Fylkir - 23.12.2001, Blaðsíða 12

12
FYLKIR jólin 2001
• • s
Skapti Om Olafsson skrifar
Af kreppukommum og kompónistum
- viðtal við Árna Elfar um árin í Eyjum
Árni Elfar á vinnustofu sínni en hann erfjölhœfur listamaður ítónlist og myndlist.
Maður hefur tekið eftir
honum á Dögum lita og tóna í
Akóges á hverju ári og má segja
að hann sé eins og farfuglarnir
sem koma og fara á hverju ári. A
hátíðina mætir hann ásamt
spúsu sinni og spilur hverja
d jassperluna á fætur annari með
áhugamönnum sem og spreng-
lærðum atvinnumönnum, hann
gerir cngan mannamun. Hér er
átt við tónlistar- og myndlistar-
manninn Árna Elfar. Þó svo að
Árni komi iðulega á djasshátíð
þá eru færri sem vita að hann
bjó í Eyjum á árunum 1951-53
og spilaði í danshljómsvcit á
hverju kvöldi í Alþýðuhúsinu og
síðar meir í Samkomuhúsinu.
Skapti Örn Ólafsson brá undir
sig betri fætinum nú í byrjun
desember og átti skemmtilegt
spjall við Árna um árin í Eyjum.
Heimilið ómaði af tón-
list
Til að opna viðtalið formlega
spyr blaðamaður hver þessi Árni
Elfar sé í raun og veru. „Það er nú
það. Ég hef oft spurt sjálfan mig að
þessu og ekki ennþá fundið gott
svar við því. Það lekur alla ævi að
kynnast sjálfum sér og maður spyr
sig oft og iðulega hvaðan kem ég
og hvert fer ég. En að öllu gamni
slepptu þá er ég fæddur á Akureyri
1928 og foreldrar mínir voru
Elísabet Þórunn Kristjánsdóttir og
Benedikt Elfar,“ sagði Ámi sem er
giftur Kristjönu Magnúsdóttur og
eiga þau 4 börn saman og 2 í
sitthvoru lagi. „Ég kynntist
Kristjönu í kringum 1960 þegar
hún var ungfrú Reykjavík og ég
heillaðist svona rosalega af henni,“
útskýrði Ámi.
Foreldrar Árna vom bæði
tónlistarfólk, þannig að hann fékk
tónlistina og menninguna beint í
æð sem ungur drengur. „Tónlist
var á heimilinu frá því að maður
fæddist og fór því fljótlega að
skynja hana en því miður varð
ekkert úr tónlistamámi hjá mér þó
svo að foreldramir hafi báðir verið
miklir músíkantar, móðirin stór-
píanist og faðirinn söngvari.
Þannig að það má segja að ég sé
sjálfmenntaður í faginu en áhuginn
hefur verið ódrepandi síðan. Það
sama má segja um myndlistina
sem ég fékk strax áhuga á sem
ungur drengur og hef ég ekki skilið
við mig blýantinn eða pensilinn allt
fram á þennan dag, eða frá því ég
var fimm eða sex ára,“ sagði Ámi.
Faðir Árna var mikill ævintýra-
maður, ekki ólíkt Áma sjálfum, og
fór á vit ævintýranna til Berlínar til
að læra söng. Síðar átti Ámi eftir
að fara til Vestmannaeyja í tón-
listina. „Faðir minn var prestlærður
en tók aldrei próf. Síðan fékk hann
einhverja köllun og ákvað að fara á
vit ævintýranna suður til Berlínar
um 1920. Þar ætlaði hann sér að
læra söng í miðri heimskreppunni
og fátæktarbaslinu sem þá var á
íslandi. Þetta er svo lýgilegt að það
trúir þessu varla nokkur maður. En
þar lærði faðir minn söng og var í
Berlín um svipað leiti og Jón Leifs
sem var nú frændi okkar. Jón fór
reyndar allt aðrar leiðir og varð
sprenglærður tónlistarmaður og
kompónisti á heimsmælikvarða og
rúmlega það. En faðir minn fór
síðan út í kennslu á söng og flutti
síðar til Svíðjóðar og kenndi þar
um skeið. Eftir að hann kemur
aftur til Islands var ekki um
auðugan garða að gresja hvað
kennslu á tónlist varðar, en hann
tók að sér einhverja nemendur og
stjórnaði kómm. Við bjuggum á
Akureyri fyrstu árin, en um 1932-
33 þá flytjum við suður. I Reykja-
vík hefja foreldramir kennslu og
heimilið ómaði af söng og píanó-
leik,“ riijar Ámi upp.
