Akranes - 01.12.1942, Blaðsíða 10

10
AKRANES
V
A almenningnum
Jólasaga úr ójriðnum mikla.
EFTIR SIR PHILIP GIBBS
sem hann annars var. En þegar hann
var kendur kom það fljótt í ljós, sem og
hvað hann var orðheppinn og meinyrt-
ur, þó aldrei lýsti það sér í rætni frá
hans hendi. HvQrt sem hann var fullur
eða ófullur snerist allt um móður hans,
hún var ávallt efst í huga hans. Hann
var enn smámæltari, þegar hann var
kendur, og tautaði oft fyrir munni sér:
„Elðku. móði mín,noo“. Sérstakt mál-
tæki Guðmundar var „noo“.
Ég gleymi ekki Guðmundi einu sinni
inni á skrifstofu hjá okkur í Hoffmanns-
húsi, hann var þá allmikið kendur. Með-
an Guðmundur er þarna hjá mér, kem-
ur Jóhannes heitinn Jósefsson í Lamb-
húsum til mín til að kveðja, því hann
var þá á förum alfarinn til Borgarness.
Vissi Guðmundur það. Ég man ekki ná-
kvæmlega, hvernig orð Guðmundar
féllu til Jóhannesar, en þau voru á þá
leið, að nú væri hann að stíga spor, sem
yrði honum og hans fólki mjög örlaga-
ríkt. Enga gæfu mundi hann sækja til
Borgarness. Mér þótti þetta ákaflega
leiðinlegt, því mér fannst að af orðun-
um mætti vel skilja, að Jóhannes mundi
deyja bráðlega, jafnvel meðan á þessum
flutningi stæði. En svo sem kunnugt er,
drukknaði Jóhannes í Borgarfirði
nokkrum árum seinna á leið frá Reykja-
vík.
Maður er nefndur Sigurður Lynge.
Hann var hér lengst af ævi sinnar, og
dó hér í Lambhúsum 25. júní 1881. Hann
var maður vel gefinn og greindur, mik-
ill söngmaður og listaskrifari. Hann var
mikill trúmaður og vel heima í biblí-
unni og hinn mesti „grúskari". Ég hefi
talað við greinda, gamla merkiskonu
hér, Guðjinnu Hannesdóttur, en hún var
um þriggja ára skeið me'o Lynge
í Heimaskaga, þá er hann var þar barna-
kennari. Þau töluðu oft saman um
marga hluti. Hann sagði henni oft, að
ekki yrði gaman að lifa á 20. öldinni
fyrir þá, sem það yrðu að gera. Sem
betur færi lifði hann það ekki. Spill-
ingin myndi verða geysileg, sagði hann,
og aldrei því lík. Hún myndi komast á
hæst stig, þegar kæmi fram undir miðja
öldina. Það myndi koma upp „falskrist-
ur“, ef til vill væri hann nú um það að
fæðast. Hann myndi gera heiminum
jafn mikla bölvun sem Kristur hefði
gert honum gagn. Þjáningar manna og
þrengingar myndu á þessari öld verða
meiri en dæmi væru til áður.
Spádómur Lynge virðist nú fara all-
nærri því sem skeð hefur. Það er sem
allt þetta hafi legið fyrir honum sem
opin bók, svo nákvæmlega hefur það
gengið eftir, en síðan þetta var eru nú
liðin um 64 ár.
Jörgen í Höfða, afi Magnúsar, sem nú
er á Söndum var einkennilegur maður.
Það var talið, að hann „sœi og vissi“
ýmislegt, sem fólk í kringum hann hafði
enga hugmynd um. Til marks þar um
eru þessar tvær sagnir. Einu sinni sem
oftar réri sonur han, Magnús, til fiskjar
Hneykslið — því það var hneyksli
fyrir anda ófriðarins og þann óþokka,
sem fjandmönnum ber að hafa hver á
cðrum — hneykslið var þaggað niður,
að svo miklu leyti sem ritskoðun hers-
inst tókst að hindra, að sagan kæmist í
ensku blöðin. En hún barst út með her-
mönnum og liðsforingjum, sem voru
heima í orlofi sínu, og þá lelð barst hún
einnig til eyrna liðsforingjaráðsins. En
það varð til þess, að á þriðja í jólum
1915 var send svolátandi skipun til allra
deilda og flokka hersins, er í víglínunni
voru: Herliðinu er harðlega hannað að
hafa vinsamleg mök við óvinina.
Hver sá liðsforingi, er hrýtur
þetta bann eða vanrœkir að
ganga eftir að því sé hlýtt, verð-
ur leiddur fyrir herrétt.
Potturinn og pannan í hneykslinu var
Julian Heath, undirliðsforingi í skot-
mannaliði konungs, en hann sat með
liði sínu í röð af sprengjugýgum hjá Ho-
oge, órólega megin við Ypres. Þessi ungi
maður var kátur félagi. Hann var að eðl-
isfari glaðsinna og svo skapgóður, að
hvorki sprengjurnar, aurinn í Flandri,
né skotgryfjur fullar af rottum, lúsum
og öðrum óþrifnaði höfðu getað bugað
lund hans.
