Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.1995, Blaðsíða 5

Löng og merk saga
Avarp Hólmfríðar Gísladóttur, formanns Ættfræðifélagsins,
á afmælisfundinum.
Forseti íslands,
aðrir góðir gestir og félagar.
í dag minnumst við þess að 50 ár eru liðin frá því
Ættfræðifélagið var stofnað.
Fimmtudaginn22. febrúar 1945
komu menn saman til þess að ræða
um stofnun félagsskapar um mann-
fræði, eins og segir í fundargerða-
bók.
Fundurinn var haldinn í lestrar-
sal Landsbókasafns við Hverfis-
götu, en til hans höfðu boðað:
Bragi Sveinsson ættfræðingur,
Einar Bjamason fulltrúi, dr. Jón
Jóhannesson, Pétur Zóphoníasson
ættfræðingur, Sveinn Dofri ætt-
fræðingur og Þorvaldur Kolbeins
prentari.
A fundinn komu 40 manns og
töldust þeir stofnfélagar, það var
allt fólk sem sótti Þjóðskjalasafn-
ið. Fyrsti formaður var kosinn Pét-
ur Zóphaníasson ættfræðingur og
við af honum tók Guðni Jónsson
mag. art., en Pétur lést 21. febr.
1946.
Það hafa ekki verið margir formenn þessi 50 ár.
Það varð hlé á starfseminni um tíma, en 1972 tók
Indriði Indriðason rithöfundur við formannsstörfum,
við af honum tók Olafur Þ. Kristjánsson skólastjóri,
svo varð Jón Gíslason póstfulltrúi formaður, þá Jón
Valur Jensson cand. theol. og nú Hólmfríður
Gísladóttir.
Það hafa alltaf verið sterk tengsl milli Ætt-
fræðifélagsins og Þjóðskjalasafnsins, þangað koma
margir til að leita að uppruna sínum og annarra. Þar
hittist fólk og þar slær hjarta Ættfræðifélagsins hrað-
ast. Okkur þykir vænt um þetta fallega hvíta hús við
Hverfisgötuna.
Ahugi Islendinga á ættfræði hefur alltaf verið
mikill og þekking einnig. Frændsemi og ættartengsl
voru sterk, því Ijölskyldur héldu vel saman. Með
breyttu ijölskyldumunstri og aukinni afþreyingu,
hættir frændfólk að hittast og þar af leiðandi að
þekkjast. Því var farið.að hugsa um hvernig mætti
breyta þessu og þá komu niðjamótin til. Fólk kemur
saman sem er komið út af ákveðnum einstaklingum,
svo eru tekin saman niðjatöl frá þeim, það auðveldar
fólki aðáttasigáfrændseminni.
Niðjamót eru haldin mörg á
hverju ári og hafa yfirleitt tekist
vel.
Ættfræðin er margslungin
fræðigrein sem tengist mjög öðr-
um fræðigreinum eins og sagn-
fræði, mannfræði ogerfðafræði.
Okkur sem rekjum ættir,
fínnst það spennandi og gaman
að finna áana og raða saman
þessu púsluspili, sem ættfræðin
er.
Það er margt sem tengist
þessu, þetta eru mikil saman-
burðarfræði og sagan sem kemur
í ljós, þegar fólki er fylgt eftir og
atburðarrásin skoðuð á síðum
bókanna, er saga íslendinga í
smáatriðum. Ogþegarvið leitum
í gömlum bókum, þá gleymist
stund og staður, við erum horfin
í huganum langt aftur í tímann og getum tekið undir
með Jóni Helgasyni prófessor, þegar hann kvað:
Oftsinnis, meðan ég þreytti hin fornlegu fræði,
fannst mérsem skrifarinn sjálfurhið nœsta mérstœði
Hugurinn sá yfir hlykkjóttum stafanna baugum,
hendur, sem forðum var stjórnað af lifandi taugum.
Þegar lög félagsins voru samþykkt 10. nóv. 1946
var 1. gr. þannig:
Félagið heitirÆttfræðifélagiðogvarnarþingþess
er í Reykjavík.
2. gr. Markmið félagsins er að efla og útbreiða
íslenska ættvísi og mannfræði og aðrar skyldar fræði-
greinar, eftir því sem unnt er, á hverjum tíma.
Þetta markmið hefur Ættfræðifélagið reynt að
uppfylla með útgáfu Manntalanna 1816, 1801 og
Hólmfríður Gísladóttir
5