Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.04.1997, Blaðsíða 12

Hallur=Helgi
Mannanöfn eru ekki síður áhugaverð en örnefni.
Þeir, sem ættfræði sinna, rekast oft á undarleg nöfn.
Margir hafa lagt á sig að finna uppruna mannanafna
og að skýra merkingu þeirra.
Eitt sinn datt mér í hug að sú fullyrðing, að
mannsnafnið Hallur merkti steinn, væri ekki rétt.
Nafnið Hallur er venjulega sett í samband við stein-
hellu og þess vegna hlyti Hallur að þýða steinn. En
hvað kom mér til að efast um þessa staðhæfingu?
Skoðum eftirfarandi nöfn:
Ásbergur, Guðbergur, Hallbergur og Þorbergur.
Ásbjörn, Guðbjöm, Hallbjörn og Þorbjöm.
Ásgeir, Guðgeir, Hallgeir, og Þorgeir.
Ásgerður, Hallgerður og Þorgerður.
Ásgrímur, Hallgrímur og Þorgrímur.
Áskell, Hallkell og Þorkell.
Áslaug, Guðlaug og Þórlaug.
Ásmundur, Guðmundur, Hallmundur og
Þórmundur.
Ásmar, Guðmar, Hallmar og Þormar.
Guðsteinn, Hallsteinn og Þorsteinn.
Ásvarður, Guðvarður, Hallvarður og Þorvarður.
Athugum samsetningu þessara nafna.
Seinnihlutarnir -geir, -gerður, -grímur, -kell, -lákur, -
mundur, -steinn - og -varður, ganga með nær öllum
sömu fyrrihlutum. Og hvaðan eru þeir, Ás(s), Guð,
Halli (-ur) og Þór? Tengjast þessi orð ekki átrúnaði?
Nú kemur stóra spurningin: Ef Hallur merkir
steinn, merkir þá Hallsteinn steinn steinn? Það er
vafasamt. Ég leyfi mér að efast um að mannsnafnið
Hallur merki bókstaflega steinn. Líklegra er, að það
sé sömu merkingar og Helgi. Hvaða fótur er fyrir því?
Hugsanlega má rekja merkingu orðsins hallur til
helios sem á grísku merkir sól. (Var ekki Helena fagra
hið ljósa man?) Ef skoðuð eru útlend orð, sem minna
á Helga og Hall, verður fyrir danska orðið hellig og
enska orðið hallow sem merkir helgur maður eða að
helga (danska: helgen og hellige). Ennfremur danska
orðið helligdag sem á fornensku var haligdæg (holi-
day). Jafnvel mætti bendaáupphrópuninahallelúja, á
hebresku halleluyah.
Hver er þá skýringin á því að orðið hella er notað
um flatan stein? Líklega sú, að flatur eða hallandi
steinn, einkum blautur, endurvarpar birtu vel (þ. hell
= bjartur, ljós). Sömu ættar kynni að vera orðið svell
umíshellu.Svellendurkastarbirtuvel. Jarðfræðiorðið
glerhallur merkti þá sólarbjartur, glær steinn með
áferð glers. (Hallus á gotnesku þýðir klettur, klöpp
eða bjarg.)
Það mun óumdeilt að nafnið Helgi merkir heilagur
(maður). Ég leyfi mér að setja fram þá kenningu að
Hallur sé sömu merkingar. Hallur, sem t.d. fyrri hluti
ofangreindra mannanafna, bendir til birtu, (sólar)ljóss
og dýrðar og er því á palli með helgum verum og hefur
samagildi.
Arngrímur Sigurðsson
Aðalfundur Ættfræðifélagsins
Aðalfundur Ættfræðifélagsins var haldinn að Hótel
Lind fimmtudaginn 27. febrúar s.I. Formaður setti
fundinn og minntist tólf félaga sem látist hafa á árinu
og risu menn á fætur í minningu þeirra. Formaðurinn
skýrði frá því að á árinu hefðu verið haldnir átta
stjórnarfundir, sex félagsfundir og sex “opin hús” á
Dvergshöfða. Auk þess var farið í ferðalag um
uppsveitir Borgarfjarðar í júlí. Sex fréttabréf og
blöðungar voru gefin út á árinu. Formaður gat þess að
ákveðið hefði verið að fækka fréttabréfunum í 3-4 á
ári.Formaðurinnþakkaði allarbókagjafirtilfélagsins
á árinu. Hvað varðar áframhaldandi útgáfu félagsins
á Manntalinu 1910 sagði formaðurinn að trúlega yrði
hún styrkt af Menningarsjóði. Einnig stendur til að
gefa út nýtt félagatal. Síðan tóku við venjuleg
aðalfundarstörf, lagðir fram og samþykktir reikningar
síðasta árs og ný stjóm kosin. Hólmfríður þakkaði
Þórami B. Guðmundssyni f.v. gjaldkera og Ólafi
Vigfússyni fyrir störf þeirra í þágu félagsins en þeir
gengu báðir úr stjóminni. Hólmfríður Gísladóttir var
endurkjörinnformaðurfélagsins.Stjóminhefursíðan
skipt með sér störfum.
Skipan stjómar og nefnda félagsins má sjá á bls. 2
12