Kölluðum þá
Sölkuvölkukomma
Ámi byijaði sem ungur drengur
að spila með danshljómsveit
Bjöms R. Einarssonar og þá alltaf
á píanó. „Ætli það hafi ekki verið í
kringum 1947 og ég |rá 19 ára að
ég byrjaði að spila með Bimi R.
Einarssyni og hljómsveit hans. Það
var síðan árið 1951 sem mér og
öðmm í hljómsveitinni bauðst að
koma til Eyja og spila þar eina
helgi. Við fómm til Eyja og það
var svona óskaplega gaman að við
fórum ekkert til baka og vomm í
Eyjum í þrjú ár,“ sagði Ámi og hélt
áfram að rifja upp hvemig það bar
að.
„Við spiluðum þá í Alþýðu-
húsinu innan um kreppukomm-
ana,“ sagði Árni og hló við. „Það
vom margir skrautlegir þama eins
og Ási í Bæ og Oddgeir Kristjáns-
son sem voru þama upp á sitt
besta. Við kölluðum þá alltaf
Sölkuvölkukomma. Ég hélt að
maður væri ógurlega mikið vinstri
sinnaður en upprunin leyndi sér
ekki þar sem ég var kominn af
kaupmönnum í allar áttir. Þannig
að maður var aldrei heilsteyptur í
því öllu saman,“ sagði Ámi og hélt
áfram að rifja upp árin í Eyjum.
„Við spiluðum þama með Há-
gæðasextettinum sem var mjög
vinsæl hljómsveit þá og spiluðum
við á hverju einasta kvöldi og má
segja að eftir að við Reykjar-
víkurguttamir komum til Eyja hafi
þetta verið einn trylltur dans. Þú
getur rétt ímyndað þér, fólkið í
slorinu á daginn og síðan dansað á
kvöldin fram á morgun. Hljóm-
sveitina skipuðu Haraldur Guð-
mundsson, Axel Kristjánsson á
bassa sem kom með mér til Eyja,
Gísli Brynjólfsson og Gísli Bryn-
geirsson á klarínett og gítar, Siggi
á Háeyri á trommur og ég á píanó.
En við vomm þama í góðu yfirlæti
í þrjú ár og þetta var mjög svo
skemmtilegt tímabil," sagði Ámi
og hafði gaman að því að rifja upp
gamla tíma.
Þú hefur ekki orðið að hálf-
gerðum Eyjamanni eftir dvölina?
„Menn halda að ég sé Vest-
manneyingur eftir þessa dvöl en
það er auðvitað fjarstæða. Ég er
ekta norðlendingur og svo síðar
sunnlendingur. En hitt er svo
annað mál að mér þykir ákaflega
vænt um Eyjamar og hef komið til
þangað reglulega hin síðari ár,“
sagði Ámi en hann hefur haldið
tryggð við Eyjamar með því að
koma á Daga lita og tóna sem
haldnir em um hvítasunnuna ár
hvert. „Ég hef yfirleitt mætt á
djasshátíðina og það er svo sannar-
lega krydd í tilveruna að koma til
Eyja á sumrin og fá tækifæri til
þess að spila. Það var upphaflega
þannig að þegar Guðni í Landlyst
lést lenti ég fljótlega í því að koma
til Eyja með grúbbur til að spila á
hátíðinni. Ætli það hafi bara ekki
vantað menn. Síðan hef ég yfírleitt
komið og haft gaman að. Það eru
auðvitað hæðir og lægðir hvað
hátíðina varðar eins og gerist í
lífinu en mér finnst hátíðin hafa
þróast virkilega skemmtilega og
tókst síðasta hátíð t.d. mjög vel.
Þar vom ungir píanóleikarar sem
koniu mjög á óvart og þá
sérstaklega Davíð Þór Jónsson sem
var alveg stórkostlegur. Ég hélt að
nú til dags spiluðu allir eins en
hann fór hreinlega á kostum,“
sagði Ámi og vonast til að koma til
Eyja á næstu djasshátíð.
Úr lúðrasveitinni í
Sinfóníuna
Þú byrjar síðan að spila á annað
hljóðfæri en píanóið í Eyjum ekki
satt?
