Ljósmæðrablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 38

Hugleiðingar um skimun
fyrir HIV á meðgöngu
/ dreifibréfi Landlœknisembœttisins nr.
4 (2001) er minnt á mikilvœgi þess að
bjóða öllum verðandi mœðrum rann-
sókn á HIV mótejhum, m.a. vegna þess
að flestir þeirra sem greinast með HIV
smit nú á dögum eru ungt gagnkynhneigt
fólk. I staifi mínu sem Ijósmóðir leita
ég eftir upplýsingum um niðurstöður
rannsókna í mœðraskrám þeirra kvenna
sem ég er að sinna. Það hefur vakið
athygli mína hve stór hluti kvenna hefur
ekki þegið mœlingu á HIV mótejhum en
undantekningalaust er rannsakað hvort
kona hafi sýfilis. Ég velti því fyrir mér
hvort skimun fyrir HIV á Islandi sé til-
viljanakennd eða hvort öllum konum
sé boðið markvisst upp á slíka rann-
sókn. Getur verið að allar konur þiggi
rannsókn á sýfilis en afþakki rannsókn
á HIV mótefnum? Kona nokkur sem
sendi okkurfyrirspurn á www.ljosmodir.
is hefur a.m.k. ekki meðtekið eðafengið
upplýsingar um þœr rannsóknir sem
hún fór í, því hún spyr: „Ég er komin
20 vikur á leið og fór í blóðprufu fyrir
nokkrum vikum, en gleymdi að spyrja
Ijósmóðurina hvað vœri verið að taka
og af hverju
I þessari grein ætla ég að fjalla um
skimun fyrir HIV á meðgöngu og hlut-
verk ljósmæðra í því sambandi. Eg mun
fjalla um ávinning þess fyrir hina verð-
andi móður og fjölskyldu hennar að
þiggja slíka rannsókn og gildi þess fyrir
samfélagið að bjóða öllum barnshafandi
konum upp á slíka rannsókn.
Ávinningur, áhætta og
kostnaður
í leiðbeiningum National Institute for
Clinical Excellence um meðgönguvernd
sem gefnar voru út árið 2003 er mælt
með HIV skimun á meðgöngu. Fagfólk
á sviði meðgönguverndar virðist vera
sammála um að bjóða öllum konum
upp á rannsókn á HIV mótefnum á
meðgöngu. Það vekur þó athygli að
í könnun sem gerð var hér á landi á
vegum sóttvarnalæknis kom fram að
einungis voru mæld HIV mótefni hjá
40% kvenna á meðgöngu árið 2004
Anna SigríðurVernharðsdóttir; Ijós-
móðir á fæðingardeild LSH og
meistaranemi í Ijósmóðurfræðum
við University of Sheffield.
(Sigurlaug Hauksdóttir, munnleg heim-
ild, 30. október 2006).
Það er enginn vafi á því að það
er mikill ávinningur fyrir barnshafandi
konu að vita ef HIV sýking er til staðar
því það er svo margt sem hægt er að
gera til að bæta líf konunnar, líf ófædda
barnsins hennar og jafnvel annarra í
fjölskyldunni.
Þegar talað er um skimun almennt
þarf að huga að nokkrum þáttum.
Aðferðin sem notuð er við skimunina
þarf að vera án áhættu fyrir skjólstæð-
inginn og þarf að gefa áreiðanlegar
niðurstöður. Það þarf að vera einhver
ávinningur fyrir skjólstæðinginn að
þiggja rannsóknina, þ.e. lækning eða
meðferð sem eykur lífsgæði þarf að
vera í boði. Fyrir þjóðfélagið skiptir
auðvitað máli að skimun fyrir sjúkdóm-
um sé hagkvæm. Almenna aðferðin við
mælingu HIV mótefna felur í sér að
tekin er blóðprufa en einnig er mögulegt
að rannsaka þvag og munnvatn (CDC,
2006) og því hlýtur mæling á HIV mót-
efnum að teljast áhættulítil rannsókn.
Blóðrannsóknin gefur áreiðanlegar nið-
urstöður, þó falskt jákvæðar niðurstöður
komi einstaka sinnum upp þá er það
mjög óalgengt. í þeim tilvikum getur
önnur rannsókn gefið áreiðanlega nið-
urstöðu. Ef metinn er kostnaður við
HIV skimun til móts við ávinning er
hann minni en af öðrum skimunarpróf-
um sem notuð eru, ef marka má úttekt
Ziegler og Graves (2004) frá Ástralíu.
Lyfjameðferð, fæðingarmáti og
brjóstagjöf
Samkvæmt upplýsingum frá sóttvarna-
sviði Landlæknisembættisins hefur ekk-
ert barn smitast af móður á meðgöngu, í
fæðingu eða við brjóstagjöf hér á landi
(Sigurlaug Hauksdóttir, munnleg heim-
ild, 30. október 2006).
Lyfjameðferð móður með andretró-
veirulyfjum á meðgöngu dregur úr
líkum á smiti til bams (Volmink og
Mahlati, 2006). Ákvörðun um fæð-
ingarmáta byggð á veirumagni í blóði
móður og að sneiða hjá brjóstagjöf eru
þættir sem nú eru taldir geta minnkað
venilega líkur á smiti frá móður til barns
(Jones, 2003; McGowan og Shah, 2000;
Volmink og Mahlati, 2006). Framfarir
hafa orðið í þekkingu á þessu sviði því
fyrir nokkrum áram voru taldar minni
líkur á smiti frá móður til bams ef það
var tekið með keisaraskurði en nú er
talið að fæðing um fæðingarveg auki
ekki líkur á smiti ef veirumagn í blóði
móður er lágt (Jones, 2003). HIV sýk-
ing rnóður hefur verið algjör frábending
frá brjóstagjöf og mælt er með því að
sleppa alveg brjóstagjöf á þeim svæðum
þar sem kostur er á að gefa nýburum
þurrmjólk blandaða með ómenguðu
vatni (Miller, 2006). Á þeim svæðum
heimsins þar sem vatn er megnað hefur
brjóstagjöf verið talin betri við þess-
ar aðstæður. Niðurstöður rannsóknar
Coutsoudisa, Pillaya, Kuhnb, Spoonera,
Tsaic, og Coovadiaa (2001) sem gerð
var í Suður Afríku er athyglisverð því
tíðni HIV smits hjá 118 börnum HIV
smitaðra mæðra sem eingöngu voru á
brjósti var ekki hærri við sex mánaða
aldur en hjá börnum sem aldrei höfðu
fengið brjóst. Það bendir margt til þess
að mögulegt verði að draga úr HIV
38 Ljósmæðrablaðið júnf 2007