Skotgryfjurnar hjá Hooge voru um
þessar mundir óþægilega nærri óvinun-
um. Það var ekki nema liðugur hundr-
að metra breiður almenningur á milli
víglínanna. Sandpokarnir þýzku — þeir
voru grænmálaðir — voru ekki nema
steinsnar undan. Haustrigningarnar
höfðu gert jarðveginn að dýjafeni, og
herdeildin, sem sat í sprengjugýgunum,
óð aurinn upp fyrir stígvél, svaf í aur,
var útötuð í aur upp fyrir augu, og
bruddi aurinn á milli tannanna, þegar
henni var skammtað.
Á kvöldin vöknuðu gráðugar rottur
til dáða og freistuðust af ilminum af
kjöti og osti. Þær smeygðu sér til og
og kom snemma að, því hann „sá ekki
fisk“. Þegar Magnús kemur inn í bæ,
segir faðir hans, án þess að spyrja um,
hvar þeir hafi verið á sjónum, að engin
von væri til þess að þeir fiskuðu þar,
sem þeir hefðu verið. Hann skuli róa
strax aftur og fara þangað, sem hann
vísaði. Gerði Magnús þegar svo. Um
kvöldið komu þeir hlaðnir af fiski.
(Þegar þetta var lá Jörgen í rúminu, en
það lá hann um 20 ár).
í annað sinn segir hann „upp úr eins
manns hljóði“: Heldur er nú geyst far-
ið; sýslumaður við fjórða mann, ríðandi
á hvítum hesti. Hvað skyldi nú standa
til? Eftir svo sem þrjá stundarfjórð-
unga ríða þessir menn um hlaðið í
frá milli stígvélanna á varðmönnunum
og létu sér alveg á sama standa svefn-
frið hinna ensku liðsforingja í sand-
byrginu.
Aðrar verur, allmikið minni, en tölu-
vert fleiri, þjökuðu þessa ungu menn,
sem í fyrri tíð höíðu vanist morgun-
baði á þægilegum efnamanna heimil-
um, þar sem slíkum skepnum ekki er
leyft inn að komast.
Það vorti ekki nema þægindi að því,
að vera svona nálægt óvinunum. Stór-
skotalið óvinanna beitti sér ekki með
jafnmikilli hörku við' liðið í sprengju-
gýgunum, af ótta við að verða sínum
eigin mönnum að bana. En Bæjarar
notuðu stórar sprengjuvörpur, sem
gerðu allmikinn usla, og það voru góðar
skyttur í liði þeirra, sem miðuðu tafar-
laust á hvern þann, er áræddi að reka
höfuðið upp fyrir sandpokavarnirnar.
„Herðið upp hugan, og niður með höf-
uðin, piltar“, var alltaf viðkvæðið hjá
Heath undirliðsforingja. „Og ætli ein-
hver ykkar að taka Hooge á leigu, þá
kemur það ekki mál við mig. En sjálf-
ur vil ég heldur Brighton, því það er
sæmilegur baðstaður".
Julian Heath var annars ekki neitt
sérlega kátur þennan dag. Hann var
glaður yfir því, að liðsmenn hans
gátu ekki séð það á honum, að hann
blóðlangaði til að skæla eins og strák-
hnokki. Hann var að verða hálfsmeyk-
ur við, að hann væri að missa móðinn.
Hann hafði verið heima í orlofi sínu
vikuna rétt fyrir jól, og honum fannst
það vera hálfhart, að þurfa að fara í víg-
línuna á sjálfa Þorláksmessu.
Hann hafði alveg frá því hann fædd-
ist verið heima í Sussex á hverjum jól-
um á hinu fagra landsetri fjölskyldunn-
ar. Vegna barnanna, yngri systkina
hans, átti líka að hafa jólatré þetta ár-
ið — þrátt fyrir ófriðinn.
Höfða. Hafði Jörgen þá séð þetta allt
saman inn á Hvítanesbökkum.
Um Magnús þennan, sem hér er
nefndur, þótti líka einkennilegt, hve
fiskinn hann var þó aðrir yrðu vart
eða ekki varir, og var talið að í þessu
myndi honum er á æfina leið, hafa
svipað til föður síns um vitneskjuna,
hvar fisk væri að fá.
Þessa sögu sagði mér Eyrún í Þinghól
eftir föður sínum, sem réri hjá Jörgen,
þegar þetta skeði.
Um þessa hæfileika ýmsra manna á
öllum öldum þarf ekki að efast. Þeir
eru merkilegir^ og vafalaust oft rödd
Guðs til vor mannanna, þó vér tíðast
gefum því lítinn eða engan gaum.