiptu
með sér vöktum þannig að hvor þeiira
var viku í senn á bakvakt. Einn dag í
viku var mæðravernd og voru þá báðar
ljósmæðurnar til staðar. Þær bókuðu 10
konur á mánuði, þ.e. 120 konur á ári
og önnuðust þær í gegnum meðgöngu,
fæðingu og tvo klukkutíma eftir fæð-
inguna. Allar konur gátu verið með í
verkefninu.
Samskipti við fæðingardeild
Samstarfsljósmæðumar á fæðing-
ardeildinni voru jákvæðar út í verkefnið
vegna þess að þær töldu það mikilvægt
og eins vissu þær að umdæmisljós-
mæðurnar tvær fengu sömu laun og
þær. Þess var einnig gætt að þrátt fyrir
að sjúkrahúsið væri stolt af verkefn-
inu og umdæmisljósmæðrunum sínum,
fengu aðrar ljósmæður skýr skilaboð
um ágæti sitt. Mikil áhersla var lögð á
að umdæmisljósmæðurnar gengju ekki
í önnur störf á fæðingardeildinni en þau
sem tilheyrðu þeirra konum og var það
talið hjálpa að fæðingarstofan þeirra var
staðsett langt frá öðrum fæðingarstof-
um. Ljósmóðirin sem var í fríi þá vik-
una, var ekki kölluð út þrátt
fyrir að tvær fæðingar
rækjust á eða Ijós-
móðirin á vakt-
k inni væri búin
a að vinna lengur
I án hvíldar en
W forsvaranlegt
7 var eða ef hún
veiktist. I þessum
tilvikum hjálpuðu
ljósmæður á fæðing-
ardeildinni til.
Mædraverndin
Fjöldi ljósmæðraskoðana í mæðravemd
var sá sami og tíðkaðist á staðnum, þ.e.
þrjár til fjórar skoðanir fyrir fjölbyrjur
og fimm til sex fyrir frumbyrjur. Þar
að auki fengu konurnar þrjár skoðanir
hjá heimilislækni að danskri venju. Um
30% fjölbyrja hefði viljað fá fleiri skoð-
anir hjá ljósmæðrunum þar sem þrjú
skipti duga tæplega til að byggja upp
sambandið á milli konu og ljósmóð-
ur. Umdæmisljósmæðurnar bókuðu tíu
konur á mánuði og dreifðist því fæð-
ingafjöldinn jafnt yfir árið. Mæðravernd
var sem fyrr segir einn dag í viku. Báðar
ljósmæðurnar voru viðstaddar skoð-
anirnar og var ánægja með það, bæði hjá
ljósmæðrunum og skjólstæðingunum.
Fæðingin
Konumar völdu á milli þess að fæða
á fæðingardeildinni eða heima. Þær
hringdu í ljósmóðurina snemma í fæð-
ingunni þar sem umsamið var að það
36 Ljósmæðrablaðið júnf 2007