Akranes - 01.07.1943, Blaðsíða 3

AKRANES
55
Útgefendur: Nokkrir Akurnesingar
Ritnefnd: Arnljótur Guðmundsson,
Ól.B.Björnsson, Ragnar Ásgeirsson
Gjaldkeri: Óðinn Geirdal.
Afgreiðslvmiaður: Jón Árnason.
Prentverk Akraness h. f.
„Þegar nöfn voru gefin götum hér fyr-
ir nokkrum árum, heyrðist þegar óá-
nægjan með þau. Talaði margur um
taglhnýtingshátt í sambandi við þau, en
aðrir um mont og sérvizku. Hins vegar
var þá allur fjöldinn af húsum með sín-
um ákveðnu eiginheitum, sem flestir
þekktu, og götunöfn því síður aðkall-
andi. Notuðu flestir áfram þessi húsa-
heiti og varð eins og þegjandi samkomu-
lag hjá fólki að hunza götuheitin nýju.
Hefur þetta haldizt til þessa, enda þótt
nú sé orðin nauðsyn að nota götunöfn
með fjölgun nýrra húsa og nýbyggða-
svæða. s
Ekki er þó því að heilsa, að ánægjan
með hin goðumheitnu götunöfn hafi
aukizt, enda er fjöldi gamalla Akurnes-
inga alveg úti á þekju um, hvar þessi
eða hinn ásinn hefur tekið sér bólfestu
á Skaganum. Hef ég orðið var við, að
margir hafa orðið allshugar fegnir uppá-
stungum þeirra Benedikts Elíassonar og
Sigurðar Hallbjarrxarsonar, um að
fleygja því marglúna, lánaða nafnadóti
og taka upp ný, sem styðjast við stað-
hætti og sögu hins forna Skipaskaga.
Það gétur varla orðið miklum örðug-
leikum bundið, að finna góð og gegn
götunöfn hér, þar sem til er fjöldi gam-
alla örnefna og bæjanafna, sem allir Ak-
urnesingar þekkja. Virðist miklu frem-
ur bera skylda til að viðhalda þeim og
yngja upp í götuheitum. Hins vegar er
ekki ástæða til verulegra breytinga á
þeim tveimur til þremur götum, sem bú-
in voru að vinna sér hefð í frumsögu
þorpsins og eiga við staðhætti eða áttir.
Kostnaður við breytinguna getur varla
orðið ískyggilegur, þar eð aðeins þarf að
skipta út nokkrum ryðguðum nafn-
spjöldum, sem hvort eð er þyrfti að end-
urnýja mjög bráðlega, en húsanúmer
yrðu hin sömu eftir sem áður.
^ítTm leið og væntanleg breyting færi
/fram, bæri að athuga, hvort ekki ætti
að samræma götunöfnin, eins og víða er
farið að geha í n izkubæjum. Þannig
að allar langgötur — aðalgötur — end-
uðu á: -braut eða -gata, (sem þó er vart
eins fallegt og braut) en allar þvergötur
enduðu á vegur eða stígur. Eins þyrfti
að vanda nafnagjöfina og leita samvinnu
margra aðila, en hespa því ekki af í
flýti, öllum að óvörum.
Akranesi, 16. júní 1943.
Gísli Vilhjálmsson“.
„SlDDm aopm
iítur hver á sillriD"
Eg hef hér fyrir framan mig tvö af
dagblöðum Reykjavíkur, sem segja með
feitletmðum fyrirsögnum frá nýafstöðn-
um aðalfundi Eimskipafélags íslands. —
Óskabarni þjóðarinnar, eins og það er
stundum nefnt. — Annað þeirra, Al-
þýðublaðið, segir: „Hagur Eimskip batn-
aði um allt að 3,5 milljónir króna árið
sem leið. Fáheyrðar blekkingar í frá-
sögn Morgunblaðsins af aðalfundi og
reikningum félagsins. — Morgunblaðið
segir: Tap á rekstri eigin skipa 3,5 millj.
króna. Hér virðist því allmikið bera á
milli. Það er ekki ný bóla, að svona
skipti gersamlega í tvö horn um túlkun
blaða og flokka um sama mál. En vafa-
samur greiði er það við. sannleikann eða
góð málefni, að þau hljóti slíka túlkun.
Á reikningi þeim, er samþykktur var
á fundinum, er rekstrarhagnaður talinn
kr. 433.857.08 eða ekki nærri % milljón.
Hins vegar er þá búið að draga frá um
1 milljón króna vegna „klössunar“ á
„Goðafoss“ og „Lagarfoss“, sem ekki er
rétt að telja til gróða, þar sem á árinu
1942 átti að framkvæma þessar aðgerð-
ir, þó þeim hafi verið frestað vegna
flutningavandræða þjóðarinnar á ófrið-
artímum.
Ágóði félagsins af brúttó tekjum 1941
var 8.3%, en ekki nema 1.2% árið 1942-.
Af þessu má sjá að erfiðleikar og áhætta
félagsins fer stórum vaxandi, og senni-
legast er að þessa verst verði hún á yf-
irstandandi ári.
