Freyr - 01.03.1999, Blaðsíða 34

s
Ahrif sláttu-
og rakstrarvéla á tún
Það má skipta sögu
heyverka á þessari öld í
tímabil eftir því hvaða
tækni hefur verið notuð við hey-
skapinn. Eitt tímabil tekur við af
öðru. Fyrir 1930 var algengast að
léttstígir sláttumenn og rakstrar-
konur á sauðskinnsskóm heyjuðu
á þýfðum túnum eða blautum
engjum.
Arið 1920 voru hestasláttuvélar
líklega á um það bil 4-5% býla í
landinu, en upp úr því fór þeim að
fjölga. Á árunum 1920-1945 eign-
ast flestir bændur búvélar fyrir
hesta, svo sem sláttuvélar, rakstrar-
vélar og vagna. Forsenda fyrir
þessari tæknibyltingu var að túnin
voru sléttuð en um leið voru þau
stækkuð. Á þessu tímabili voru
fluttar til landsins nokkrar dráttar-
vélar, sem aðallega voru notaðar til
jarðvinnslu.
Eftir seinna heimsstríðið var farið
að flytja inn litlar dráttarvélar, svo-
nefndar heimilisdráttavélar, ásamt
greiðusláttuvélum, sem hæfðu
þeim. Þar með hófst nýting aflvéla
við heyskap (Árni G. Eylands
1950). Þessar dráttarvélar voru
flestar léttar, þyngdin 500-1000 kg
og dráttaraflið 9-19 hestöfl. Breidd
hjóla að aftan var 9-10 tommur.
Líklega fóru þessar vélar tiltölulega
vel með túnin.
Árið 1949 hófst innflutningur á
Ferguson dráttarvélum, með svo-
nefnt þrítengi, sem breytti nýtingu
dráttarvélanna. Nýju dráttarvélarn-
ar voru dálítið þyngri en flestar þær
vélar sem fyrir voru.
Um og eftir miðja öldina fara að
koma ýmsar nýjungar í heyvinnu-
vélum. Greiðusláttuvélar voru samt
allsráðafdi og voru á markaði fram
yfir 1970, en þá var þeirra tími
34- FREYR 2/99
eftir
Magnús
Óskarsson
og
Óttar
Geirsson
liðinn. Sláttutætarar, sem tættu og
slitu grasið frá rót, voru á markaði
1960-1980 og voru jafnvel boðnir
til sölu fram um 1990, sem hluti af
verkfærasamstæðum til votheys-
gerðar. Laust fyrir 1970 komu
sláttuþyrlur á markað, sem hafa
síðan unnið sér sess sem ríkjandi
sláttuvél.
Rakstrarvélarnar, snúningsvél-
arnar og múgavélarnar, svipaðar
þeim sem hestum var ætlað að
draga, voru í fyrst notaðar lítið
breyttar fyrir litlu dráttarvélarnar.
Árin 1959 og 1960 var farið að
flytja hjólmúgavélar til landsins
(Ólafur Guðmundsson 1961) og
hafa þær haldið velli fram á þennan
dag. Upp úr 1960 fara að koma til
landsins margs konar driftengd
heyvinnutæki, svo sem fjölfætlur
og heyþyrlur og síðar stjörnu-
múgavélar. Þessar gerðir véla er
enn ráðandi á markaði. Ef þeim er
beitt harkalega hafa þær mikið afl
til að rífa upp svörðinn.
Á nieðan dráttavélarnar voru
litlar voru þær látnar draga hey-
vagna sem svipaði til hestavagna.
Tafla 1. Áhrif múgavéla á uppskeru túna árin 1964-
1970. Uppskera, meðaltal 7 ára.
a. Snúið fjórum sinnum og rakað
tvisvar með hjólmúgavél eftir slátt. 43,8 hkg/ha hey
b. Rakað með hrífu. 50,7 hkg/ha hey
Það eru 90% líkur á því að munurinn á milli aðferða sé raunhæfur.
Tafla 2. Áhrif múgavéla á gróður túna. Tilraun nr. 153-
64. Samsetning gróðurs, % tegunda.
Snúið fjórum sinnum +
rakað tvisvar með
hjólmúgavél Rakað með hrífu
Vallarfoxgras 54 59
Túnvingull 18 19
Vallarsveifgras 6 6
Língresi 1
Ógróið 22 15
FREYR 2/99 - 34