Akranes - 01.09.1942, Blaðsíða 1

Almenningsgarðar. — Leikvellir
Pingvellir
Allt bendir til. að forfeður vorir,
þeir er í öndverðu fluttu hingað, hafi
verið lífsreyndir, athugulir, hyggnir
og vel gefnir menn á marga lund. —
Til þess bendir m. a. hvar og hvernig
þeir völdu sér bústaði, heiti þeirra og
örnefni, að ógleymdri löggjöf þeirra.
Þá er ekki síður hentugt og'skyn-
samlegt val þeirra á þeim samkomu-
stað þjóðarinnar, er gera skyldi út
um örlög hennar. Þar sem — lífseldur
hennar skyldi loga — um aldir. Um
val staðarins fer allt saman, og þarf
ekki að lýsa fyrir þeim er séð hafa.
Meðan þjóðin var frjáls og lifði
auðugu menningarlífi, bar þennan
stað hátt í hugum landsmanna. Þegar
erlend kúgun, áþján og eymd hafði
fjötrað hana um margar aldir, rýrn-
aði að sama skapi virðing og vald
þingsins, sem helgi staðarins.
Hið prúða lið hinna ,,innblásnu“
manna, sem vöktu þjóðina á .18. og
19. öld, fundu að það var ekki hægt
nema að tengja slitinn þráð fortíð-
arinnar við hið nýja líf, og þá hörðu
baráttu er hún átti fyrir höndum.
Sumir þessara manna töldu t. d.
endurreisn Alþingis óhugsandi nema
á þeim fornhelgastað, þar sem ,,nú
er hún Snorrabúð stekkur“. Jón Sig-
urðsson var aftur á móti, sem oftar
hinn raunsæi maður. Hann sá að það
henntaði ekki lengur, og þurfti held-
ur ekki að fylgjast að. Þó hafði Jón
allra manna gleggstan skilning á þjóð
leguin verðmætum, og gerði allra
manna mest til þess að gera þau að
arðgæfri auðlegð, til nytja við ný-
sköpun þjóðarinnar.
Líf og saga þjóðar vorrar er því
mikið bundin við þennan stað. Hann
er hjarta hennar, griðastaður og
,,eiðsvöllur“ um margar1 aldir. Á þess-
um sögufræga stað var stundum „ein-
um manni selt sjálfdæmi um örlög
þjóðarinnar. Hvílíkt traust, hvílíkt
vald, hvílík gifta. Ég vildi óska að
þjóð mín væri fær um að lifa slíka
örlagastund í dag.
Það er því ekki að furða þó þessi
staður sé helgari í hugum vorum en
einhver annar — réttur og sléttur —.
Þar sem sagan öll hefir runnið um
sinn farveg. Og þess þá heldur, sem
hann er frá náttúrunnar hendi ein-
hver sá stórfenglegasti og yndisleg-
asti í senn. — Þar sem allt talar —.
Þjóðin — hver einasta kynslóð —,
barf að halda minningunum við, —
lifa söguna alla — einhvern tíman.
Þeir eru orðnir æði margir, sem
kjósa heldur að eiga heima í borgum
og bæjum, en úti á landsbyggðinni,
af því að bæirnir hafa, í þeirra aug-
um, ýmsa kosti fram yfir strjálbýlið
og veran þar þykir skemmtilegri. —
En þeir, sem reynt hafa hvorttveggja,
munu þó viðurkenna, að margs er að
sakna úr sveitunum. Hér verður ekki
farið út í þann samanburð, en aðeins
vikið að einu slíku atriði.
Þeir, sem hafa alizt upp í sveit. eða
hafa haft náin kynni af landsbvggð-
inni, finna einkum til þess, að í bæj-
unum vantar jarðargróðurinn að
miklu leyti og sumstaðar nærri alveg,
þótt frá þessu séu undantekningar. —
Þar eru ekki fagrir og friðsælir blett-
ir, þar geta menn ekki eða nálega
hvergi, verið á ,,guðsgrænni jörðinni“.
Þegar komið er út fyrir hússins dyr,
er annarsvegar, að húsabaki. húsa-
garðurinn, eða ,,portið“, þröngt og
óvistlegt, enda þótt það sé ekki hálf-
fullt af skrani og óhreinindum, en á
hina hliðina, fyrir framan húsið, er
gatan, oftast full af í’yki, því að óvíða
er um malbikun að ræða, þar er meir
og minna stöðug umferð, og farartæk-
in sletta frá sér aurbleytu í votviðrum,
en þyrla upp rykinu í þurrviðrum. —
Allt er þetta kuldalegt og ekki fýsi-
legt að dvelja þar langdvölum og sitja
þar í næði.