„Jú það er rétt, ég tók upp
básúnuna í Eyjum. Það atvikaðist
nú þannig að einhverju sinni kom
hljóðfæraleikari úr Reykjavík til að
spila með okkur og fékk lánaða
básúnu. Ætli það hafí ekki verið
einhver skemmtidagskrá í gangi
þá. En maðurinn gleymdi síðan
básúnunni á hljómsveitarpallinum.
Á þessum tíma bjuggum við í
Alþýðuhúsinu, í hálfgerðum
hundakofa að mig minnir á
sviðinu. Það sem ég er mikið fyrir
að vakna snemma á morgnana þá
rak ég augun í hljóðfærið á
sviðinu. Nema hvað ég fer að blása
í hljóðfærið og var strax kominn á
flug. Ætli það hafi liðið nema
mánuður þangað til ég var kominn
í lúðrasveitina hjá Oddgeiri," sagði
Ámi og hafði á orði að ef áhugi
væri til staðar þá er hægt að gera
ótrúlegustu hluti. „Þetta var nú
bara sjálfsmenntun sem tókst bara
ágætlega því að ekki löngu síðar
var ég kominn í Sinfóníuhljóm-
sveit Islands, sem þá var nýstofn-
uð, ætli það hafí ekki verið um
1956. Ég starfaði síðan lengi með
Sinfóníunni en hætti fyrir um 10
ámm. Það má segja að spila-
mennskan með Sinfóníunni hafi
verið mitt aðalstarf í gegnum tíðina
og sá ég fjölskyldunni farborða
með því starfi," sagði Ámi.
Þegar Árni var spurður að því
hvemig það hafi verið að vinna
með Oddgeiri Kristjánssyni í
Lúðrasveit Vestmannaeyja þá
sagði hann að þar hafí farið mikill
leiðtogi. „Það var alveg stór-
kostlegt að vinna með Oddgeiri og
greinilegt að þar fór mikill leiðtogi
og alvömmaður. Oddgeir var ákaf-
lega merkilegur maður. Það var
skemmtilegt að fylgjast með því
þegar hann var að kenna strák-
unum í Lúðrasveitinni að blása í
trompet, hann sagði þeim að
skyrpa í hljóðfærið, „að skyrpa
skítnum út“ sagði hann. í dag held
ég að svona aðferðir séu ekki
vænlegar til árangurs. En Oddgeir
var afburða kompónisti og allir
þekkja lögin hans. Vestmanna-
eyingar megi vera stoltir af
lögununi hans og ég held að það
séu ekki mörg bæjarfélög sem eiga
svona perlur og hver annari
fegurri,“ sagði Ami og dró ekki dul
á hversu falleg honum þætti lögin
hans.
Ráfuðu um bœinn eins
og auðnuleysingjar
Áma em minnistæðir margir
menn úr bæjarlífínu í Eyjum og þá
sérstaklega tveir sem í dag em
fallnir frá. Það eru þeir Axel
Vigfússon, oft kallaður Púlli. og
Jóhann Friðfínnsson. „Ég man
sérstaklega eftir einum manni sem
setti sterkan svip á bæjarlífið í
Eyjum á þessum árum og það var
hann Púlli. Ég sá Púlla í Eyjum rétt
áður en hann dó, ég var þá í
heimsókn á elliheimilinu. Ég hélt
að hann væri löngu látinn þar sem
hann var svo bæklaður maður en
þá sat hann þama í anddyrinu með
bílinn sinn. Þetta er eitt það
lygilegasta sem hefur komið fyrir
mig. Síðan vom margir frægir
menn þama í Eyjum eins og Binni
í Gröf og fleiri. Þá má ekki gleyma
Jóa á Hólnum, en ég kynntist
honum ekki fyrr en ég fór að mæta
á djasshátíðina í Eyjum hin síðari
ár. Þar fór ákaflega góður og
skemmtilegur maður sem vildi
öllum vel. Ég átti smá samstarf við
Jóa síðastliðið sumar þegar ég
teiknaði mynd fyrir hann í viðtal
sem tekið var við hann og birtist í
tímaritinu Ský. Ég minnist Jóa á
Hólnum með mikilli gleði,“ sagði
Ámi.
Þó svo að Ámi og félagar hafi
verið í Eyjum fyrst og fremst til að