Hvers vegna er félagið óskabam þjóð-
arinnar? Af því að þorri hennar hefur
séð, að með stofnun þess var stigið
gæfuspor, á gæfustund, sem — aðeins
fyrir það — bægði frá henni hungri og
iiarðrétti í síðustu heimsstyrjöld, og sem
nú hefur enn, og á sama hátt vakað yfir
velferð hennar, fyrir offur og þraut-
seiga baráttu þeirra, sem þeim „skraut-
búnu“ skipum hafa stýrt. Jafnvel
þetta viðurkennda „óskabarn“ hefur
ekki getað, eða tæplega, losnað við inn-
anlandsófrið þann, sem sífellt geisar hér
um flokka, menn og málefni. Hvar end-
ar líf og tilvera slíkrar vanþroska þjóð-
ar, sem er að byrja að ranka við sér. Á
eftir að mannast, þroskast og byggja
landið. Manni verður á að spyrja: „Er
hún fær um að eiga með sig sjálf?“
Það var happastund hjá íslenzku þjóð-
inni, er Eimskipafélagið var stofnað.
Þetta kall fór sigurför um landið, til
hvers barns og búandkarls, sem lögðu
fram sinn pening, ekki síður en þeir,
sem meira gátu, sem líka sýndu þegn-
skap og góðan vilja. Sá boðskapur snerti
hvern mann af íslenzku bergi brotinn,
hvar sem hann dvaldist á hnettinum.
Hvers vegna hafa íslendingar ekki lifað
margar slíkar stundir síðan 1914. Hve
mörgum Grettistökum er enn ólyft með
þjóð vorri fyrir þær sakir einar. Þó hef-
ur þjóðin hundraðfalda getu til slíkra
sameiginlegra átaka nú og oft síðan,
fremur en þá.
Vanþroski vor lýsir sér á marga vegu,
og er verst, ef fyrir handvömm eða
klaufaskap beint og óbeint sé ýmislegt
gert til þess að draga úr eða deyfa sam-
takamátt þjóðarinnar til fórna og fram-
kvæmda um þau mál, sem snerta alþjóð,
og er helzt ekki hægt að koma áfram
nema með slíku sameiginlegu átaki.
Þess ber nefnilega ekki sízt að gæta, að
með slíkri sameiginlegri skjaldborg allr-
ar þjóðarinnar ^ignaðist hún smátt og
smátt „óskabörn“ eitt af öðru. „Óska-
börn“, sem ef til vill fengju frið — í
þessu ófriðarins landi — til að dafna
og færa þjóðinni í heild margvíslega
blessun eins og Eimskip hefur gert svo
áþreifanlega.
Um mörg ár var hagur félagsins þann-
ig, að hluthöfum var enginn arður borg-
aður, og var ekkert við því að segja.
En á það skal bent, að inn á við mótast
afstaða félagsmanna og viðhorf tíðum
nokkuð eftir því, hvernig við þá er gert.
Og út á við er allmikið öðruvísi litið á
það félag, sem greiðir hluthöfum ein-
hvern arð, jafnvel þó aldrei sé hærri en
sem svarar sparisjóðsvöxtum. Það er
því vafalaust af mörgum ástæðum rétt
í félögum yfirleitt, að greiða slíka vexti
alltaf, þegar því verður við komið, og
jafnvel að jafna slíkt milli ára — ef ár
hafa fallið niður —
Það var óhappaverk — sem stafaði af
deilum, eins og oftar — þegar komið var
í veg fyrir byggingu stærðar skips fyrir
Eimskip um árið. Það hefði verið gam-
an og gagnlelgt, að eiga það nú.
Eimskip er eitt hið fegursta og eftir-
brcytnisverðasta tákn um sameiningu
íslsnzku þjóðarinnar heima og heiman.
Til þátttöku um mál, sem er frum- og
lífsskilyrði eyríkis, sem vill lifa sem
„fullvalda“ þjóð. Það má því segja, að
hagur og „fullveldi“ Eimskips á hverj-
um tíma sé, eða ætti að vera, rétt spegil-
mynd af innra eldi, starfsorku og skiln-
ings þjóðarinnar fyrir fjöreggi sínu,
heildar fullveldi. Það er því hin mesta
nauðsyn að styðja og styrkja af alefli
vöxt og viðgang félagsins, til þess að
það geti sem fyrst, og að sem mestu
leyti, annast siglingar vorar svo á frið-
ar sem ófriðartímum.
Það er þess vegna mikið álitamál,
hvort ekki væri rétt einmitt nú að safna
að nýju hlutafé með þjóðinni, meiru en
nokkru sinni fyrr, til þess að félagið
geti, þegar færi-gefst, bætt aðstöðu sína
og skipakost verulega.
Annar aðalfundur er líka nýafstaðinn,
Útvegsbanka íslands h.f. Nettóhagnað-
ur bankans á árinu nemur krónum
4.475.000.51, eða hér um bil 4Vz milljón
kr. Þar er nú hluthöfunum ekki gert
hátt undir höfði! Þeir fá ekkert, en þar
á móti eru lagðar 200 þús. kr. 1 eftir-
launasjóð starfsmanna. Hér er alls ekki
verið að víta þð. Heldur er með þessu
vrpað skýrara ljósi á hyldýpi fyrirlitn-