En er þá nokkur þörf á slíku? —
Svo er víst. Ef telja má þörf á nokk-
urri gleði og ánægju, þá er þörf á
því að geta dvalið úti undir beru lofti
og notið þar sólar, fegurðar gróðurs-
ins og annarar náttúrufegurðar, ef
um hana er að ræða.
Unga fólkið fer líka út úr bæja-
rykinu í frístundum sínum og leitar
upp í sveit og enda upp um fjöll og
óbyggðir.. En þeir eru margir aðrir,
sem hafa beinlínis sérstaka þörf á því
að njóta útiveru, en geta ekki farið
langar leiðir, sízt daglega,.. til þes að
njóta hennar. — Það eru börn gamal-
menni og lasburða fólk. Þeir sem eru
Það getur hún á engan hátt betur en
með því að seta á Þingvöllum fimm-
tugasta hvert Alþingi. Þ. e. a. s. 1980
o. s. frv., og halda þar þá í hvert sinn
nokkurra daga stórfelda þjóðarsam-
komu, sem hver einasti íslendingur
minnist meðan hann lifir, í líkingu við
það, sem Alþingishátíðin var 1980
þeim er hana sóttu.
Ó. B. B.
veiklaðir og eru t. d. að ná sér eftir
sjúkdóma, þurfa að eiga þess kost, að
vera úti í góðu lofti og njóta þar sól-
skins og sólarhita.
Or þessum ókostum borga og bæja
hefir verið reynt að bæta með ýmsu
móti. Það er þá fyrst, að þeir, sem það
geta, hafa garða og gróðrarreiti kring
um hús sín, svo sem lóðarstærð leyfir.
Slíkir forgarðar hafa góða kosti. Þeir
verja ryki og fjarlægja sjálft húsið
frá umferðinni, þei r eru þægilegir
dvalarstaðir handa börnum og full-
orðnum, þeir auka á fegurð kring um
húsið, og margir saman auka þeir á
fegurð heilla gatna. — En þeir mega
ekki vera of mjóir, fimm metra breið-
ir í það allra minnsta og helzt all-
miklu breiðari. En sá er galli á, að
ekki eru öll hús þannig sett, að þau
hafi þeirra jöfn og full not. því að
garðar þessir eru illa settir norðan
í móti, og víða er húsum skipað svo
þétt saman, að þess er enginn kostur,
að hafa þá. Ennfremur eiga margir
þess ekki kost, að eignast nægilega
stórar lóðir í þessu -skyni; veldur þar
ýmist þröngur efnahagur ofurverð á
lóðum og mikil þrengsli í þéttbýlu
aðalhverfunum.
Til þess að bæta úr þessu. hafa í
borgum og bæjum verið gjörð opin
svæði eða almenningsgarðar, þar sem
allir geta gengið um og dvalið, svo
sem þá lystir, og notið útiverunnar.
Þessir almenningsgarðar eða gróð-
ursvæði, eru til prýði, þæginda og
ekki sízt til heilsubótar öllum almenn-
ingi, sem ekki á þess kost, að hata
garða og gróðurbletti hjá húsum sín-
um. Þar sein þess er kostur, er það
vitanlega til þæginda og prýði, að
þar séu gróður sett tré, runnar og
blóm, en aðallega verða þetta þó gras-
blettir. — Þessir garðar eiga að vera
á nokkrum stöðum, hæfilega margir,
til þess að þeir, sem helzt þurfa að
nota þá, þurfi ekki að ganga of langt
til þeirra. Nokkur hluti þessara svæða
t. d. eitt horn þeirra, getur þá verið
athvarf og leikvöllur handa börnum.
Þa3 má, í þessu sambandi, ekki
gleýma börnunum. Þau þurfa að hafa
hreyfingu og áre.vnzlu. Börnunum er
það nauðsyn að þau geti starfað á
þann hátt, sem þeim er eðlilegastur,
en það er í leikjum. Yngri börnin, inn-
an skólaaldurs, þurfa þess ekki síður
en þau eldri.Og þau þurfa að leika sér
úti, í sólskini og góðu lofti, þegar
veðrið leyfir í voru loftslagi. Þar sem
ckki eru leikvellir, verða þau að vera