Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.04.1999, Blaðsíða 12

MANNLIF VIÐ SUND
Býlið, byggðin, borgin
Bók Þorgríms Gestssonar blaðamanns um Laugarnesið í Reykjavík
Á fundi Ættfræðingafélagsins 25. mars
1999 talaði Þorgrímur Gestsson blaðamaður
um bók sína um Laugarnesið í Reykjavík,
Mannlíf við Sund, sem kom út árið 1998.
Hann kemur víða við í bók sinni, hefur
frásögnina við landnám og rekur söguna
fram á 20. öld, eða til ársins 1931 þegar
Strætisvagnar Reykjavikur voru stofnaðir
við eldhúsborðið í Laugarnesi.
Þorgrímur skýrði frá því að kveikjan að
bókinni væri sú að afi hans og amma bjuggu
í Laugarnesi í þrjá áratugi, frá 1915, og
ungur hefði hann heyrt margar sögur af
æskuslóðum föður síns og systkina hans.
Hann sagði að hann hefði fljótlega eftir að
hann fór að grúska í heimildum áttað sig á
því hve saga Laugarness er mikil að vöxtum
og hún snerist ekki einungis um gamla býlið.
Hann benti á að Laugarnesjörðin væri nærri
átta hektarar að stærð og því væri drjúgur
hluti borgarinnar innan landamerkja hennar.
Laugarnesið væri því annað og meira en
hverfi í Reykjavík eins og hann sagðist hafa
orðið mjög var við að fók teldi, sérstaklega
yngra fólk.
Þorgrímur sagðist hafa aflað heimilda úr
fornum máldögum, íslensku fornbréfasafni
og skjölum borgarinnar um Laugarnes og
Klepp auk þess sem hann átti ein 30 viðtöl
við aldrað fólk sem átti heima í Laugarnesi
og næsta nágrenni á fyrstu áratugum 20.
aldarinnar.
Elstu heimildir um Laugarnes og
Engey, sem voru í eigu sömu ættarinnar um
aldir, eru frá árinu 1200. Þá er getið um
kirkju í Laugarnesi í Kirknaskrá Páls
Jónssonar Skálholtsbiskups. Kirkjan var
lögð niður árið 1794 þegar Reykjavíkur
Dómkirkja var byggð. Steingrímur Jónsson
biskup lét reisa biskupsstofú í Laugarnesi
árið 1826 en hún var rifin árið 1898 þegar
danskir Oddfellowar reistu holdsveikra-
spítala rétt við Stofúna. Reykjavíkurborg
eignaðist Laugarnesið árið 1884 og Klepp
fáum árum síðar. Báðar jarðirnar voru lagðar
undir lögsagnarumdæmi Reykjavíkur árið
1896.
Þorgrímur nefndi að sundlaug hefði
verið gerð í Laugamýri seint á síðustu öld.
Þar hefði Páll Erlingsson kennt sund í
Ijöldamörg ár og síðar tveir sona hans. Hann
ræddi um fiskverkanir á Kirkjusandi, nefndi
ýmis býli og hús sem voru á þessum slóðum
og rakti aðdragandann að stofnun
Strætisvagna Reykjavíkur sem hann sagði að
hefði lagt grundvöll að því að Reykjavík
gæti breiðst austur yfir mýrarnar og holtin
og orðið að borg.
Að loknum máli sínu svaraði Þorgrímur
nokkrum spurningum fundarmanna, sem
sumir hverjir reyndust vera fornkunnugir í
hinu gamla Laugarneslandi.
Síðbúin leiðrétting
I grein minni „Arfsögn frá Unnarholti“, sem birtist í 2. tbl. Fréttabréfsins 1996, er villa.
Meðal barna Jóns Hannessonar, bónda í Gröf í Hrunamannahreppi 1703, voru Valgerðar
tvær. Hin eldri var fædd 1683, hin yngri 1694. í greininni er Valgerður eldri sögð hafa verið
húsfreyja í Gröf, en rétt er að það var Valgerður yngri. Börn hennar fimm voru fædd á árunum
1727- 1737.
Guðjón Óskar Jónsson
12