Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.02.1995, Blaðsíða 11

*
Halldór Armann Sigurðsson :
J^onur o§ œttfrœði
og longui' kvenleggui' í tilbót
Ætlfræðin er skrítin skepna. Oft hef ég velt því
fyrir mér hvernig á því geti staðið að mörlandinn
hefur rakið ættir sínar í þúsund ár og gott betur - og
er enn að. Ekki kann ég lausn á þeirri gátu frekar en
aðrir. En það er næsta kynlegt að borgarbúar við lok
20. aldar skuli eyða löngum stundum frá sjónvarpi og
sólarlandaferðum í að grafast fyrir um löngu liðna
búandkarla og hyski þeirra, fólk úr heimi hungurs og
myrkurs sem ekkert erindi virðisteiga við raflýstaog
stríðalda samtíðina. En víst á þetta fólk erindi við
okkur, um það er ótrúlegur fjöldi bóka um ættir og
mannvísi órækur vottur.
Margt má merkilegt af ættfræðinni læra og víst er
að sumir leggja stund á hana þess vegna. En hinir
hygg ég að séu þó fleiri sem snudda í ættum af þeirri
einföldu ástæðu að þeir hafa gaman af, og það er
fullgild ástæða. Ekki er þó allt jafnskemmtilegt í
ættfræðinni. Hleypidóma, höfðingjadekurogtepru-
skap, allt þetta og sitthvað fleira miður kræsilegt má
sjá í æði mörgum ættfræðiritum.
Eitt af því sem mér leiðist hvað mest í ættfræðinni
er hversu mjög þar hallar oftast á konur. Það vekur
furðu mína að sjá fjölda af nýútgefnum niðjatölum á
glanspappír og í fögru bandi þar sem getið er um
konur eins og hverja aðra fylgihluti að ekki sé sagt
búsgögn karla. Karl er nefndur til sögu, sagt er frá
starfi hans og búsetu og helstu æviatriði jafnvel
tíunduð en ekki vikið orði að starfi maka hans. Kona
er nefnd til sögu og þá bregður svo við að starf
makans þykir frásagnarvert. Og þetta á ekki aðeins
við um niðjatölin heldur líka flest stéttartöl. I
Kennaratalierþað t.d. reglaað getaum starf maka sé
hann karl en sé makinn kona er yfirleitt ekki vikið að
starfi hans, nema svo vilji til að hann sé kennari. I
Hjúknmarfrœðingatali og Ljósmœðrum á Islandi
eru störf maka tíunduð samviskusamlega en í Lœkn-
um áíslandi er þeirra sjaldnast að nokkru getið. Þessi
ósiður gengur svo langt að því er jafnvel oft sleppt að
geta um starf konu þótt það sé beinlínis ávísun á
eitthvert stéttartal, þar sem finna má frekari upp-
lýsingar um ævi og ætt konunnar.
Sumar konur eru náttúrlega "bara" húsmæðureða
heimilisforstjórar. En ég átta mig ekki á því að það
starfsésíðurfrásagnarvertent.d.starfblaðamannsins,
lögfræðingsinseðasmiðsins,karlkynseðakvenkyns.
Hafi einhver það að aðalstarfi að vera húsmóðir (eða
"húsfaðir", ef þvíerað skipta) áað segjafráþví þegar
gerð er grein fyrir manneskjunni, hvort heldur er í
niðjatali eða stéttartali.
Ég hef grun um að ýmsir þeir sem safna upp-
lýsingum um ættir reikni með því að konur séu
yfirleitt "bara" húsmæður og þyki þessvegna ekki
taka því að spyrjast fyrir um störf þeirra. Þetta
viðhorf deyfir forvitnina, slævir áhugann á ævi og
kjörum kvenna og kemur í veg fyrir að ættfræðirit
verði marktækar heimildir um það efni. Þess utan er
það náttúrlega fjarri veruleika að flestar konur starfi
aðeins innan veggja heimilis síns. Þessu erþveröfugt
farið.
Nú um nokkurt skeið hef ég safnað til Kráku-
staðaœttar, niðjatals fátækra hjóna sem bjuggu á
Krákustöðum í Hrolleifsdal í Skagafirði á seinni
hluta 19. aldar. Eitt af því sem ég hef lagt mig eftir
er æviferill þeirra sem eru af ættinni og maka þeirra.
Ég sýni héreitt dæmi um frænku mína af þessari ætt,
þar sem fyrst er gerð grein fyrir námi að loknu
skyldunámi og síðan störfum, búsetu og öðru sem
þykir frásagnarvert:
... f.... 1929 íReykjavík, húsmóðir, baðvörður og
fyrrverandi saumakona í Hafnarfirði; lærði bók-
hald, reikning, vélritun og á tölvur hjá Náms-
flokkum Hafnarfjarðar, talsímakona á Skagaströnd
1945-6 og á Borðeyri 1946-8, mötuneytisstarfs-
maður og iðnverkakona í Reykjavík 1948-9, aftur
talsímakona á Skagaströnd 1949-53, saumakona
í Nýju skóverksmiðjunni í Reykjavík 1953-5,
húsmóðir í Hafnarfirði frá 1955, skrifstofumaður
hjá Stormi hf 1968-72, saumakona hjá Magna,
Últíma og Karnabæ í Reykjavík 1972-88, bað-
vörður í Hafnarfirði frá 1988, var lengi í stjórn
Landssambands iðnverkafólks og fulltrúi þess á
Alþýðusambandsþingum.
Fyrstu upplýsingar mínar um þessa konu voru
þær að hún væri "bara húsmóðir".
Það kostar að sjálfsögðu bæði fé og fyrirhöfn að
ná saman ítarlegum upplýsingum um feril fólks.
Mönnum er því nokkur vorkunn þótt þeir láti það hjá
11